«ویلیام لای» کیست و چرا چین تا این حد از او تنفر دارد؟

الجزیره در گزارشی مفصل به علت تشدید تنش میان چین و تایوان پرداخته است؛ تنشی که با سفر اخیر ویلیام لای، معاون رئیس تایوان به آمریکا به نقطه‌ای بحرانی رسید و حالا چین در واکنشی تُند رزمایش گسترده‌ای را حوالی حریم هوایی و آبی جزیره تایوان برگزار کرده است.

رزمایش چین در حوالی تایوان تحت عنوان «هشدار جدی» به جدایی‌طلبان در خودمختاری تایوان آغاز شده است. این تنش پس از بازگشت «لای» به تایوان پس از دو توقف کوتاه در آمریکا در مسیر سفر به پاراگوئه ایجاد شده است. معاون رئیس تایوان برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور پاراگوئه به این کشور سفر کرده بود.

توقف «لای» در آمریکا در مسیر تردد به پاراگوئه، چین را خشمگین کرد؛ کشوری که تایوان را بخشی از قلمرو خود و «لای» را «دردسرساز» ی می‌داند که با واشنگتن در ترویج جدایی‌طلبی در جزیره تایوان همدست است.

چرا چین اینقدر خشمگین است؟

* تایوان برای حزب کمونیستِ حاکم و همچنین شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین مساله بسیار حساسی محسوب می‌شود.

* جمهوری خلق چین از زمانی که دولت جمهوری چین در سال ۱۹۴۹ در نبرد با نیروهای کمونیست تحت امر مائو زِدونگ شکست خورد و به تایوان گریخت، همواره این جزیره را بخشی از قلمرو خود تلقی می‌کند.

*چین به دفعات از مقامات آمریکایی خواسته است تا با رهبران تایوان مراوده نداشته یا اجازه ندهند تا آنها تحت هیچ عنوانی به آمریکا سفر کنند؛ به باور چین این مراوده «همدستی تایوان و واشنگتن» است.

* پکن هرگز گزینه استفاده از زور را برای الحاق تایوان از روی میز حذف نکرده و در سال‌های اخیر نیز فعالیت و تحرک نظامی در نزدیکی این جزیره را تشدید کرده است.

* چین در سال ۲۰۰۵ قانونی را تصویب کرد که براساس آن، در صورتی که تایوان اعلام استقلال کند یا اینطور به نظر برسد، پکن حق اقدام نظامی را برای خود محفوظ می‌داند.

چرا چین اینقدر از ویلیام لای نفرت دارد؟

* چین «لای» را جدایی‌طلب می‌داند؛ نگاهی که در اظهارنظر او که گفته بود، «کارگری است برای استقلال تایوان» نشات گرفته است.

* در حالی که تایوان و آمریکا مدعی شده‌اند تردد «لای» در آمریکا اتفاقی عادی بوده و هیچ دلیلی وجود ندارد که چین تحریک شود، استدلال پکن این است که سفرهای «لای» در حمایت از تلاش او برای «استقلال تایوان» صورت گرفته و همچنین «پوششی» است برای «منفعت بردن در انتخابات این جزیره از طریق اقدامات متقلبانه.»

* «لای» نامزد انتخابات ریاست جزیره تایوان از حزب دموکراتیک حاکم بر این جزیره بوده و در آستانه انتخابات ماه ژانویه، در نظرسنجی‌ها پیشتاز است.

روابط تایوان و آمریکا چگونه است؟

* آمریکا در سال ۱۹۷۹ روابط رسمی خود با دولت مستقر در تایوان را قطع کرد و در عوض دولت پکن را به رسمیت شناخت. در آن برهه، معاهده دفاعی بین تایوان و آمریکا فسخ شد.

* روابط آمریکا و تایوان پس از سال ۱۹۷۹ برپایه قانون روابط دیپلماتیک تایوان استوار بوده است؛ قانونی که به واشنگتن نوعی به اصطلاح مبنای قانونی می‌دهد تا برای تایوان ابزار «دفاع از خود» تامین کند اما در آن مقرر نشده که در صورت حمله احتمالی به تایوان، آمریکا ملزم به کمک به این جزیره است.

* هرچند آمریکا مدت‌هاست که درباره مداخله نظامی احتمالی جهت حفاظت از تایوان در صورت حمله احتمالی چین، سیاست «راهبرد ابهام» را در پیش گرفته اما جو بایدن، رئیس جمهور کنونی آمریکا با تغییر موضع گفته است که برای دفاع از تایوان، با استفاده از زور مشکلی ندارد.

* آمریکا همچنان عمده تامین‌کننده سلاح برای تایوان بوده و موقعیت مورد مناقشه این جزیره، منشاء دائمی تنش و مناقشه بین پکن و واشنگتن بوده است.

حرف تایوان چیست؟

* دولت تایوان مدعی است که جمهوری خلق چین هرگز بر این جزیره حاکم نبوده و هیچ حق حاکمیتی درباره آن نداشته و نمی‌تواند در مجامع و محافل بین‌المللی و عرصه جهانی، از جانب این جزیره صحبت کرده و نماینده آن باشد و همچنین دولت تایوان مدعی است که تنها مردم این جزیره هستند که می‌توانند درباره آینده‌شان تصمیم بگیرند.

* نام رسمی تایوان همچنان جمهوری چین است هرچند این روزها، دولت چین اغلب برای اشاره به آن، از این سبک نگارشی استفاده می‌کند: جمهوری چین (تایوان.)

* تنها ۱۳ کشور تایوان را به رسمیت می‌شناسند و عبارتند از: برزیل، گواتمالا، هایتی، پاراگوئه، سَنت کیتْس و نِویس، سنت لوسیا، سنت وینسنت و گرنادین‌ها، جزایر مارشال، نائورو، پالائو، تووالو، اسواتینی و واتیکان.

* پس از آنکه تسای اینگ‌وِن در سال ۲۰۱۶ در تایوان به قدرت رسید، ۹ کشور با چین هم‌پیمان شده و پکن اقداماتش در راستای منزوی کردن دیپلماتیک تایوان را تشدید کرد.

* دولت تایوان مدعی است که «کشوری مستقل» بوده و حق برقراری روابط در سطح دولتی را با سایر کشورها دارد.

با این تفاسیر؛ وضعیت روابط بین تایپه و پکن چگونه است؟

* خیلی بد.

* به باور چین، تسای اینگ‌وِن جدایی‌طلب بوده و همواره درخواست‌های او برای مذاکره را رد کرده است.

* تسای مدعی شده که خواستار صلح است اما دولت او در صورت حمله احتمالی، از تایوان دفاع خواهد کرد.

* پکن تاکید دارد که تسای باید بپذیرد که چین و تایوان به اصل «چین واحد» تعلق دارند.

* هیچکدام از طرفین دیگری را به رسمیت نشناخته و چین پس از آنکه تسای در سال ۲۰۱۶ برای نخستین بار رئیس تایوان شد، تمام سازوکارهای گفتمان رسمی با این جزیره را قطع کرد.

310310