عقربههای سنجش کیفیت هوا روی عدد ۱۷۱ قفل شد؛
اصفهان در اتاق گاز؛ نفسهای به شماره افتاده شهر زیر سایه سنگین «وضعیت قرمز» و «مدارس باز»
اصفهان امروز را با شاخص لحظهای ۱۷۱ و وضعیت قرمز آغاز کرد. در حالی که نمودارها میانگین ۲۴ ساعته ۱۶۵ را نشان میدهند و برخی مناطق به رنگ بنفش درآمدهاند، مدارس همچنان دایر هستند. مدیریت بحران علت تعطیلیهای اخیر را آنفولانزا دانست، نه آلودگی. امیدها به ناپایداری جوی فردا و برخورد با صنایع آلاینده دوخته شده است.
صبح دوشنبه دهم آذرماه، آسمان اصفهان رنگ آبی خود را به خاکستری تیره باخت تا شهروندان نصفجهان یکی از آلودهترین روزهای پاییزی خود را تجربه کنند. نگاهی به نمودارهای سنجش کیفیت هوا در ساعات اولیه صبح، حقیقتی تلخ را فریاد میزند؛ حقیقتی که در آن نایژکهای ریه کودکان و سالمندان میزبان ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون شدهاند. در حالی که انتظار میرفت با چنین حجم انباشتی از آلایندهها، شهر به حالت تعطیل درآید، جریان زندگی عادی و باز بودن مدارس، پارادوکس عجیبی را رقم زده است. دادههای تصویری و میدانی نشان میدهد که شاخص آلودگی نهتنها کاهش نیافته، بلکه نسبت به میانگین ۲۴ ساعت گذشته روندی صعودی و خطرناکتر به خود گرفته است. این گزارش، روایتی است مستند از جدال نفسگیر اصفهان با دیو سیاه آلودگی در روزی که همه چیز بوی دود میدهد.
تحلیل نمودارهای مرگبار؛ عدد ۱۷۱ چه میگوید؟
بر اساس جدیدترین تصاویر دریافتی از سامانه پایش کیفی هوای کشور، وضعیت فعلی هوای اصفهان فراتر از هشدار معمولی است. همانطور که در نمودارهای شاخص کیفیت هوا (AQI) مشاهده میشود، شاخص هماکنون روی عدد ۱۷۱ قرار گرفته است. این عدد که در محدوده رنگ قرمز پررنگ جای دارد، به صراحت بیانگر وضعیت «ناسالم برای عموم افراد جامعه» است. نکته نگرانکنندهتر، مقایسه این عدد با شاخص ۲۴ ساعت گذشته است.
در حالی که میانگین شاخص ۲۴ ساعت گذشته عدد ۱۶۵ را نشان میدهد، صعود این عدد به ۱۷۱ در لحظه کنونی، نشاندهنده انباشت لحظهبهلحظه آلایندهها و وخیمتر شدن شرایط تنفسی است. در هر دو نمودار، آلاینده مسئول و غالب، ذرات معلق PM2.5 معرفی شدهاند؛ ذراتی ریز و میکروسکوپی که توانایی عبور از سدهای دفاعی بدن و ورود مستقیم به جریان خون را دارند و عامل اصلی سکتههای قلبی و مشکلات حاد تنفسی در روزهای آلوده محسوب میشوند.
جغرافیای خطر؛ از «قرمز» رهنان تا «بنفش» قهجاورستان
دادههای ۱۴ ایستگاه سنجش فعال منتهی به ساعت هشت صبح دوشنبه، نشان میدهد که بحران آلودگی در تمام نقاط شهر یکسان نیست و برخی محلات عملاً غیرقابل سکونت شدهاند. در حالی که میانگین شهر قرمز است، ایستگاه قهجاورستان با ثبت عدد حیرتآور ۲۲۲ AQI و ایستگاه کردآباد (خیابان جی) با عدد ۲۰۸ AQI، مرزهای قرمز را درنوردیده و وارد وضعیت بنفش (بسیار ناسالم) شدهاند. در این مناطق، خروج از منزل برای هر شهروندی حکم بازی با جان را دارد.
سایر نقاط کلانشهر اصفهان نیز در وضعیت قرمز و محاصره کامل دود هستند:
-
رهنان: ۱۷۶
-
کاوه: ۱۷۵
-
سپاهانشهر و ولدان: ۱۷۱
-
پارک زمزم: ۱۷۰
-
فیض: ۱۶۹
-
هزار جریب: ۱۶۵
-
میرزا طاهر و ۲۵ آبان: ۱۶۱
-
دانشگاه صنعتی: ۱۵۹
-
خیابان فرشادی: ۱۵۸
-
زینبیه: ۱۵۷
تنها نقطهای که وضعیت کمی بهتر (اما همچنان ناسالم برای گروههای حساس) گزارش شده، خیابان پروین اعتصامی با شاخص ۱۳۸ است. این آمار نشان میدهد که چتر آلودگی تقریباً تمام پهنه شهر را پوشانده است.
معمای مدارس؛ چرا با شاخص ۱۷۱ تعطیل نشدند؟
با وجود اینکه اعداد و ارقام، وضعیتی بحرانی را نشان میدهند، مدیریت بحران استانداری اصفهان امروز آموزش در مدارس و دانشگاهها را حضوری اعلام کرد. این تصمیم واکنشهای بسیاری را برانگیخت. منصور شیشهفروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، در توضیحی کلیدی اعلام کرد که تعطیلیهای روزهای شنبه و یکشنبه اساساً ربطی به آلودگی هوا نداشته و به دلیل شیوع آنفولانزا بوده است.
شیشهفروش با اشاره به تغییر سطح هشدار هواشناسی به زرد، تاکید کرد که تصمیمات فعلی بر اساس پروتکلهای بهداشتی است، نه صرفاً شاخص آلودگی. طبق دستورالعمل جدید ابلاغی به مدارس، اگر در کلاسی ۳ دانشآموز مبتلا به آنفولانزا شوند، آن کلاس غیرحضوری میشود و اگر این اتفاق در ۳ کلاس یک مدرسه رخ دهد، کل مدرسه تعطیل خواهد شد. به نظر میرسد مسئولان استانی در دوراهی «تعطیلی برای ویروس» و «تعطیلی برای دود» گیر کردهاند و فعلا استراتژی مدیریت موردی مدارس را پیش گرفتهاند.
سمی به نام دیاکسید نیتروژن و نقش صنایع
علاوه بر ذرات معلق که در تصویر شاخصها نیز به عنوان آلاینده اصلی (PM2.5) معرفی شدهاند، گزارشها از افزایش غلظت گاز سمی دیاکسید نیتروژن (NO2) خبر میدهند. این گاز که محصول مستقیم احتراق سوختهای فسیلی در صنایع و خودروهاست، در ایستگاههای خیابان فرشادی، دانشگاه صنعتی و رهنان روندی صعودی داشته است.
مدیریت بحران استان در واکنش به این وضعیت، از تشدید برخورد با صنایع آلاینده خبر داده است. فهرست واحدهای صنعتی، تولیدی و کورههای آجرپزی آلاینده ابلاغ شده و آنها مکلف به توقف فعالیت شدهاند. آمارها نشان میدهد از ابتدای آبان تاکنون، ۲۷۰ واحد اخطار گرفته و برای ۷۵ واحد پرونده قضایی تشکیل شده است. با این حال، کارشناسان محیط زیست معتقدند ریشه اصلی این بحران، فرسودگی ناوگان حملونقل (بیش از ۱۶ میلیون خودروی فرسوده در کشور) و عدم اجرای قانون هوای پاک طی ۲۰ سال گذشته است؛ قوانینی که اگر اجرا میشدند، امروز شاهد عدد ۱۷۱ بر روی مانیتورهای سنجش کیفیت هوا نبودیم.
روزنه امید در نقشههای هواشناسی
در پایان این تونل تاریک و دودآلود، هواشناسی اصفهان نوید تغییر شرایط را میدهد. اگرچه شرایط سکون جوی تا شامگاه امروز دوشنبه ادامه دارد و تنفس را برای اصفهانیها سخت میکند، اما پیشبینیها حاکی از گذر امواج ناپایدار از عصر امروز است. انتظار میرود طی فردا سهشنبه و چهارشنبه، وزش باد و بارشهای پراکنده و خفیف در مناطق مرکزی و صنعتی استان، به کمک ریههای شهر بیاید و با برهم زدن لایههای وارونگی دما، از شدت غلظت آلایندهها بکاهد. تا آن زمان، توصیه اکید کارشناسان به عموم مردم، بهویژه با توجه به شاخص ۱۷۱، خودداری از هرگونه تردد غیرضروری در سطح شهر است.