۴۵ درصد از کاهش ورودی سد زاینده‌رود ناشی از فعالیت‌ انسانی است

احمدرضا لاهیجان‌زاده، عصر روز شنبه در نشست تخصصی"بررسی راهکارها و چالش های احیای زاینده‌رود" که در دانشگاه پیام نور استان اصفهان و همچنین از طریق فضای مجازی برگزار شد، افزود: تغییر قابل محسوسی در جریان آب و ورودی سد زاینده رود در دهه ۷۰ و ۸۰ رُخ داد و بیش از ظرفیت قابل پذیرش بر روی حوضه آبریز این رودخانه بارگذاری صورت گرفت بطوریکه با کاهش سطح روان آب‌ها مواجه شدیم.

وی به نتایج تحقیقات دانشگاه تهران در باره حوضه آبریز زاینده‌رود اشاره و اضافه کرد: نتایج این تحقیقات گویای تغییرات آب و هوایی مشخص و معنی‌دار در دهه های ۷۰ و ۸۰ است که به افزایش تلفات تبخیر و کاهش روان آب و سُفره‌های زیرزمینی منجر شد.

معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: همچنین در این سال ها با افزایش ۱۷۵ درصدی سطح باغات در حوضه آبریز زاینده رود مواجه شدیم که انعطاف پذیری با خشکسالی را به حداقل رساند.

وی با اشاره به اینکه در این ۲ دهه، مساحت اراضی کشاورزی زراعی و باغی نیز یک و نیم برابر شد، خاطرنشان کرد: در کنار آن باید توسعه صنعتی و افزایش جمعیت را نیز در نظر بگیریم بطوریکه مصرف عمده آب در این حوضه مربوط به آب آشامیدنی است و هر چقدر هم طرح‌های انتقال آب را اجرا کنیم بازهم به همان اندازه تمرکز جمعیت خواهیم داشت.

لاهیجان‌زاده به اجرای برنامه سازگاری با کم آبی در ۲ سال گذشته اشاره کرد و گفت: بر اساس این طرح که تا سال ۱۴۰۴ خواهد بود ۵۱ میلیون مترمکعب برداشت آب زیرزمینی در چهارمحال و بختیاری و ۱۹۱ میلیون مترمکعب از آب های سطحی و ۱۸۶ میلیون مترمکعب از آب های زیرزمینی در استان اصفهان باید کاهش یابد که عمده تمرکز آن بر لخش کشاورزی است اما زیرساخت‌های آن ایجاد نشده و توافق های لازم بین دستگاه‌های اجرایی نیز در این زمینه ثورت نگرفته است.

وی با بیان اینکه پس از اعتراضات اخیر، جلسه‌هایی با حضور معاون اول رییس جمهوری، وزیران و استانداران چهار استان برگزار و راهکارهای کوتاه، میان و بلندمدت بررسی شد، تصریح کرد: بنظر می‌رسد در راهکارهای کوتاه‌مدت اینکه آب جریان پیدا کند، اتفاق نمی‌افتد زیرا تغییرات بوجود آمده در این حوضه، درازمدت بوده است.

معاون سازمان محیط زیست با اشاره به اینکه در راهکارهای کوتاه‌مدت آنچه اتفاق می‌افتد در زمینه تامین آب آشامیدنی و خسارات وارد شده به کشاورزان است، افزود: برای راهکارهای میان مدت و درازمدت باید تصمیم‌هایی اتخاذ شود که همه دستگاه های اجرایی به آن تَن دهند و کاهش آورده‌های زاینده‌رود ناشی از مداخلات انسانی و کاهش وابستگی معیشتی به آب ناپایدار را دنبال کند درغیر این صورت هر سال با این تنش ها مواجه خواهیم شد.

به گفته وی، در شرق اصفهان که با کاهش جدی آورد رودخانه مواجه است و حقابه‌ها تامین نشده است می‌توان طرح های توسعه انرژی خورشیدی را اجرا کرد و وزارت نیرو نیز باید برق تولیدی را خریداری کند.

لاهیجان‌زاده تصریح کرد: بسیاری از تصمیم‌های کلان در کشور برگرفته از طراحی دانش آموختگانی است که کار آنها در بسیاری از موارد به آسیب های جدی به محیط زیست منجر می‌شود و اثرات جبران ناپذیری در درازمدت بدنبال خواهد داشت.

وی با بیان اینکه این قبیل افراد معمولا منافع کوتاه‌مدت را می بینند، تصریح کرد: ما باید ارزش های زیست محیطی را به دانشجویان خود بیاموزیم تا آن را در همه امور مد نظر داشته باشند و دید درازمدت به مسائل محیط زیست بیابند.

لاهیجان‌زاده با اشاره به اینکه امروز زاینده‌رود و آلودگی هوا ۲ چالش اساسی استان اصفهان است، اضافه کرد: معضلاتی مانند آلودگی هوا ناشی از نادیده گرفتن قانون شعاع ۵۰ کیلومتری کلانشهر اصفهان است که نزدیک به ۲۰ سال آن را کنار گذاشتند.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست با اظهار امیدواری به نتایج جلسه ها و مکاتبات انجام شده با رییس جمهوری و سایر مسوولان تاکید کرد: ما به کمتر از جاری شدن دائمی زاینده رود قانع نیستیم و اگر طبق اسناد بالاستی و مفاد آن مانند کوتاه کردن دست افرادی که بطور غیرقانونی از آن برداشت می کنند، عمل شود، این خواسته مردم ایران و اصفهان محقق خواهد شد.

عباس مقتدایی افزود: امروز با اضافه برداشت‌ها و دست درازی به حقابه‌های زیست محیطی از حوضه آبریز زاینده رود مواجهیم که بیشتر آنها نیز غیرقانونی است.

وی ادامه داد: نمایندگان موضوع آب را بعنوان اصلی‌ترین کار خود در مجلس شورای اسلامی پیگیری می کنند که امیدواریم این قطار خارج شده از ریل به مسیر خود بازگردد و مُتولی اجرای آن، بخش اجرایی دولت است.

وی با تاکید براینکه ما همه مفاد قانونی و مُصوبات لازم را برای احیای زاینده رود داریم که باید اجرایی شود، تصریح کرد: آنچه کم داریم عزم ملی برای حل مشکلات زاینده رود و عزم جدی در دولت در این زمینه است.

به گزارش ایرنا، نشست تخصصی"بررسی راهکارها و چالش‌های احیای زاینده‌رود "توسط کنسرسیوم مراکز علمی پژوهشی اصفهان در حوزه محیط زیست به میزبانی دانشگاه پیام نور استان و از طریق فضای مجازی برگزار شد.

این نشست بمنظور انجام مسوولیت اجتماعی مراکز علمی و پژوهشی استان برای رفع دغدغه چندساله شهروندان کلانشهر اصفهان و همزمان با هفته پژوهش با حضور اساتید، متخصصان، نمایندگان صنایع، نمایندگان مجلس و مسوولان برگزار و به پرسش‌های شرکت‌کنندگان پاسخ داده شد.

در نشست تخصصی مذکور مسائلی مانند احیای زاینده‌رود و بررسی راهکارهای عملیاتی حل مسائل این حوضه آبی، مساله شناسی حکمرانی آب در حوضه زاینده‌رود، اثرات زیست محیطی برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، احیای زاینده‌رود، واکاوی راهکارهای بهبود هماهنگی بین بخشی و بین منطقه‌ای، روند تغییرات خشکسالی در حوضه زاینده‌رود، ارزش اقتصادی این رودخانه و تالاب گاوخونی مطرح شد.

کنسرسیوم مراکز علمی پژوهشی اصفهان در حوزه محیط زیست، بهمن سال ۱۳۹۹ بین هفت دانشگاه و مرکز علمی و پژوهشی این استان شامل دانشگاه‌های اصفهان، صنعتی اصفهان، علوم پزشکی اصفهان، پیام نور استان اصفهان، آزاد اصفهان، کاشان و شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان تشکیل شد.

استان اصفهان حدود پنج میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و در سال های اخیر با چالش‌های زیست محیطی بسیاری مواجه شده است بطوریکه فرونشست زمین بسیاری از دشت‌های آن را تهدید می‌کند، میزان بارش ها بسیار کاهش یافته است، زاینده رود بصورت دوره ای جریان دارد و اصفهان بعنوان آلوده‌ترین کلانشهر کشور شناخته می‌شود.

زاینده‌رود به طول افزون بر۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زردکوه سرچشمه می‌گیرد و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و در نهایت به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد.

این رودخانه که علاوه بر جاذبه تفریحی و فرهنگی، همواره نقشی مؤثر در کشاورزی و اقتصاد منطقه مرکزی کشورمان و هستی تالاب گاوخونی داشته در دهه‌های اخیر بدلیل کمبود بارش‌ها، خشکسالی‌های متوالی، تراکم جمعیت و افزایش برداشت در پایین دست بویژه در فصول گرم با خشکی مواجه است.

دانشگاه اصفهان آذر امسال با انتشار گزارشی با عنوان"احیای زاینده‌رود و بررسی راهکارهای عملیاتی حل مسائل این حوضه آبی" اعلام کرد: این دانشگاه بمنظور انجام ماموریت مُحوله از سوی مرکز استراتژیک ریاست جمهوری برای تهیه و ارسال پیشنهادها در راستای احیای زاینده‌رود اقدام به فراخوان و جمع‌آوری دیدگاه صاحبنظران این حوزه کرد.

بر اساس نتایج فراخوان و جمع‌آوری دیدگاه صاحبنظران توسط دانشگاه اصفهان، مواردی مانند مداخلات سیاسی برای بارگذاری صنایع آب‌بَر و طرح‌های بزرگ کشاورزی، نبود مدیریت یکپارچه و بروز رقابت برای استفاده هرچه بیشتر از منابع آب از عوامل بروز مشکلات در حوضه آبریز زاینده‌رود است.