قنات دوطبقه اردستان، تنها قنات دوطبقه جهان

قنات مون یک قنات دوطبقه است که در هر طبقه آن آبی مستقل جریان دارد به گونه‌ای که آب هیچ‌یک به دیگری نفوذ نمی‌کند. تنها نمونه قنات دوطبقه موجود قنات دوطبقه مون در اردستان ایران است. این اثر شاهکار به عنوان عجیب‌ترین و تنها قنات دو طبقه جهان در تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۳۹۵ در اجلاسیه استانبول ترکیه به عنوان بیستمین اثر ایران به ثبت جهانی رسید.

به گزارش ایسنا، عضو انجمن حافظان میراث کویر اردستان اظهار کرد: قنات دوطبقه "مون" از نمونه کارهای جالب علم مهندسی قدیم است که برای کاوش و حفر آن مقنیان ورزیده به‌ کار گرفته شده‌اند و با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی آن را ایجاد کرده‌اند.

حسین راد افزود: ساخت این قنات را به مقنی یزدی نسبت می‌دهند که شبی در شهر می‌خوابد و صدای آب‌های زیرزمینی را می‌شنود و سپس برای حفر قنات به اهالی توصیه‌هایی می‌کند و مردم رشته اول قنات را حفر می‌کنند.

عضو انجمن حافظان میراث کویر اردستان با بیان اینکه پس از چند وقتی، مقنی یزدی باز می‌گردد و در می‌یابد که حفر قنات به گونه‌ای بوده است که از تمامی آب‌های زیرزمینی استفاده نشده، پس حفر رشته دوم را توصیه می‌کند که زیر نظر مقنی یزدی حفر می‌شود.

راد اضافه کرد: برای حفر رشته دوم ابتدا اطراف میل چاه اول را 180 درجه دور زده و مسیر آب را به پشت میل چاه هدایت می‌کنند، سپس میل چاه را پائین برده و رشته دوم را حفر می‌کنند و این ابتکار باعث شده که از حفر دو میل چاه در کنار یکدیگر جلوگیری شود و کار حفر قنات دوم با سهولت و خاک برداری کمتری صورت بگیرد.

وی گفت: برای حفر قنات دوطبقه می‌بایست دولایه خاک را شناسایی کرد که برای عبور آب مناسب باشد. همچنین این دولایه از خاک آب دهی کافی داشته و استحکام لازم را داشته باشند که آب در یکدیگر نفوذ نکند.

عضو انجمن حافظان میراث کویر اردستان، تصریح کرد: بنابراین معدود زمین‌هایی وجود دارد که چنین ویژگی داشته باشند و این نشان دهنده دانش زمین‌شناسی گذشتگان را می‌رساند.

راد ادامه داد: قنات دوطبقه مون اردستان به عنوان عجیب‌ترین سازه قناتی دنیا شناخته می‌شود و مهم‌ترین علت آن این است که آب قنات رویی و آب قنات زیری روی همدیگر حرکت می‌کنند بدون اینکه آب قنات رویی در قنات زیرین نفوذی داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: طول مسیر قنات از مادر چاه تا مظهر حدود 4 کیلومتر است که در داخل شهر اردستان واقع شده است و روی این مسیر حدود 40 حلقه میل چاه احداث شده است. عمق مادر چاه آن ۳۱ متر است مقدار آبدهی آن ۶۰ لیتر در ثانیه است.

عضو انجمن حافظان میراث کویر اردستان اضافه کرد: آب قنات رویی با زیری از نظر دبی و سختی آب متفاوت است، به نحوی که آب قنات رویی شیرین، سبک و خنک و در ایام قدیم برای شرب استفاده می‌شده است و آب قنات زیرین با دبی بیشتر، گرم‌تر و سختی بیشتری دارد.

راد با بیان اینکه 4سال است که از ثبت جهانی قنات دوطبقه اردستان می‌گذرد، اما هنوز دفتر پایش قنات در شهرستان اردستان مستقر نشده است، تصریح کرد: این قنات همچنان به آن شکل شناخته شده نیست و اکثر گردشگرانی که به داخل شهر اردستان وارد می‌شوند به صورت اتفاقی این قنات را پیدا می‌کنند که برای حل این مشکل نیازمند نصب تابلوهای راهنمایی هستیم.

همچنین سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اردستان با بیان اینکه از ویژگی‌های قنات دوطبقه مون اردستان داشتن تنها رختشورخانه فعال استان اصفهان است، افزود: میراث فرهنگی شهرستان در سال 97 بالغ بر یک میلیارد و 350میلیون ریال جهت لایروبی، کول گذاری و مقاوم سازی این بنای ارزشمند هزینه کرده است.

مهدی مشهدی تصریح کرد: طی بازدیدی که مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان از این بنا داشتند قول مساعد دادند که در آینده نزدیک مدیر پایگاه جهانی قنات معرفی شود تا بتوانیم اقدامات بهتری انجام بدهیم.

وی با بیان اینکه مظهر(دهانه) این قنات در محله مون قرار گرفته که با فاصله 200 متر از یکدیگر ابتدا آب قنات رویی و سپس آب قنات زیرین ظاهر می‌شود، افزود: آب هر دو رشته قنات به سه قسمت تبدیل می‌شود که یک قسمت به روستای تلک آباد می‌رود و دو رشته دیگر جهت آبیاری باغ‌ها و مزارع محله مون استفاده می‌شود.

به گزارش ایسنا؛ با توجه به ثبت جهانی قنات دوطبقه اردستان به عنوان بیستمین اثر ایران در تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۳۹۵ می‌طلبد طرح جامع آن هر چه سریع‌تر آماده شود.