یک قطره مدیریت فاصله سیل تا خشک‌سالی

مسئله آب زمانی در سطح کلان کشور به‌درستی مدیریت می‌شود که با نگاهی عادلانه، جامع و علمی به آن پرداخت در این صورت است که می‌توان با برنامه‌ریزی پیش‌بینی صحیح و به‌موقع از بحران و حتی تهدید بلایای طبیعی به نحوی مطلوب‌تر فرصت‌سازی کرد. به گزارش تسنیم، در کشور‌های درحال‌توسعه تأمین و توزیع آب شرب دیدگاه کلان دولت‌ها را به سمتی فراتر از مسائل سیاسی و قومیتی می‌کشاند. این موضوع در کشورهایی مانند ایران که نقاط نیمه‌خشک دارد و تقسیم آب به‌طور غیریکنواخت توزیع می‎شود، چالشی اساسی برای برنامه‌ریزی در مقیاسی بزرگتر است. استفاده از پتانسیل خلیج‌فارس، دریای عمان و حتی دریای خزر طبق قوانین عادلانه مبتنی بر توجیه اقتصادی و زیست‌محیطی یکی از روش‌های تأمین و توزیع آب با البته با روش‌های فنی و مدرن است. اکنون با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی، استان‌های فلات مرکزی مانند یزد، کرمان و اصفهان بیش از سایر استان‌های کشور دچار کم‌آبی و بحران آب ‌شده‌اند. استان اصفهان با برداشت‌های بی‌رویه و غیر‌قانونی آب از زاینده‌رود، در تأمین آب شرب و آب موردنیاز کشاورزان با بحران روبرو است که به گفته برخی از نمایندگان اصفهان به دلیل امکان‌پذیر نبودن برگشت روال انتقال حقابه اصفهان، قرار شد کمبود آب اصفهان از طریق ساخت تونل بهشت‌آباد و سد سوم کوهرنگ جبران شود، به‌ عبارتی بدهی دولت به مردم اصفهان از این طریق صاف شود؛ اما این طرح‌ها با کش‌وقوس‌های فراوان در میانه راه متوقف شد. عملیات اجرایی تونل سوم کوهرنگ در سال 1377 و با هدف تأمین آب به میزان حدود 255 میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز شد که قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ نیز در سال 1389 بسته و قرار بود سال 93 به بهره‌برداری برسد اما عملیات اجرایی سد مخزنی این تونل در چند سال گذشته متوقف ماند. علاوه بر این با اجرای طرح بهشت‌آباد، آب صنعت و کشاورزی اصفهان، یزد و کرمان تا 20 سال آینده تأمین و از هدر رفت آب شیرین به خلیج‌فارس جلوگیری می‌شد که این طرح نیز با مخالفت‌هایی روبرو و متوقف شد و اکنون شاهد ورود آب‌های ناشی از سیل غرب و جنوب غرب کشور به دریا هستیم. مدیریت آب، مدیریت سازه‌ای است مهدی بصیری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در این مورد می‌گوید: بر اساس یک قاعده کلی انتقال آب زمانی مجاز است که به محل مبدأ خسارتی وارد نشود و محل مقصد نیز بر اساس نیاز حیاتی و مهم درخواست انتقال داده باشد. در این صورت برای انتقال آب از خوزستان به اصفهان این حرف صادق است. او با اشاره به اینکه حرف‌های دیگری مبنی بر اینکه جانوران در آب ممکن است در اثر انتقال آسیب ببیند، تصریح می‌کند: در شرایط فعلی این حرف مصداقی ندارد زیرا در سال 1333 آب از کارون به زاینده‌رود، بدون هیچ مشکلی انتقال داده شد، منتها مصارفی که آب برای آنها آورده می‌شود باید عاقلانه و منطقی باشد. این اکولوژیست معتقد است که جدای از اختلافات سیاسی و قومیتی بر سر آب، بیشترین ضعف در مدیریت سرزمین است که به‌صورت علمی به آن نگاه نمی‌شود. درواقع مدیریت آب بیشتر مدیریت سازه‌ای است، اما فاکتور‌های مدیریت، توسعه و بهره‌برداری نادیده گرفته‌شده که اگر این مسائل مطرح بود توسعه به‌اندازه ظرفیت صورت می‌گرفت. بقای مدیران در تفرقه حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده مردم شاهین‌شهر، میمه و برخوار در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه یکی از مشکلات کنونی کشور علاوه بر اقتصاد، موضوع سیلاب‌های اخیر در کشور است، می‌گوید: ضعف مدیریت در بخش آب بسیار مشهود است که پیش‌بینی‌های لازم را نکرده‌اند و اکنون یک‌طرف با سیل و یک‌طرف با خشک‌سالی مواجه هستیم. او با اشاره به پنج برابر شدن میزان بارندگی در کوهرنگ نسبت به سال گذشته و با اظهار تأسف نسبت به خسارت‌های وارده ناشی از سیل به استان‌های لرستان و خوزستان، تصریح می‌کند: حجم 14 میلیارد مترمکعبی سدهای خوزستان چند بار تخلیه و دوباره پرشده است اما سد زاینده‌رود تنها 402 میلیون مترمکعب آبگیری شده است و این در صورتی است که همچنان میزان آب ذخیره پشت سد زاینده‌رود به میزان قابل قبولی نرسیده است. حاجی دلیگانی در ادامه خاطرنشان می‌کند که میزان آبی که قرار بود از پروژه بهشت‌آباد وارد اصفهان شود سالیانه 260 میلیون مترمکعب بود، درحالی‌که بیش از 3 هزار و 100 مترمکعب آب شیرین در هر ثانیه از کشور وارد دریای شور می‌شود به عبارتی آب شیرین یک‌ساله اصفهان در یک شبانه‌روز وارد دریای شور می‌شود. او با ابراز اینکه این امر مشکل مدیریتی وزارت نیرو است، می‌گوید: وزیران نیرو نمی‌خواهند یک مسئله را ریشه‌ای حل کنند و باید در قالب یک گفتمان قرار گیرد؛ مردم اصفهان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری با یکدیگر هیچ مشکلی ندارند اما وقتی مدیریت مشکل داشته باشد این امر برای برخی افراد توهم ایجاد می‌کند تا قضاوت‌های بی‌جا کنند. هیچ خوزستانی راضی نیست استان اصفهان تشنه بماند و هیچ اصفهانی هم راضی نیست خانه‌های خوزستانی‌ها و لرستانی‌ها تخریب شود، وزارت نیرو در هر دوره باید پاسخگو باشد. برخی مدیران بقای خودشان را در این‌گونه اختلاف‌ها می‌بینند، به‌هرحال به مردم اصفهان و چهارمحال و بختیاری ظلم می‌شود. نماینده مردم شاهین‌شهر، میمه و برخوار در مجلس با اظهار تأسف از اینکه برخی نمایندگان در گذشته و شاید هم‌اکنون بخشی‌نگری داشته و دارند، تصریح می‌کند: در طرح بهشت‌آباد که مطالعات آن در سال 81 کلید خورد و برخی از نمایندگان سایر استان‌ها سبب متوقف شدن آن شدند که این اشکال نیز به خود مجلس برمی‌گردد تا قبل از این داستان در فضای مجلس و دولت یک نوع اصفهان ستیزی وجود داشت، اما امیدواریم این موضوع باعث شود که با مسائلی همچون آب باید با دید ملی نگاه کنند نه استانی و بخشی. اکبر ترکی، نماینده مردم فریدن، فریدون‌شهر، چادگان و بوئین میاندشت در مجلس شورای اسلامی در مورد خالی بودن سد زاینده‌رود با وجود آب مازاد سیل‌ها می‌گوید: در حال حاضر امکان انتقال این آب‌ها به دلیل اینکه راهی وجود ندارد، نیست و حتی اجازه پیاده‌سازی پروژه‌های مرتبط با این مسئله داده نشده است. او با بیان اینکه مسئولان درایت لازم را نداشتند و درگیر مسائل حاشیه‌ای شدند، بیان می‌کند: مدیر ارشدی مانند وزیر نیرو تا چند سال قبل معتقد بود ایران در خشک‌سالی خواهد ماند و باید با صرفه جویی و تغییر معیشت کشاورزان آب را مدیریت کرد اما اکنون نظر خود را تغییر داده و گفته است که از این به بعد ایران در دوره ترسالی خواهد بود؛ چگونه می‌توان فهمید بر چه مبنایی صحبت می‌کند؟