فرصت‌هایی که می‌سوزند
آیا اینهمه کسب تجربه در موارد متعدد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کافی نبوده تا کشوری بتواند به پشتوانه آن‌ها اجازه ندهد که بازهم با هجمه‌های طبیعی و مصنوعی پیاپی و تکراری مواجه باشد؟
آیا اینهمه کسب تجربه در موارد متعدد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کافی نبوده تا کشوری بتواند به پشتوانه آن‌ها اجازه ندهد که بازهم با هجمه‌های طبیعی و مصنوعی پیاپی و تکراری مواجه باشد؟ همین چند سال پیش بود که هنوز نامی از فرونشست زمین در تیترهای رسانه‌ای برده نمی‌شد اما خبر رسید در یکی از روستاهای شرق کشور کشاورزی صبح زود برای انجام امور زراعت با پای پیاده به مزرعه یک هکتاری خود می‌رود تا با صحنه‌ای باورنکردنی روبرو شود که زمینی کشت‌شده به متراژی حدود دو متر نشست کرده است! آن زمان این اتفاق که زنگ خطری بود زیاد جدی گرفته نشد تا به‌مرورزمان هرروز خبرهایی کم‌وبیش دراین‌باره رسانه‌ای شود و امروز دیگر هیچ نقطه از سرزمین فاقد آمایش لازم به‌جز استان گیلان از این خطر در امان نیست که حتی تیزهوشان و آینده نگران که طی یکی دو سال گذشته به خرید ملک و مزرعه و خانه مسکونی در شمال کشور روی آورده‌اند را نیز به تردید وادارد زیرا نقشه‌های فرونشست زمین در ایران نشان می‌دهد که حتی استان‌های حاشیه دریا به‌جز مازندران نیز تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته‌اند و البته هنوز هم بیشترین گستره زون‌های فرونشستی مربوط به استان خراسان رضوی
می‌شود و پس‌ازآن اصفهان، کرمان، فارس و تهران در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند که با کمال تأسف وسعت فرونشست‌ها به حاشیه برخی از کلان‌شهرهای مطرح و استراتژیک چون تهران و اصفهان هم سرایت کرده است تا هر چند وقت یکبار خبری داغ از این پدیده مخرب به گوش همگان برسد و میزان نگرانی‌ها را برای آحاد جامعه کشور دوچندان می‌کند. امروز تنها همان استان‌های پنج‌گانه اولیه مطرح نیستند بلکه این تمامی کشور است که با معضل فرونشست مواجه می‌باشد درحالی‌که رسیدگی به آن در نوبت پایانی امور ارجاعی مسئولان و متولیان مخاطرات می‌باشد. دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، دراین‌باره اینگونه می‌گوید تا در آینده برای همه شفاف باشد «در حال حاضر نزدیک به 11 درصد از مساحت کل سرزمینی کشورمان درگیر فرونشست شده است. ازآنجایی‌که این پدیده، حالت دینامیک و پیش‌رونده دارد، با گذشت زمان، وسعت این نواحی نیز گسترش پیدا خواهد کرد. در این 11 درصد پهنه کل کشور که درگیر فرونشست زمین است، 49 درصد جمعیت ایران در آن متمرکز است. فرونشست در محدوده اطراف مراکز جمعیتی بزرگ و کلان‌شهرها به دلیل نیاز آبی بالا گستره بیشتری دارد.
همانطور که می‌دانید فرونشست زمین در اثر کاهش آب‌های زیرزمینی رخ می‌دهد و ازآنجایی‌که در این مناطق نیاز به آب شرب، کشاورزی و صنعتی بالا رفته است منجر به افت سطح آب‌های زیرزمینی شده و درنتیجه پدیده خطرناکی را ایجاد کرده است. در سال 1965 میلادی در دشت توکیو فرونشست زمین حدود 12 سانتی‌متر در سال بود. تمهیداتی که با گزارش فنی مثل تغذیه مصنوعی، ممنوعیت حفر چاه، اصلاح روش‌های کشاورزی و مواردی مثل این‌ها را که واقعاً هزینه آنچنانی نداشته است، در پیش گرفتند و در سال 2003 عدد فرونشست زمین را به یک سانتی رساندند که الآن این عدد صفر شده است. اگر واقعاً عزم جدی و مدیریت دلسوز با دید آینده‌نگر وجود داشته باشد، می‌شود این اقدامات را انجام داد. من این را خطاب به مسئولان می‌گویم که اگر این گفتگو را خواندند تلنگری برایشان باشد؛ این‌طور نیست که تا ابد فرصت داشته باشیم و فکری برای فرونشست انجام دهیم. برای مقابله با این پدیده کمتر از 10 سال فرصت شروع و کنترل بحران داریم. در غیر این صورت با افزایش فرونشست در سفره‌های آب زیرزمینی آبی نخواهد بود. این امر جدی است و باید این حرف‌ها به گوش مسئولان برسد تا بالاخره اقداماتی در این
خصوص انجام شود. به‌طورکلی حدود 350 شهر کشورمان در پهنه‌های فرونشستی قرار دارند که متأسفانه تعدادی از این شهر‌ها دارای جمعیتی بالای یک میلیون نفر هستند و ریسک فرونشست در آن‌ها بالاست. علاوه بر آن، از این نظر در معرض قرار گرفتن شریان‌های حیاتی مانند چاه‌های نفت و گاز و دکل‌های انتقال برق فشار قوی که چند صد کیلومتر با پهنای فرونشستی تقاطع دارند، اهمیت موضوع را افزایش داده است. نکته دیگر قرارگیری بافت‌های فرسوده است. بر اساس نقشه‌های مختلف، نزدیک به 50 درصد بافت‌های فرسوده در کل کشور در پهنه‌های فرونشست قرار دارند. این مورد در کلان‌شهر اصفهان بحرانی‌تر از سایر شهرهاست به این دلیل که مساحت کلی این شهر در طرح فرونشستی زمین قرار دارد، اما سایر استان‌ها در معرض قرارگیری کامل نیستند. در ماده 4 قانون مدیریت بحران کشور مسئله آسیب‌دیدگی مراکز شهری و سیستم‌های حمل‌ونقل گنجانده شده است. علاوه بر آن، انجام مطالعات و ارائه راهکار در حیطه آسیب‌دیدگی ازنظر ساختمان‌ها بر عهده وزارت تحقیقات راه و شهرسازی است، اما از دیدگاه عامل و منشأ فرونشست زمین که همان افت آب‌های زیرزمینی است دو وزارتخانه (نیرو) و (جهاد کشاورزی) که نقش
اساسی در مدیریت منابع آب و مصرف آب را ایفا می‌کنند، وظایفی را بر عهده دارند و باید اقداماتی را در دستور کارشان قرار دهند.» سوأل اینجاست که آیا دشمنان دیرینه و تادندان‌مسلح این کشور بیش از ما از بلیه‌ای که در کمین سرزمین ایران است مطلع نیستند تا با ایجاد انحراف‌هایی در سیاست‌های خود سرگرم و مشغولمان سازند تا در این میان فرصت‌ها بسوزند؟!
ادامه دارد
