کمک به کودکان خیابانی ماندن آنها در خیابان را بیشتر می‌کند پدیده کودکان کار گریبانگیر کلان شهراصفهان
پدیده کودکان خیابانی و کار، یکی از معضلات گریبانگیر اکثر شهرهای بزرگ است و نتایج تحقیقات کارشناسان حوزه اجتماعی نشان داده است که رابطه معناداری بین اعتیاد والدین، آزار کودکان توسط والدین و زندان رفتن والدین با نوع کار کودکان وجود دارد.
اصفهان امروز - شهین اصلانی
کودکان کار بر اساس تعریف یونیسف به «همه کودکانی که به دلیل کمبود یا نبود نظارت پدر و مادر، دل‌بستگی به تحصیل و گذراندن اوقات در منزل ندارند و ناگزیر در خیابان‌ها کار و زندگی می‌کنند» می‌گویند. آنها در یک نگاه کلی در آستانه آسیب‌پذیری و رفتارهای ضداجتماعی قرار دارند و بیشتر به ورطه بزهکاری می‌افتند؛ حتی برخی از آنها آسیب‌های مختلفی را تجربه می‌کنند و به علت ارتکاب اعمال مجرمانه سرانجام راهی زندان یا کانون‌های اصلاح و تربیت می‌شوند.
اما بیشتر کودکان خیابانی نه بی‌خانمان هستند و نه بزهکار؛ بیشتر آنها کار می‌کنند بی‌آنکه از پشتیبانی لازم برخوردار باشند و در معرض خطرها و بهره‌کشی‌های گوناگون قرار دارند. این کودکان فرصت‌های اندکی برای رشد و تکامل عاطفی، اجتماعی، آموزشی و اقتصادی دارند، در سال‌های اخیر این موضوع با افزایش چشمگیری روبه‌رو بوده است تا حدی که در شهر اصفهآن‌هم این کودکان را بیش از گذشته در سطح شهر می‌بینیم به همین منظور مرکز مراقبتی حمایتی کودکان کار و خیابانی به همت شهرداری اصفهان و سازمان بهزیستی استان در اسفندماه سال گذشته راه‌اندازی شد.
تلاش بهزیستی برای ساماندهی کودکان کار و خیابان
افسانه میرزائیان کارشناس مسئول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان اصفهان در گفت‌وگو با اصفهان امروز، اظهار می‌کند: موضوع کودکان کار و خیابان جزو موضوعات پیچیده‌ای است که عوامل مختلفی همچون وضع خانواده، فقر، مهاجرت، عوامل اقتصادی و شرایط ناایمن کودکان در خانواده دارد.
او با بیان اینکه بیشتر کودکان کار خانواده دارند، می‌افزاید: بر اساس پیمان‌نامه حقوق کودکان کودک به افراد زیر 18 سال گفته می‌شود، کودک کار برای امرارمعاش در سطح خیابان کار می‌کند و شب‌ها به منزل می‌رود به این معنا که دارای والدین و خانواده است اما کودکان خیابانی، خیابان محل زندگی و کار اوست و شرایط برگشت به خانه را ندارد.
کارشناس مسئول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان اصفهان تصریح می‌کند: طبق آئین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی، بهزیستی به عنوان یکی از متولیان کودکان خیابانی از سال 1387 اقدام به راه‌اندازی مرکز ساماندهی کودکان کار و خیابانی کرد و این مرکز فعالیت خود را داشت هرچند در آن زمان تعداد این کودکان بسیار کم بود اما با توجه به تغییر مدل و رشد آسیب‌های اجتماعی، مرکزی تحت عنوان مرکز حمایتی، آموزشی کودک و خانواده در سال 1396 راه‌اندازی شد که این مرکز روزانه به منظور کاهش آسیب و کاهش ساعات حضور این کودکان در خیابان تلاش می‌کرد و آموزش پیشگیری از ایدز و اعتیاد، کنترل خشم و مراقبت از خود، آموزش مهارت‌های زندگی و جلسات گروه درمانی برای کودکان و خانواده‌ها داشت.
او ادامه می‌دهد: در اواخر سال 1399 طرح اقدام و عمل و حمایت‌های اجتماعی از کودکان کار و خیابان رقم خورد و اصفهآن‌هم یکی از 13 شهر برگزارکننده این برنامه بود و طبق آئین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابانی دستگاههای عضو موظف به ارائه خدمات به کودک و خانواده هستند اما برخی از این 11 دستگاه دخیل وظایف خود را انجام نمی‌دادند که بعد از برنامه اقدام و عمل چون بیشتر کودکان کار و خیابان از اتباع بیگانه بودند تغییراتی در برنامه رخ داد و اداره اتباع و چند دستگاه دیگر که در ارتباط با کودکان هستند به دستگاههای موظف افزوده شدند و یکی از مصوبات همکاری سازمان بهزیستی با شهرداری‌ها برای پذیرش و توانمندسازی این کودکان بود که در این راستا شهرداری اصفهان موظف به تخصیص و تجهیز فضای فیزیکی مناسب و تأمین امکانات برای اجرای مراحل ساماندهی شد و در نهایت مرکز مراقبتی حمایتی کودکان کار و خیابان پویندگان سبز در 16 اسفندماه 1401 افتتاح شد.
میرزائیان در خصوص وظایف این مرکز، اظهار می‌کند: این مرکز از طریق جذب کودکان توسط مددکاران یا ارجاع از طریق دستگاههای قضایی، شهرداری یا نیروی انتظامی فعالیت می‌کند و اقداماتی نظیر رسیدگی به وضعیت سلامت جسمی و روانی کودک، پیگیری‌های مددکاری، تماس با خانواده و مشخص شدن هویت آنها انجام می‌دهد همچنین برای ایجاد بانک اطلاعاتی قوی دستگاه اسکن عنبیه چشمی توسط بهزیستی برای این مرکز تهیه شد تا اطلاعات هر کودک وارد شده توسط اسکن چشمی ثبت می‌شود و کودکان تکراری مراجعه کرده هم مشخص می‌شوند و در صورت دو یا سه بار تکرار طی گزارش تیم مددکاری مرکز به مراجع قضایی استان اعلام می‌شود.
بیشتر کودکان کار و خیابان اصفهان از اتباع هستند
او با بیان اینکه بیشتر کودکان کار و خیابان اصفهان از اتباع هستند، می‌افزاید: در صورت اتباع بودن این کودکان با اداره اتباع مکاتبه و در صورت غیرمجاز بودن آنها به همراه خانواده «رد مرز» می‌شوند و خانواده‌های دارای مدارک و مجاز هم اخطارهای لازم را از طریق دستگاه قضایی دریافت می‌کنند در صورت اینکه کودکی دارای خانواده نباشد پس از بررسی تیم مددکاری کودکان بی‌سرپرست دارای شرایط را به خانه‌‌های کودک و نوجوان بهزیستی تحویل می‌دهند و شرایط زندگی و تحصیل برای آنان مهیا می‌شود.
کارشناس مسئول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان اصفهان با بیان اینکه این مرکز بر توانمندسازی خانواده‌ها تمرکز دارد، تصریح می‌کند: اگر خانواده‌ای بضاعت مالی نداشته باشد و جزو گروه هدف بهزیستی باشند تحت پوشش قرار می‌گیرد بدین معنا که اگر بی‌سرپرست باشند یا مادر سرپرست باشد تحت پوشش قرار می‌گیرند و اگر پدر بیکار باشد به اداره کار برای اشتغال معرفی می‌شود، در صورت شاغل بودن مادر به مشاغل خانگی هم می‌تواند از وام اشتغال استفاده کند که البته تمام این موارد شرایط خاص دارد اما درکل تلاش این مرکز بر توانمندسازی خانواده و کاستن از تبعات حضور کودکان در خیابان است.
او با بیان اینکه فضا و تجهیزات این مرکز توسط شهرداری تأمین شده است، اضافه می‌کند: این مرکز تنها مرکز غیردولتی تحت پوشش و نظارت بهزیستی در مورد کودکان کار است که هزینه‌های آن از طریق بهزیستی و خیران تأمین می‌شود و به صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کند، البته چند خیریه غیردولتی در مورد کودکان کار در شهر اصفهان فعالیت دارند که مجوز فعالیت آنها از دستگاههای دیگر صادر شده است.
باندهای مافیایی کودکان کار در اصفهان کمتر است
میرزائیان با اظهار بی‌اطلاعی از وجود یا فعالیت باندهای مافیایی سازمان‌دهی کودکان کار در شهر اصفهان، می‌گوید: کودکانی که تاکنون به این مرکز وارد شدند درگیر باندهای مافیایی نبودند، اگرچه نمی‌توان وجود این واقعیت را انکار کرد اما این مسئله در اصفهان کمتر است و قطعا نمی‌توان وجود آنها را به دلیل بی‌اطلاعی ما به کلی رد کرد، البته گزارش دقیق این موضوع را باید نیروی انتظامی بدهد.
او در خصوص سطح معیشتی یا فرهنگی خانواده این کودکان، می‌گوید: معمولا خانواده این کودکان به لحاظ اقتصادی و فرهنگی وضعیت نامناسبی دارند و از خانواده‌های آسیب‌دیده یا آسیب‌پذیر هستند که در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار گرفتند، آسیب‌هایی چون جدایی یا اعتیاد والدین به موادمخدر و مشکلات اخلاقی در این موضوع دخیل است.
کارشناس مسئول امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان اصفهان در مورد آمار کودکان کار و خیابان و برنامه سال جدید این مرکز، اظهار می‌کند: آمار دقیقی از کودکان خیابانی شهر اصفهان نیست و علت آن‌هم نبود بانک اطلاعاتی است اما با خرید دو دستگاه چشمی عنبیه در دو مرکز حمایتی آموزشی روزانه و شبانه این بانک اطلاعاتی تدوین می‌شود چراکه مراکز محدودی که با این کودکان کار می‌کنند اطلاعات و آماری به بهزیستی نمی‌دهند اما برآوردها حاکی از وجود یک هزار کودک خیابانی در شهر اصفهان است که از این پس اطلاعات درستی از این کودکان جمع‌آوری می‌شود.
شناسایی و جذب کودکان خیابانی از سطح شهر توسط مددکاران
او در خصوص به‌کارگیری نیروهای متخصص در این مرکز، می‌گوید: مددکار اجتماعی و روانشناس، مربیان شیفت از رشته‌های روانشناسی، مددکاری یا مشاوره و علوم تربیتی از کارشناسی به بالا در این مرکز به کار گرفته شدند که این مرکز علاوه بر جذب این کودکان توسط دستور قضایی، پلیس و شهرداری برای شناسایی و جذب این کودکان در سطح شهر مددکار دارد اما مردم هم می‌توانند با شماره 137 شهرداری یا 123 اورژانس اجتماعی برای جذب و معرفی این کودکان تماس بگیرند.
میرزائیان در خصوص رفتار مردم با کودکان خیابانی تصریح می‌کند: باید رفتار مردم ما به این سمت برود که به کودکان کار به صورت ترحم‌آمیز نگاه نکنند و اگر چیزی از آنها می‌خرند به قیمت اصلی بخرند و بدانند دادن پول بیشتر به آنها محبت نیست و این کار باعث ماندن کودک در خیابان می‌شود، وقتی برخی خانواده‌ها، درآمد بیشتر کودک این‌چنینی در اثر ترحم مردم را ببینند ممکن است کودک خود را به این کار وادار کنند، امیدوارم تعداد کودکان کار و خیابانی به حداقل برسد تا همه کودکان بتوانند تحصیل کنند و کودکی خوبی داشته باشند تا در آینده مسئولیت‌های بزرگ جامعه را به عهده بگیرند.