ریشه تیره و تاری روابط ایران و عربستان چیست؟

المانیتور در گزارشی نوشت: یک منبع دیپلماتیک عرب که نخواسته نامش فاش نشود، گفت تلاش های میانجی گرانه میان ایران و عربستان سعودی احتمالا با شکست مطلق مواجه شده است.

به گزارش جماران، این منبع افزوده است که با توجه به رویکرد تهران و ریاض در منطقه انتظار نمی رود بهبودی در روابط حاصل شود. به نظر می رسد گمانه زنی ها برای باز شدن صفحه ای جدید در روابط این دو کشور در حوزه خلیج فارس که روابط آنها در سال های گذشته پرتنش تر شده، به پایان خود رسیده است. مجموعه ای از رویداد ها از جمله حمله به سفارت عربستان در ایران پس از اعدام «شیخ نمر النمر» روحانی سعودی ، بحران در سوریه که در مارس 2011 آغاز شد و جنگ یمن که در مارس 2015 کلید خورد، همگی در تشدید تنش ها میان دو کشور موثر بودند. به رغم ادامه جنگ سوریه و یمن، پنجره ی خوش بینی زمانی باز شد که «قاسم الاعرجی» وزیر کشور عراق در ماه اوت به خبرنگاران در تهران گفته بود که مقام های سعودی از دولت او خواسته اند تا شکاف های ایجاد شده در روابط ریاض با تهران را ترمیم کند. علیرغم آن که بعدا مقام های سعودی اظهارات وزیرکشور عراق را رد کردند، اما این تکذیبیه به موج خوش بینی های ایجاد شده پایان نداد و در موسم حج بار دیگر زمزمه هایی آغاز شد. برای سفر حج 85 هزار زائر ایرانی مجوز صادر شد و هیئت های سعودی و ایرانی از کشورهای مربوطه بازدید کردند و این حس را القاء کردند که این آغاز راه است. در 5 سپتامبر «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران در مصاحبه ای تلویزیونی گفت که کشورش آماده همکاری با عربستان سعودی برای پایان دادن به بحران ها در بخش های مختلف جهان اسلام است. ظریف گفت: «ما آماده هستیم با عربستان سعودی برای پایان دادن به خشونت ها در جهان اسلام همکاری کنیم.» او گفت کشور او همیشه آماده مذاکره است. اگر سعودی ها آماده تغییر رویکرد باشند ایران نیز آماده است. عراق، یمن، سوریه، لبنان و بحرین نقاط اختلاف ایران و عربستان سعودی باقی مانده اند. عراق حیاط خلوت ایران، و یمن حیاط خلوت عربستان سعودی است. لبنان، سوریه و بحرین حوزه های تقابل دو طرف هستند؛ ایران در لبنان، و عربستان سعودی در بحرین دست بالا را دارند؛ سوریه نیز هم چنان یک زمینه تشدید اختلاف است، گرچه عربستان سعودی نقش خود را در آن جا محدودتر کرده است. زمانی که «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق و پس از آن الاعرجی وزیر کشور، در ماه ژوئیه به عربستان سعودی سفر کردند این بازدیدها اقدامی تعجب برانگیز قلمداد شدند. گمانه زنی ها در آن زمان حول نقش عربستان در عراق نبود، بلکه این بود که ریاض به نقش عراق برای بهبود روابط با ایران توجه بیشتری دارد. اتفاق مشابه زمانی رخ داد که «مقتدی صدر» در 31 ژوئیه سفیر غیر منتظره به شهر «جده» در عربستان سعودی انجام داد و با «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان و دیگر مقام های آن کشور دیدار داشت. بار دیگر گمانه زنی ها به سمت بهبود روابط ریاض و تهران متمایل شد و زمینه های منطقه ای به تقویت گمانه زنی ها کمک کرد. با این حال، رویدادهای بعدی نشان داد که شاید سفر صدر به عربستان دلیل دیگری داشته است. از سال 2003 و سرنگونی رژیم صدام، ایران نقش حیاتی در عراق داشته است. احزاب شیعه عراق روابط قوی با تهران داشتند. عربستان سعودی هم با سازمان های سنی و برخی از چهره های سیاسی شیعه روابط خوبی داشته است؛ با این حال، با چهره های مذهبی شیعه که عموما نزدیک به تهران بودند روابط جدی نداشت. بعدها به ویژه پس از عقب نشینی آمریکا از عراق و آغاز درگیری ها در سوریه، اوضاع به شدت تغییر کرد و با اشغال شهر «موصل» توسط داعش و استان هایی چون «انبار»، ایران به کشوری پرنفوذ در عراق تبدیل شد. اکنون در آستانه انتخابات عراق، عربستان سعودی در حال بازی در حیاط خلوت ایران است و در این میان بر روی گروه های مذهبی شیعه نیز در حال سرمایه گذاری هایی است. چنین حرکتی می تواند سبب شود عربستان سعودی با کارت های بیش تری بر روی میز بازی با ایران درباره بحران یمن بازی کند.