ایجاد رصدخانه شهری اولویت اصفهان است

ماجرای سایه تعطیلی بر سر هاب اصفهان و پرونده‌ای که برای پیگیری آن توسط اصفهان امروز فراهم شد، مسیر ما را به گفت‌وگو با یکی از جوان‌ترین اعضای شورای ششم شهر کشاند تا ضمن اینکه این مسئله را از نظر او که به گفته خود حامی کارآفرینی و دانش‌بنیان‌ها در شورا است، بشنویم و به صورت کارشناسی به اقدامات پژوهشی این دوره از مدیریت شهری نگاهی بیندازیم. مصطفی نباتی نژاد کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی با گرایش فناوری از دانشگاه تهران و دکترای مدیریت کارآفرینی با گرایش فناوری دانشگاه آزاد علوم تحقیقات را دارد و رویاهایش برای شهر باعث شده با پذیرش تبعات، دست به اقدامات چالش برانگیزی هم بزند، گفتگوی اصفهان امروز را با او که رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر نیز هست در ادامه می‌خوانید:
ماجرای تعطیلی هاب اصفهان و تخلیه محل اسکان آنها به دلیل احداث رصدخانه شهر چیست؟
در مورد احداث رصدخانه ابتدا در املاک شهرداری اسکن شد تا ببینیم کجا الزامات معماری و ... مناسب را برای احداث رصدخانه دارد. در ادامه روی 8-9 محل بررسی انجام شده و 4-5 مورد کلا رد شده بود. مابقی هم در امتیازبندی با فاصله بالایی از ارگ جهان‌نما قرار گرفت، ضمن اینکه برای این محل قراردادی هم نبود. بااین‌وجود مسئولان با ملاحظات اخلاقی موضوع را با مدیران هاب مطرح کرده و مواردی همچون توسعه بنا و غیره را به ایشان پیشنهاد دادند.

در مورد قابل توسعه بودن فضا این مبحث مطرح بود که ابتدا شما توسعه را انجام دهید و در ادامه آنها نقل‌مکان کنند. در این مورد چه نظری دارید؟
این مورد هم در گفتگویی که با مسئولان هاب انجام شده بود مطرح شد؛ اما این نکته را هم باید در نظر گرفت که هاب یک شرکت خصوصی است که شکل دانش‌بنیانی دارد و چند سرمایه‌گذار از آن پشتیبانی می‌کنند؛ بنابراین منطقی نیست فقط یک‌طرفه عمل کنیم و تنها از شهرداری انتظار داشته باشیم مسئولیت اجتماعی‌اش را در قبال آن انجام دهد.
در مورد جابه‌جایی مکان این مجموعه نیز در حال بررسی هستیم تا ببینیم چه فضاهای کار اشتراکی در شهر وجود دارد که مناسب ایشان و فعالیت‌های این‌چنینی باشد؛ بنابراین شخصاً این تصمیم اخلاقی را داشته‌ام که اگر نشد در اینجا بمانند بتوانیم منویی به آنها بدهیم که انتخاب بهتری برای اسکان خود داشته باشند.
در این راستا مکان‌هایی مانند کتابخانه مرکزی، خانه جوان که در حال مرمت اساسی است، فرهنگ‌سرای شاهنامه در منطقه 7 که بسیار نوساز و تمیز است، فرهنگ‌سرای سلام در خانه اصفهان و چندین مکان دیگر را در نظر داریم. دائماً نیز در حال افزودن ظرفیت‌های جدید هستیم و این در حالی است که امسال تعرفه بهای خدمات سازمان را در حوزه فضای کار اشتراکی اضافه کرده‌ایم تا بتوانیم به‌مرور به سمت حمایت ازاین‌گونه کسب‌وکارها حرکت کنیم.

شورا در مورد حل مشکل هاب اصفهان چه نقشی ایفا می‌کند؟
در مورد تصمیم‌گیری برای این موضوع شورا زمانی می‌تواند به‌صورت رسمی ورود پیدا کند که درخواستی از سوی شهرداری در این مورد دریافت کند ضمن اینکه شورا 13 نفر است نه یک نفر؛ بنابراین ما صرفاً تسهیلگریم و این موضوع تماماً بر عهده شهرداری است. از طرفی در شورای چهارم به شهرداری تأکید شده بود رصدخانه شهری را ایجاد کند و پروژه آن در این سال‌ها بخشی از مسیر خود را طی کرده است. باید اشاره داشته باشم رصدخانه به‌شرط اینکه فهم و فرهنگ درک آن وجود داشته باشد مسئله بسیار مهمی برای شهر است.
در مجموع برای مسئله هاب اصفهان هر کسی می‌تواند نظرش را اعلام کند؛ طبعاً ما هم به نوبه خود پاسخی داریم و بر اساس آن وجدانمان هم راضی است چرا که در مسیر توسعه اکوسیستم‌ها در سال حمایت از دانش‌بنیان‌ها حمایت‌های زیادی کرده‌ایم. این به این معنی نیست که در ادوار قبلی شورا کاری انجام نشده است؛ اما شخصا زمانی که وارد شورای شهر شدم بر سه کلیدواژه احیا، ابداع و ارتقا تأکید داشتم؛ یعنی کارهای خوب قبلی که به هر دلیلی درک نشده و فراموش شده است را احیا کنیم. پیشنهادهای ذهنی‌مان نیز ابداع ماست و ارتقا هم به این معناست که کارهای خوب ادامه پیدا کند.

آنچه مسئله هاب اصفهان را به یک مطالبه تبدیل کرده است تأکید حمایت از کارآفرینان و دانش‌بنیان‌ها از سوی مدیریت شهری بود که توقع ایجاد کرد. ضمن اینکه این مسئله هم مطرح شده است که زیرساخت کابل نوری و غیره‌ای که هاب ایجاد کرده می‌تواند در امتیازبندی شما برای انتخاب ارگ جهان‌نما باعث کسب نمره بالاتر شده است؛ بنابراین مکان تا حدی صرف اقتصادی برایتان به همراه دارد. در این زمینه چه نظری دارد؟
تصوری وجود دارد که قرار است از کابل‌کشی آنها استفاده شود. درصورتی‌که مسئله ایجاد کابل و فیبر نیست؛ بلکه شبکه فیبر نوری است که در برخی معابر و شریان‌های شهرکشیده شده است و بخش قابل‌توجه این موضوع در اینترانت شهرداری است و این خطوط در تمام شهر کشیده و ایجاد نشده است؛ اما اگر از نظر زیرساخت‌های ایجاد شده منظور فضای بصری ایجاد شده باشد باید بگوییم نمی‌توانم قضاوت کنم این مسئله چقدر در رصدخانه تأثیر دارد و آنچه اهمیت بیشتری داشت لوکیشن و مختصات آن برای ساخت رصدخانه بوده است.
همچنین باید تأکید کنم اینکه گفته می‌شود چرا در سال دانش‌بنیان حمایتی از این موضوع نمی‌کنیم درست نیست و در این سال کارهای زیاد دیگری هم انجام شده است که به‌تفصیل می‌توان به آن پرداخت.

مدیریت شهر تا چه اندازه از پژوهش‌های دانشگاهی در تصمیماتی نظیر آلودگی‌های صنعتی و... استفاده می‌کند؟
در بحث آلودگی برخی می‌گفتند عوامل متحرک عامل آلودگی هوای شهر هستند، عده‌ای هم معتقد بودند عوامل ثابت باعث آن هستند که در این زمینه پژوهش آلودگی سهم عوامل ثابت و متحرک را مشخص کرد و به کمک ما آمد. مدیریت شهری از پژوهش‌ها بیشتر در مباحث عمرانی استفاده می‌کند، اما وظیفه و مأموریت مرکز پژوهش‌های شورای شهر اصفهان پشتیبانی از تصمیمات شورا است، آن هم در زمانی که شورا درخواست کند. این تیم چهار - پنج‌نفره متشکل از نخبه و تحصیل‌کردگان شهر در مرکز پژوهش‌های شورای شهر اصفهان ابتدا مسائل را مطالعه و ارزیابی می‌کنند و خروجی آن را در قالب یک سیاست‌گذاری به شورای شهر تحویل می‌دهند. در تأیید پژوهش‌ها نیز وسواس زیادی وجود دارد. شورا اختیار دارد که پژوهشی که تا سقف 70 میلیون اعتبار دارد را تصویب کند و اگر اعتبار پژوهش بالای 70 میلیون تومان باشد نخست لایحه آن باید تصویب شود.
پژوهش بعد از تصویب باید فراخوان شود و بعد از ارائه افراد مختلف، داوری می‌شود. سیاست ما این است که از پژوهش‌های قبلی نهایت استفاده را داشته باشیم. در سامانه مدیریت دانش تمام پژوهش‌ها و اسناد علمی که توسط سازمان شهرداری انجام شده، وجود دارد و در دسترس کلان‌شهرهای دیگر نیز قرار داده شده است. همچنین از تجربیات همکاران بازنشسته شده نیز بهره گرفته می‌شود.
مرکز پژوهش‌های شهر سیاست کلی و سیاست خاص ارکان مختلف کمیسیون‌های شورای شهر را در چهار پنج ماه اول کار خود به‌صورت منشور درآورد و تأکیدات مربوط به منشور را به اطلاع کمیسیون‌های مختلف شورا رساندیم. این تأکیدات یکی از ورودی‌های برنامه‌های پنج‌ساله بوده و راهنمایی کننده است به‌این‌ترتیب که پروژه‌ها و اقدامات نباید خارج از این ارکان باشد. تأکیداتی هم می‌تواند ضمانت اجرایی داشته باشد که مصوبه شورا شود. یکی از تأکیدات ما این است که مدیریت دانش در شهرداری نهادینه شود. در نهایت اینکه وظیفه ما بررسی لایحه و پشتیبانی شهرداری است؛ اما در این دوره ما بیشترین طرح را ارائه کردیم. نقشمان نیز مطالبه‌گری است؛ اما شهروندان ما را به‌عنوان عنصر اجتماعی سیاسی می‌بینند و توقع برطرف‌شدن مطالبات خود از طرف ما را دارند.

شکل‌گرفتن تشکل‌هایی مانند شهرجو، شهراندیشان و شهرگاه که برخی از دوره قبلی مدیریت شهری نیز آغاز شده‌اند را تا چه اندازه در ترسیم آینده شهر تأثیرگذار و البته ماندگار می‌دانید؟
یکی از دلایلی که وارد شورا شدم تصمیم‌گیری‌های شهودی بود که کارشناسی نشده بودند. درواقع بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها یا داده‌محور نیستند و یا درگیر گسست‌های اجتماعی شدند به همین دلیل تصمیم‌گیری‌ها نیاز به مطالعات پیوسته و پشتیبانی تصمیم دارد. راه‌حل این است که تصمیم‌گیری‌های داده‌محور و گسست‌های اجتماعی را در ریز پروژه‌های رصدخانه شهری و فرایند الگوی حکمرانی مشارکت در نظر بگیریم.
از شهروند تا شهردار یک طیف است که معمولا این‌طور دیده می‌شود شهروند انتظار خدمت دارد و شهرداری نیز انتظار پرداخت حقوق، عوارض و رعایت حقوق شهروندی را دارد؛ اما اگر بخواهیم به کمال برسیم باید به پله دوم پا بگذاریم که شهربان است؛ یعنی شهروند منعکس‌کننده مشکلات شهر است و به سامانه 137 اطلاع می‌دهد.
پله سوم شهراندیش است و شامل شهروندی می‌شود که در کنار انعکاس مشکلات شهری، مشارکت‌جو و در حل مسائل شهری نیز کمک می‌کند.
پله چهارم شهریار است که شهروندی را شامل می‌شود که علاوه بر انعکاس مشکلات، برای حل آن به کمک می‌آید، نمونه‌اش هم خیران، شرکت‌های انبوه‌ساز و سرمایه‌گذاران خصوصی است.
اما حلقه آخر شهردار است که باید با درنظرگرفتن تمام این موارد شهر را مدیریت و اداره کند.
اکنون طرح شهربان مصوبه شورا شده و در این طرح قرار است که شهروندان درجه‌بندی شوند. به طور مثال شهروندی که با سامانه 137 تماس بیشتری دارد در این درجه‌بندی قرار می‌گیرد. در حوزه شهراندیش نیز در حال راه‌اندازی باشگاه شهراندیشان هستیم و ساختار آن شکل‌گرفته که بیشتر از جنس نخبگی است؛ اما هر شهروندی که دغدغه شهر داشته باشد را نیز می‌توان شهراندیش دانست؛ بنابراین اعضای آن منحصر به یک قشر خاص نیست.اما برای باشگاه شهراندیشان یک رؤیای جهانی در سر دارم و دنبال این هستم که پلتفرمی که در حال طراحی است چندزبانه باشد و از تجربیات شهروندان سایر شهرها و کشورها نیز استفاده کنیم. این طرح صرفا در مورد مسائل شهری اصفهان نیست و بستر گفت‌وگویی است که به هر جهت پیش برود بتواند حاکمیت را وادار به درست شنیدن کند.

ازآنجایی‌که هر دوره از مدیریت شهری یک سیاست خاص وجود دارد و معمولا تصمیمات آن تنها یک دوره دوام دارند، آیا در این زمینه پژوهشی انجام داده‌اید که چگونه می‌توان باعث شد اقدامات یک دوره در دوره بعدی دنبال گرفته شود؟
معتقدم اگر تصمیماتی که گرفته می‌شود متکی به تصمیمات خوب قبلی باشد باید آن را ادامه داد؛ اما تلاش‌های ما فردی بوده و جمعی نیست. ضمن اینکه در خیلی از موارد سلسله موارد دانش و تجربه در تصمیم‌گیری‌ها رعایت نمی‌شود که باعث به‌وجودآمدن مشکلات می‌شود. به‌عنوان‌مثال زمانی که طرح تفصیلی شهر ابلاغ شد برخی معتقد بودند که مرده به دنیا آمد؛ چون باید چندین سال پیش انجام می‌شد تا تأثیرگذار باشد. ولی چه دلیلی داشته است که این‌همه عقب می‌افتد؟ چون این شهر برنامه ندارد؛ بنابراین برنامه‌محور بودن و در تدوین آن مشارکت ذی‌نفعان هم در نظر گرفته شود و شنیدن همه این حرف‌ها داده را به اشباع برساند. بعد هم اجرای درست برنامه‌ها و وفاداری به آن مهم است.نهایت هم باید بدون درنظرگرفتن حواشی، در مسیر صحیح پیش برویم و خود را درگیر نزاع‌های بی‌مورد نکنیم.
شهرداری چقدر می‌تواند در مسائل شهر مانند توقف مازوت سوزی، خروج آلاینده‌ها از محدوده و ممانعت از به‌وجودآمدن شهرک شهرضا اقدام تأثیرگذاری داشته و به‌اصطلاح کنشگری کند؟
وقتی که هیچ‌کاره باشی و مسئولیت نداشته باشی نمی‌توانی هیچ کنش مناسبی انجام دهی. ضمن اینکه شهرداری موظف است موضوعاتی که در شهر وجود دارد را ساماندهی کند؛ اما موردی مانند مازوت سوزی خارج از حریم شهر به‌حساب می‌آید که بااین‌وجود هر شنبه شهردار این مسئله را صدای شهر فریاد می‌زند؛ اما در نهایت کاری از دست ما برنمی‌آید.
با درنظرگرفتن تمام آنچه گفته شد آیا هاب اصفهان را یک فرصت می‌بینید؟ و ازآنجایی‌که تخلیه محل آن وارد بخش حقوقی شده است آیا شرایطی فراهم خواهید کرد که دست‌کم تا زمانی که به مکان جدید نقل‌مکان نکنند، در ارگ جهان‌نما بمانند؟
قرار بر این است که جلسه‌ای طی همین چند روز بین دو طرف ماجرا گذاشته شود و حضور من در آن چندان معنا ندارد چون روی لبه تیغ حرکت می‌کنم اگر طرف شهرداری را بگیریم مردم دلگیر می‌شود طرف آنها را هم اگر بگیریم مردم به‌حساب نمی‌آید؛ بلکه یک فرد است و همین موضوع برای ما پرونده‌ای در سازمان بازرسی خواهد شد. حتی چون پیش‌ازاین مدیر پروژه رصدخانه بوده‌ام برخی هم می‌گویند برای خودش تلاش می‌کند.
اما فارغ از تمام این‌ها و دلیلی که به شورا آمدم فشار بر تشکیل رصدخانه است که نیاز امروز شهر به شمار می‌رود و از نان شب هم واجب‌تر است. حتی به‌عنوان‌مثال و برای درک بهتر موضوع باید بگویم ترجیح می‌دهم برخی خیابان‌کشی‌ها یا اقداماتی مثل خریدن اتوبوس انجام نشود ولو اینکه مردم در لحظه به‌زحمت بیفتند؛ اما در عوض آن رصدخانه ایجاد شود؛ چون در درازمدت می‌تواند به شهر و شهروندان کمک کند مشکلات زیادی از شهر حل شود و بهره‌وری ما را در انجام تمام امور تا حد زیادی بالا خواهد برد.