آرتروز چیست و چه علائمی دارد؟
احساس درد و ناراحتی در مفاصل، علامت اصلی آرتروز است که یکی از شایع‌ترین بیماریهای مرتبط با سن محسوب می‌شود. بنابراین اگر مفاصل‌تان دردناک نیستند یا احساس نمی‌کنید سفت و خمش ناپذیرند، پس یعنی آرتروز ندارید؟ بدون تردید، داشتن ِ مفاصل دردناک، پرچم قرمزی است که نشان می‌دهد آرتروز یا مشکل ارتوپدی دیگری دارید، اما نداشتن مفصل درد می‌تواند علامت قابل اعتمادی از نداشتن ِ آرتروز باشد؟
برترین ها - ترجمه از هدی بانکی: احساس درد و ناراحتی در مفاصل، علامت اصلی آرتروز است که یکی از شایع‌ترین بیماریهای مرتبط با سن محسوب می‌شود. بنابراین اگر مفاصل‌تان دردناک نیستند یا احساس نمی‌کنید سفت و خمش ناپذیرند، پس یعنی آرتروز ندارید؟ بدون تردید، داشتن ِ مفاصل دردناک، پرچم قرمزی است که نشان می‌دهد آرتروز یا مشکل ارتوپدی دیگری دارید، اما نداشتن مفصل درد می‌تواند علامت قابل اعتمادی از نداشتن ِ آرتروز باشد؟
آرتروز چیست؟
آرتروز انواع گوناگونی دارد اما آرتروزی که معمولا از آن صحبت می‌شود، درد مزمن مفاصل است که به آن اوستئوآرتریت می‌گویند و شایع‌ترین نوع است. اوستئوآرتریت می‌تواند مفاصل زیادی را تحت تاثیر قرار دهد که شامل لگن، زانو، دست و پا می‌شود. اوستئوآرتریت، فُرم تخریبی آرتروز است، هر چند تحقیقی جدید نشان داده این بیماری می‌تواند عامل التهابی نیز داشته باشد. اوستئوآرتریت بیماری است که ارتباط زیادی با سن دارد.
احتمال اوستئوآرتریت بعد از 50 سالگی به شدت افزایش می‌یابد و در زنان دو برابر شایع‌تر از مردان است. بروز این بیماری به شیوه‌های متعددی است که ممکن است در هر کسی متفاوت باشد. بله شما ممکن است اوستئوآرتیت داشته باشید اما هیچ علامتی نداشته باشید. مطالعه‌ای دریافته 20 درصد از زنان و 10 درصد از مردان اوستئوآرتریت همراه با علائم دارند، اما 27 تا 80 درصد موارد اوستئوآرتریت فقط با اشعه‌ی X تشخیص داده می‌شوند.
علائم کلاسیک اوستئوآرتریت، درد و سفتی (خمش ناپذیری) مفاصل‌اند، اما این نشانه‌ها در درجات متعددی بروز می‌کنند، در برخی موارد، فرد ممکن است با اشعه X شواهدی از این بیماری داشته باشد اما ظاهرا علامتی را تجربه نکند. اگر قرار باشد آرتروز داشته باشید، بهتر است این نوع را داشته باشید! اگر آرتروز داشته باشید، ممکن است صبح بعد از بیدار شدن از خواب یا بعد از مدت طولانی نشستن، احساس خمش ناپذیری در مفاصل کنید. لزومی ندارد همیشه درد داشته باشید، مخصوصا در سنین پایین‌تر. مطالعه‌ای دریافته احساس ناراحتی هنگام بالا رفتن از پله‌ها، درد حین اسکوات رفتن، و صدا دادن زانو هنگام حرکت کردن، از معمول‌ترین علائم اوستئوآرتریت در سنین پایین‌ترند.
اوستئوآرتریت زانو، یکی از شایع‌ترین انواع است. تحقیقات نشان می‌دهد بیش از 60 درصد افرادی که اوستئوآرتریت زانو دارند، اصلا درد و سفتی در مفاصل خود احساس نمی‌کنند، اما همین افراد بواسطه‌ی عکسبرداری با اشعه X متوجه می‌شوند فضای مفصلی در زانوهای‌شان باریک شده است که از نشانه‌های کلاسیک آرتروز است. گاهی کیست‌های ریز و ضایعات استخوانی در مفاصل نیز شکل می‌گیرند. در برخی موارد تشخیص اوستئوآرتریت به طور کاملا تصادفی هنگام عکسبرداری به دلیل دیگری روی می‌دهد، مثلا آسیب زانو.
علائم آرتروز زانو اغلب ارتباطی با چیزی که اشعه X نشان می‌دهد ندارد. مثلا ممکن است عکس زانوی شما چیز خاصی نشان ندهد اما احساس ناراحتی در مفاصل داشته باشید یا برعکس؛ عکس اشعه X شما ممکن است بد به نظر برسد اما علائم‌تان خفیف باشد.
اوستئوآرتریت گیج کننده است!
گاهی اوستئوآرتریت با علائمی ظاهرا غیرمرتبط خود را نشان می‌دهد که عموما نشاندهنده‌ی عدم سلامت مفصل نیست. مثلا مطالعه‌ای دریافته افرادی که بعدا دچار اوستئوآرتریت لگن خواهند شد، ممکن است هنگام راه رفتن، ناهنجاری‌هایی داشته باشند. این تغییرات در مراحل اولیه مورد توجه قرار نمی‌گیرند. برخی از این نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
راه رفتن نامتقارن، مشکل در روی یک خط راه رفتن، راه رفتن به صورتی که انگشت‌های یک پا با پاشنه‌ی پای دیگر برخورد کند، و مشکل داشتن برای چرخش بدن وقتی که جهت حرکت عوض می‌شود.
چرا عده‌ای علاوه بر آنچه در عکسبرداری با اشعه X نشان داده می‌شود، علائم آن را نیز تجربه می‌کنند اما عده‌ای دیگر نه؟! مطالعه‌ای که روی اوستئوآرتریت زانو انجام شد به بررسی این موضوع پرداخت. این مطالعه دریافت که ریسک فاکتورهای خاصی، احتمال داشتن ِ علائم آرتروز را افزایش می‌دهند. این فاکتورهای شامل موارد زیر می‌شوند:
- زن بودن
- بالای 50 سال سن داشتن
- داشتن شاخص توده بدنی بالای 25
- انحراف زانوها به داخل
این فاکتورها تحت کنترل شما نیستند، به جز شاخص توده بدنی. به همین دلیل یکی از بهترین کارهایی که افراد چاق می‌توانند بکنند تا از درد و ناراحتی مفاصل‌شان کاسته شود، کاهش وزن است. بنابراین یکی از بهترین راههای پایین آوردن احتمال ابتلا به اوستئوآرتریت علامت دارد، داشتن وزنی سالم در تمام طول عمر است. مطالعات نشان می‌دهند سلول‌های چربی، ماده‌ی شیمیایی به نام ادیپوکین ترشح می‌کنند که موجب التهاب جزئی مفاصل می‌شود. آب کردن بافت اضافی چربی از ترشح ادیپوکین و التهاب مفاصل کم می‌کند. ضمنا اضافه وزن داشتن به مفاصل فشار بیشتری وارد می‌کند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد حتی کاهش وزن نسبی هم فوایدی از جهت اوستئوآرتریت دارد. مثلا حدود 5 کیلوگرم کاهش وزن، تقریبا 20 کیلوگرم از فشار وارد بر مفاصل زانو کم می‌کند. به مرور زمان، این شرایط می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر سلامت مفاصل داشته باشد. کاهش وزن اضافی از علائم اوستئوآرتریت می‌کاهد. مطالعه‌ای دریافته از دست دادن تنها 10 درصد از وزن بدن کافیست تا درد مفصل کاهش پیدا کرده و عملکرد آن بهتر شود.
ورزش ابزار مهمی است. برخلاف باور عمومی ورزش آرتروز را بدتر نمی‌کند. حرکت دادن مفاصل آنها را نرم و منعطف نگه داشته و انتقال مواد مغذی را راحت‌تر می‌کند. ضمنا ورزش کردن باعث می‌شود عضلات محافظ مفاصل تقویت شوند. افرادی که اوستئوآرتریت دارند و ورزش نمی‌کنند دچار ضعف عضلانی شده و طیف حرکتی مناسب مفاصل را از دست می‌دهند.
چه ورزشی از همه مناسب‌تر است؟ بررسی گسترده‌ای در این مورد انجام شده؛ افراد سنین بالا به سه گروه تقسیم شدند: گروهی فقط تمرینات قدرتی انجام دادند، گروهی فقط تمرینات هوازی انجام دادند و گروه کنترل نیز اصلا ورزش نکردند. نتیجه این بود که هر دو نوع ورزش منجر به بهبودهای مشابهی در عملکرد مفاصل و کاهش علائم شده بود. بنابراین، تحرک داشتن، چه هوازی و چه قدرتی، برای سلامت مفاصل ضروریست و می‌تواند علائم آرتروز را تسکین بدهد. اگر آرتروز دارید و علائم‌تان هم نسبتا شدید هستند، پیش از انجام تمرینات سنگین حتما با پزشک‌تان مشورت کنید.