اگر باد نوزد، اصفهان هیچ روز پاکی ندارد
عضو گروه پژوهشی آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان بیش از ۵۰ درصد خودروهای سنگین دیزلی و ۱۶ تا ۳۱ درصد خودروهای سبک در اصفهان را فرسوده دانست و گفت: استقرار بزرگترین نیروگاه برق کشور و کارخانه‌های ذوب‌آهن، فولاد مبارکه، پالایشگاه، پتروشیمی، سیمان و آجرپزی مشکل اصفهان را حادتر می‌کنند.
حسین احمدی‌کیا در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به راهکارهای کاهش آلودگی هوا، اظهار کرد: بیش از ۱۰۰ مورد را می‌توان به عنوان راهکارهای فرعی کاهش آلودگی هوا مطرح کرد که شاید هر کدام تأثیر کمی داشته باشند، اما مجموع آنها قابل ملاحظه است و نباید از هیچکدام از آنها چشم‌پوشی کرد. همه این موارد را نمی‌توان در مدت کوتاهی کنترل کرد؛ اما از بخش‌های مهمی که تأثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا دارد، کنترل آلودگی هوای خودروها توسط کاتالیست و شیوه رانندگی و سبک سفر رانندگان است.
آلایندگی بیش از حد مجاز در خودروهای تولید داخل
وی با اشاره به نقش صنعت و خودرو در تولید آلودگی هوا، افزود: راهکار کنترل آلایندگی در هر یک از این بخش‌ها متفاوت است. به عنوان مثال حدود ۲۰ تا ۳۰ راهکار در زمینه خودروها وجود دارد، اما راهکار اصلی که می‌تواند تحول ایجاد کند، وضعیت خودروهایی است که در داخل شهر اصفهان تردد می‌کنند.
دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان فناوری قدیمی خودروهای تولید داخل را باعث تولید آلودگی بیشتر دانست و اظهار کرد: بر اساس کاتالوگ‌های کارخانه، متوسط مصرف سوخت این خودروها تقریباً سه لیتر بیشتر از خودروهای اروپایی است و این موضوع در کنار فناوری پایین تولیدات داخلی باعث ایجاد آلودگی بیشتر هوا شده است.
احمدی‌کیا یکی دیگر از مشکلات خودروهای تولید داخل را استفاده نکردن از کاتالیست دانست و ادامه داد: عمر مفید کاتالیست در خودروها تا ۸۰ هزار کیلومتر است؛ اما به دلیل گرانی، تنها از کاتالیست نامرغوب در خودروهای داخلی نصب می‌شوند و به دلیل عدم آگاهی مردم و عدم نظارت دستگاه‌های مسئول، حتی افرادی که وضعیت اقتصادی مناسب دارند، هم سراغ تعویض کاتالیست خودروی خود نمی‌روند.
۵۰ درصد خودروهای سنگین در اصفهان فرسوده هستند
وی افزود: هزینه نصب این قطعه برای اتوبوس‌ها حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان و خودروهای سواری ۳۰ میلیون تومان است. همچنین امکان نصب کاتالیست بر روی بسیاری از مدل‌های قدیمی نیز وجود ندارد. استفاده از کاتالیست در اگزوز خودروها موجب کاهش ۹۰ درصدی آلودگی آنهاست، کامیون‌ها کاتالیست ندارند، مگر آنکه کامیون اروپایی باشد، که تعدادشان هم بسیار کم است.
این کارشناس، توقف اسقاط خودروهای فرسوده را نیز از دیگر دلایل شدت گرفتن آلودگی هوا در سال‌های اخیر معرفی کرد و گفت: بر اساس قانون به ازای واردات هر خودرو سواری، سه تا چهار خودروی فرسوده از رده خارج می‌شد، اما با توقف واردات خودرو، فرسوده‌ها نیز اسقاط نمی‌شوند. بر اساس آمار سال ۹۶ بیش از ۱۶ و نیم درصد خودروهای سواری بالای ۲۰ سال و ۳۱ درصد وانت‌ها سن بالای ۱۵ سال دارند که فرسوده نامیده می‌شوند همچنین ۴۷ درصد کامیون‌ها، ۵۰ درصد اتوبوس‌های شرکت واحد، ۵۶ درصد موتورسیکلت‌ها، ۶۴ درصد مینی‌بوس‌ها و ۷۲ درصد اتوبوس‌های غیر شهری، فرسوده هستند.
اگر باد نوزد ، روز پاک نداریم
احمدی‌کیا در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود جمعیت کمتر، آلودگی هوای اصفهان از تهران بیشتر است؟ گفت: مقایسه آلودگی بر اساس تعداد روزهای پاک نادرست است، واقعیت این است که اگر در اصفهان باد نوزد ، روز پاک نداریم، حتی با تعداد کمی خودرو نیز روز پاکی نخواهیم داشت. با مقایسه تعداد روز پاک، نمی‌توان آلودگی شهرها را مقایسه کرد. ملاک میانگین غلظت آلاینده‌ها است که توسط شهرداری‌ها یا محیط زیست اعلام می‌شود و نه تعداد روز پاک یا ناسالم. می‌توانیم آلودگی اصفهان و تهران را با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای محاسبه و با هم مقایسه کنیم.
وی با بیان اینکه میانگین وزش باد در تهران بیش از اصفهان است، افزود: نتیجه مطالعه‌ای که کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر روی کلانشهرهای کشور انجام داد، نشان می‌دهد که اصفهان در بین تمام کلانشهرهای کشور کمترین میزان وزش باد را دارد و همین ویژگی باعث تمرکز آلودگی در آن شده است. بنابراین حتی با وجود آنکه تعداد خودروهای اصفهان کمتر از تهران است، ممکن است آلودگی آن بیشتر باشد؛ اما آنچه اکنون مشاهده می‌کنیم این است که تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد، وضعیت تهران بدتر از اصفهان است.
وضعیت آلودگی هوا در اصفهان را بحرانی است
عضو گروه پژوهش آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان وضعیت آلودگی در اصفهان را بحرانی دانست و توضیح داد: دلیل اصلی اینکه اصفهان وضعیت مناسبی ندارد، این است که در کنار آلودگی خودروها، اصفهان مانند تهران با شهرهای دیگر از جمله فلاورجان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد، مبارکه و شاهین‌شهر، موزائیک شده و این به هم پیوستگی شهرهای منطقه باعث تشدید آلودگی شده است.
وی با اشاره به تردد حدود یک میلیون و ۳۵۰ هزار خودروی سواری و وانت و بیش از ۶۰ هزار خودروی سنگین در اصفهان و حومه آن، ادامه داد: باید اصفهان را نسبت به خود این شهر بسنجیم، اگر بخواهیم با تهران مقایسه کنیم، نتیجه‌ای نمی‌گیریم. وضعیت اصفهان بد و بیشتر روزهای آن خطرناک و ناسالم است و این یک واقعیت انکار نشدنی است که بخش عمده این آلودگی از خودروهاست که آلاینده‌های صنعتی هم به آن اضافه می‌شود.
احمدی‌کیا با اشاره به استقرار بزرگترین نیروگاه برق کشور و همچنین کارخانه‌های ذوب‌آهن، فولاد مبارکه، پالایشگاه، پتروشیمی و کارخانه‌های سیمان در محدوده شهر اصفهان، گفت: همه این‌ها به آلودگی شهر می‌افزایند. علاوه بر اینکه ۴۰ درصد آجر ایران در اصفهان تولید می‌شود و همه این‌ها به آلاینده‌های خودروهای در حال تردد اضافه شده و مشکل اصفهان را حادتر می‌کنند.
تعطیلی صنایع و کاهش تردد خودروها، راهکار موقت است
وی درباره راهکار کوتاه مدت کنترل آلودگی هوا گفت: وقتی مشکل بلندمدت است و ۲۵۰ روز هوای شهر ناسالم ثبت شده، نمی‌توان راهکار کوتاه مدت برای حل آن پیشنهاد کرد، بنابراین راهکار کوتاه مدتی وجود ندارد. با این وجود نمی‌توان بی‌تفاوت بود. باید هواشناسی از دو روز قبل، وقوع وارونگی دما را پیش‌بینی کند و پیش از شروع شرایط اضطرار محدودیت‌هایی برای تردد خودروها و فعالیت صنایع اجرا شود.
این کارشناس محیط زیست تعطیلی موقت کارخانه‌های آجرپزی و برخی صنایع همسایه شهر از جمله نیروگاه برق، صنعت سیمان و حتی ریخته گری‌های کوچک حاشیه شهر در کنار کاهش تردد خودروها را مهم دانست و گفت: برای کاهش تردد خودروها نیز بهتر است طرح زوج و فرد با جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده و فاقد معاینه فنی جایگزین شود. چون آلودگی خودروهای فرسوده چندین برابر خودروهای جدید است و اگر بخواهیم از تردد نیمی از خودروها در مرکز شهر جلوگیری کنیم، شاید آلودگی به نصف کاهش یابد، اما می‌توان با کمتر از نصف ممنوعیت، میزان آلودگی را بیش از نصف کاهش داد.
بی‌کیفیتی خودروها، ترک فعل دستگاه‌ها و نبود ملاک درست اندازه‌گیری آلایندگی
وی در خصوص راهکار افزایش کیفیت خودروهای تولید داخل و از سرگیری اسقاط خودروهای فرسوده، اظهار کرد: بیان این راهکارها بیشتر برای آگاهی و مطالبه‌گری مردم است که از وضعیت خودرو ناراضی و حتی عصبانی هستند. همچنین هیچ بنگاه اقتصادی در دنیا وجود ندارد که بدون زور و اجبار و یا وجود قوانین محکم، الزامات محیط زیست را رعایت کند؛ چون همه بنگاه‌های اقتصادی برای رعایت مسائل محیط زیست باید هزینه کنند، در حالی که دنبال هزینه نیستند مگر اینکه قانون به آنها تکلیف کند یا اجباری داشته باشند.
احمدی‌کیا با اشاره به نقص قوانین در این زمینه، گفت: اداره استاندارد نیز در این زمینه ترک فعل کرده است چون طبق قانون، استاندارد موظف است میزان آلایندگی صنعت را بر اساس تولیدشان اعلام کند؛ یعنی حد مجاز آلودگی برای تولید یک تن آجر، فولاد، سیمان و بنزین تعیین شود؛ در حالی که اکنون چون قانون درستی وجود ندارد، ملاک محیط زیست اندازه‌گیری غلظت خروجی دودکش واحدهای صنعتی است که ملاک دقیقی به شمار نمی‌آید.