سلفی در مجازی، بحران در واقعیت
با دقت به شبکه‌های اجتماعی و پروفایل‌های مردم می‌بینیم که این روزها بیشتر افراد برای پروفایل‌های‌شان هم از عکس‌های سلفی خودشان استفاده می‌کنند و رشته فراگیر سلفی سردراز دارد.
به گزارش گروه جامعه خبرگزاری ایمنا، زمانی نه چندان دور همه در دنیای اینترنت دوست داشتند غریب و پنهان باقی بمانند. افراد برای چت کردن و ایمیل‌های خود اسم‌های عجیب و غریب و یک هویت جعلی انتخاب می‌کردند.
این کار نشان از این داشت که آدمی میل به دیده نشدن و در سایه ماندن دارد، حال زمان ابراز وجود علنی فرا رسیده است. زندگی در عصر حاضر به گونه‌ای پیش می‌رود که کارشناسان هیچ ابزار مجازی را کاربردی‌تر از شبکه‌های اجتماعی نمی‌دانند. اعضای شبکه‌های اجتماعی انواع مطالب را روی این پلتفرم‌ها منتشر می‌کنند و طی چند سال اخیر عکس‌های سلفی به یکی از مهمترین علاقه مندی‌های آنها تبدیل شده است تا این تصاویر را با دوستان خود به اشتراک بگذارند .
روزنامه گاردین چندی پیش در گزارشی به تمایل روزافزون کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی به انتشار عکس‌های موسوم به سلفی پرداخت و در این‌باره نوشت: «در حالی که استفاده از تصاویر موسوم به سلفی، پدیده تازه‌ای در غرب نیست، اما اخیرا در ایران به شدت رواج پیدا کرده است.
این روزنامه تعداد کاربران ایرانی شبکه اجتماعی اینستاگرام را بیش از یک میلیون عنوان کرده و نوشته در حالی که ۸۲ درصد این افراد مرد هستند اما زنان بیشتر از عکس‌های سلفی استفاده می‌کنند .
عکس‌های سلفی زیادی در این سالها از شخصیت‌های سیاسی، مذهبی، فرهنگی، ورزشی ایرانی و خارجی انداخته شده است و حتی برخی افراد برای گرفتن این عکس ها خطر کرده‌اند .
چندی پیش گروهی از متخصصان آسیب شناسی و روانشناسان روسیه اعلام کردند اوج گرفتن تب سلفی به بروز اختلالات روانی جدی منجر خواهد شد .
شاید شنیدن این موضوع در ابتدا عجیب به نظر برسد اما با کمی تامل می‌بینیم این نگرانی خیلی هم به جاست. در عروسی و عزا، در بیمارستان و گورستان، از جهنمی‌ترین موقعیت‌ها گرفته تا بحرانی‌ترین درگیری‌های خیابانی سلفی گیران حضوری فعال دارند .
استفاده 17 هزار درصدی از کلمه سلفی !
واژه سلفی نخستین بار در سال 2002 و در استرالیا به کار رفت اما در سال 2013 درصد استفاده از آن در سطح جهان 70 برابر شد و به این ترتیب به عنوان واژه سال انتخاب شد .
بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 2015 بیش از 267 میلیون تگ «سلفی» (#selfie) و 365 میلیون هشتگ من (#me) در اینستاگرام منتشر شده است .
شاید از سال 2012 که سلفی گرفتن توسط بازیگران هالیوود آغاز شد، هیچ کس فکرش راهم نمی‌کرد که تمایل مداوم مردم برای سلفی گرفتن از خودشان، به اپیدمی جهانی، اعتیاد و نگرانی‌های روز جامعه‌شناسان و روانشناسان تبدیل شود .
کار به آنجا رسید که دیکشنری آکسفورد، لغت سلفی (Selfie) را به عنوان «لغت سال 2013» اعلام کرد؛ لغتی که استفاده از آن رشد 17 هزار درصدی داشته است و روند محبوبیتش ادامه پیدا کرد تا آنجا که دسته سلفی (مونوپاد) بعد از معرفی‌اش توسط روزنامه تایم، به عنوان «بهترین اختراع سال 2014»، یکی از پرطرفدارترین هدایای کریسمس همان سال بود .
خودزشت پنداری یا اختلال روانی
تحقیقات نشان می‌دهد زنان تقریبا دو برابر مردان از خودشان سلفی می‌اندازند و برای اینکه در عکس سلفی‌شان، زیباتر بیفتند، وقت زیادی را صرف می‌کنند. جالب است بدانید اختلال خودزشت انگاری (body dysmorphic disorder) در دوسوم افرادی که به طور افراطی سلفی می‌گیرند، دیده شده است .
این افراد ممکن است ساعت‌ها وقت بگذارند تا از خودشان عکسی بگیرند تا در آن زیباتر از چیزی که واقعا هستند به نظر برسند و ضعف‌های احتمالی ظاهری شان هم در سلفی شان، کمتر مشخص باشد .
پس آنقدر عکس می‌گیرند تا سه رخی که در آن بینی‌شان بی‌نقص به نظر برسد یا فرم شکم و کم مویی‌شان درآن مشخص نباشد را کشف کنند .
عده‌ای هم هنوز از آخرین زمانی که سلفی انداخته و روی شبکه‌های اجتماعی بازخوردش را دیده‌اند، 20 دقیقه نگذشته که باز دل شان می‌خواهد خود را با «گل قالی» یا «گوسفند خال خالی» یهویی به همه نشان دهند !
این سری افراد هم با توجه به تمرکز افراطی‌شان بر «خودجلوه گری» روی شبکه‌های اجتماعی و جلب محبت و توجه احتمالی که از آنها دریافت می‌کنند، درمعرض خطر ابتلا به اختلال روانی «نمایشگری» و «خودشیفتگی» هستند .
اگر بخواهیم عدد و رقم بگوییم، سلفی گرفتن روزانه بیش از سه یا چهارعدد و نمایش دادن آنها درفضای مجازی، نشان دهنده این است که شما در معرض ابتلابه یک اختلال روانی قراردارید .
سلفی گرفتن در مراسم سوگواری یا ایجاد شرایط خطرناک، بغرنج و بحرانی برای گرفتن سلفی‌های بهتر هم دسته سوم حرکت‌هایی است که روانشناسان را در مورد میزان سلامت روانی سلفی گیرندگان، نگران می‌کند .
اصرار به سلفی در هر شرایطی خوب نیست
می‌گویند روزانه بیش از یک میلیون سلفی در فضای مجازی به اشتراک گذاشته می شود که این تولید انبوه قطعا با افراط عده‌ای در سلفی گرفتن همراه بوده است. گاهی عکس سلفی باید خوراک شبکه‌های اجتماعی افراد را پر کند، حتی اگر هیچ محتوایی نداشته باشد. بنابراین چه بسیار عکس‌های سلفی که هیچ بار محتوایی جالب و حتی عاقلانه‌ای ندارند اما هستند تا باشند !!
در چنین وضعیتی شاید توجه به فلسفه سلفی گرفتن کمک کند تا موقع ثبت سلفی از موقعیت‌ها، کمی منطقی‌تر رفتار کنیم. اگر چتربازان یا طبیعت‌گردان خاص با سلفی گرفتن مردم را در تجربه دیدار با دست نیافتنی‌ترین نقاط آسمان و زمین شریک می‌کنند، به این خاطر است که امکان ثبت و تجربه این موقعیت‌های ویژه برای همه مردم نیست اما اینکه افراد با جسد مردگان یا بیماران در حال احتضار یا پس زمینه‌های دردناک و بحرانی، «لبخند زنان» عکس می‌گیرند، نگران کننده است. به طور کلی باید یادمان باشد سلفی‌ها برای ثبت «لحظات خاص» یا «لحظات شاد و خاطره انگیز» زندگی به میدان آمدند و اصرار به سلفی گرفتن آن هم در هر شرایطی نشانه خوبی نیست .
بحران یا فاجعه در پس‌زمینه زندگی
سلفی نگاری افراطی موجب تشدید اختلال روانی خودشیفتگی و نمایشگری در افراد خواهد شد. ضمن اینکه رفتارهای ضد فرهنگی و ضداجتماعی را در بلندمدت تقویت می‌کند .
رفتارهای ضداجتماعی یعنی اینکه در پس زمینه زندگی واقعی مان، یک بحران یا فاجعه در جریان باشد اما فرد سلفی‌نگار بی‌توجه به هیچ چیز تنها با محور قرار دادن خود، رو به دوربین تلفن همراهش، لبخند زده و عکس بگیرد .
تشدید اختلال خود زشت انگاری: سلفی ممکن است اختلال خود زشت انگاری را در کسانی که دچارش هستند، به طور حادتری تقویت کند چون امکان دارد بازخورد خوبی را از نمایش عکس‌هایشان در شبکه‌های اجتماعی دریافت نکنند و درنتیجه خودشان را زشت‌تر تصورکنند .
هدر دادن وقت: یکی از مهم ترین عوارض سلفی نگاری افراطی وقت کشی است. اینکه نوجوانان و جوانان ساعت های زیادی را برای تولید سلفی‌ها صرف می‌کنند و چه بسا برای پیداکردن سوژه‌ها بارها راهی جاهایی می‌شوند که برایشان هزینه‌بر بوده و حتی درمواردی خطرناک است، در عین حال می‌تواند تلف کردن انرژی و زمان مفیدی باشد که برای ساختن آینده‌شان مفید است .
دوری خانواده‌ها: سلفی‌گری افراطی افراد خانواده را ازهم دور می‌کند و باعث تمرکز بیش از اندازه نوجوانان بر فضای مجازی به جای فضای واقعی زندگی می‌شود که این شکاف خود منشأ مشکلات بعدی است .
عصر سلفی‌گرایی نشات گرفته از افراط و تفریط‌ها
دکتر جعفر بای جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در این باره می‌گوید: در گذر زمان، در این عصر ماشینی و دوره جدید با یک پدیده ای به نام سلفی مواجه هستیم که خود این پدیدهو فلسفه ی آن نشان می دهد که در سلفی به جسم انسان توجه بخصوص شده است .
ما در واقع دچار یکسری واکنش شده‌ایم که توجه افراطی به روح و روان است که ما را واداشته است که توجه خاص و ویژه به جسم و ظاهر داشته باشیم. ما شاهد هستیم، افراد هزینه‌های سنگینی برای زیبایی‌انگاری و مسائل خاص آن می‌پردازند .
دکتر جعفر بای در خصوص ارتباط عکس‌های سلفی و عقده‌های نهفته اظهار کرد: در واقع سلفی گرفتن یک عقده حاصل از زمان گذشته است که در آن بیشتر به بعد معنویت توجه شده است. ما نمی‌خواهیم بگوییم هر فردی که سلفی می‌گیرد آدم عقده‌ای و مشکل‌داری است بلکه در حال حاضر در عصر سلفی‌گرایی قرار داریم اما به دلیل افراط و تفریطی بودن ملت ما این مسئله به یک مشکل روحی و روانی در کشور تبدیل شده است .
خوشبختی تصنعی در سلفی‌بازها
دکتر بای در خصوص خوشبختی تصنعی موجود در اغلب سلفی‌ها بیان کرد: دلباختگی شدید در بسیاری از این عکس‌ها مشاهده می‌شود، افراد سعی در تظاهر به شادی و خوشبختی تصنعی دارند در صورتی که ممکن است در واقعیت برعکس این موضوع را شاهد باشیم .
وی افزود: باید به این افراد مفهوم خوشبختی توضیح داده شود چون سلفی‌ها به نوعی فرار از دشواری هم محسوب می‌شود، انسان‌ها از وضعیت موجود خود می‌خواهند خارج شوند و پناه به سلفی می‌برند. در واقع این سلفی گرفتن‌ها یک محفل برای انسان‌هایی است که جلوه‌ای از ویژگی‌های تصنعی خود را می‌خواهند پررنگتر کنند و نشان بدهند در یک فضای شادی قرار گرفتند .
حکایت درد سالها نادیده گرفته شدن !
دکتر «امین قانعی راد» رئیس انجمن جامعه شناسی و استاد دانشگاه رواج این پدیده را ناشی از فرایند رو به گسترش عمومی شدن عرصه‌ها دانسته و «دیده شدن» را مهمترین انگیزه جوانان در استفاده از عکس‌های سلفی معرفی می‌کند .
این جامعه شناس در این باره می‌گوید: جوانان ما احساس می‌کنند دیده نشده‌اند و همه‌جا نادیده گرفته شده‌اند. از یک طرف هم قبلا شرایطی بود که می‌پذیرفتی دیده نشوی، منظورم شرایط فرهنگی و سیاسی سنتی‌تر و اقتدارگرایانه‌تر است. این در شرایطی است که کنترل اجتماعی زیاد بوده است و در شرایط کنترل اجتماعی شدید فکر می‌کنید نباید فردیت خود را مطرح کنید .
یعنی این کار غیراخلاقی است که من در مقابل کلیت خانواده و سازمان و جامعه خودم را مطرح کنم. بتدریج مرحله‌ای پیدا می‌شود که آدم‌ها احساس می‌کنند باید در جامعه وارد شوند و مشارکت داشته باشند .
این سیاست حضور با یک نوع سبک زندگی آمیخته شد. آن سبک زندگی اجازه می‌دهد که شما علایق خود را بروز بدهید و خجالت نکشید. فقدان شرایط مشارکت اجتماعی، شرایطی را رقم زده است که فرد در شبکه‌های اجتماعی خود را بروز دهد .
حال بیشتر شبکه‌های اجتماعی که قبلا با عکس‌ها و نام‌های جعلی پر بود، حال با عکس‌های سلفی و نام‌های اصلی و پر از اطلاعات شخصی پر شده است. عکاسی سلفی، جدیدترین شکل ابراز وجود و منیت در دنیای مجازی است. حتی عکس‌های سلفی نیز در همین زمان اندک در حال تغییر ماهیت است و این تغییر و تحولات چنان با سرعت روی می‌دهند که کسی را یارای توقف و تفکر نیست .
مرگ با سلفی در کدام کشورها بیشتر است؟
خیلی از افراد سلفی‌ها را در مکان‌های خطرناک می‌گیرند و برای هیجان بیشتر جان خود را به خطر می‌اندازند. افراد زیادی در حین سلفی گرفتن از پرتگاه‌ها سقوط کرده‌اند و یا به درون گودال‌های بزرگ افتاده و فوت کرده‌اند. آیا دوست دارید بدانید سلفی گرفتن در کدام کشور بیشتر از دیگر مکان‌های دنیا کشته داده است؟
بنا بر تحقیقات انجام شده توسط دانشگاه Mellon در پیتزبرگ، بیشتر مرگ و میرهای ناشی از ثبت عکس‌های سلفی در تمام دنیا به کشور هندوستان اختصاص دارد .
از ماه مارس 2014 تا سپتامبر 2016 بیش از 127 نفر در حین سلفی گرفتن مرده‌اند که از این تعداد 76 نفر آنها هندی بوده‌اند، این نشان می‌دهد کاربران هندی هیجان بیشتری برای سلفی گرفتن دارند. بعد از کشور هند، پاکستان با 9 کشته در رتبه دوم جای دارد. بعد از پاکستان نیز دو کشور ایالات‌متحده آمریکا و روسیه قرار دارند که به آمار کشته 8 و 6 نفر در حین سلفی گرفتن دست یافته‌اند .
بنا بر آمار منتشرشده، مردان بیشتر از زنان در هنگام ثبت تصاویر سلفی جان خود را ازدست داده‌اند. مسئولین کشور هندوستان به مناطق توریستی اخطار داده‌اند در مکان‌های خطرناک تابلوهایی نصب کنند و برای کشته شدن در حین گرفتن عکس‌های سلفی به توریست‌ها هشدار دهند .