آبنبات‌ ‌فروش مجرم نیست

دو روز پیش انتشار تصاویر چند کودک کار در کانال روابط‌عمومی شهرداری بروجرد که به دلیل آبنبات‌فروشی دستگیر شده بودند، واکنش‌های زیادی را به همراه داشت. انتقادها به این موضوع آن‌قدر در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی و فعالان حقوق کودکان بالا گرفت که مسئولان شهری بروجرد را به معذرت‌خواهی وا داشت.
این ماجرا اما تا دیروز ادامه داشت؛ داوود گودرزی، مدیر روابط‌عمومی شهرداری بروجرد دیروز گفت که ٥ کودک دستفروشِ بروجردی، توسط شهرداری بروجرد به فردی که خود را از آشنایان این کودکان معرفی می‌کرد و فقط مدارک گرو گذاشت، تحویل داده شده است؛ فردی که گفته می‌شود مدارکش در سازمان میوه و تره‌بار شهرداری موجود است. مدیر روابط‌عمومی شهرداری بروجرد دیروز در این‌باره گفت: «عکس جمع‌آوری این کودکان توسط یکی از کارمندان شهرداری در خروجی سایت قرار می‌گیرد و یکی از کانال‌های تلگرامی سریعا آن را منتشر می‌کند، اما باید به این نکته اشاره کنم که این خبر سریعا از روی خروجی شهرداری حذف شد. این ٥ کودک را از شهر ملایر به بروجرد می‌آوردند، آنها را در نقاط مختلف شهر توزیع می‌کردند و غروب هم به دنبال آنها می‌آمدند. به مدت دوهفته به دنبال سردسته این گروه بودیم که درنهایت قادر به دستگیری این شخص نشدیم. قصد ما دستگیری این کودکان نبود، بلکه می‌خواستیم به سرمنشأ این گروه دست پیدا کنیم، به همین خاطر این کودکان را با احترام به شهرداری منتقل کردیم و حتی از آنها عکس‌هایی گرفتیم تا از این طریق بتوانیم خانواده آنها را پیدا کنیم تا مشخص شود این افراد متعلق به چه خانواده‌هایی هستند. آیا بی‌سرپرست یا بدسرپرست هستند یا خیر؟ و این کودکان درنهایت به شخصی که به شهرداری مراجعه کرده بود، تحویل داده شدند.» به ‌گزارش ایلنا، گودرزی در پاسخ به این سوال که بر چه اساسی این کودکان به جای تحویل به بهزیستی به یک فرد تحویل داده شدند، گفت: «این فرد مدارک خود را گرو گذاشت و خود را از آشنایان این کودکان معرفی کرد و ما این ٥ کودک را تحویل فرد دادیم. مدارک این فرد در سازمان میوه و تره‌بار شهرداری موجود است. تأکید می‌کنم که بچه‌ها در هیچ جایی زندانی نشدند، حتی در سازمان باز بود و می‌توانستند از سازمان خارج شوند اما از ترس‌‌ همان فرد که موفق به دستگیری آن نشدیم، در سازمان ماندند.» به گفته او؛ «کوچک‌ترین فرد در بین این کودکان ۱۲ساله بود. برخی نسبت به عکس‌هایی که گرفته شد، واکنش نشان دادند، اما مسأله این است که باید برای شناسایی از این کودکان عکس گرفته می‌شد؛ چاره‌ای نداشتیم. سازمان بهزیستی کل کشور بعد از انتشار این خبر با ما تماس گرفت و نماینده‌ای نیز از طرف بهزیستی به شهرداری آمد. ما فکر نمی‌کردیم که این موضوع تا این حد سروصدا به پا کند، وگرنه آنها را تحویل بهزیستی می‌دادیم. متاسفم که فضای مجازی این خبر را تا این حد بحرانی کرده است. ما قبول داریم که اشتباه کردیم و با فرد خاطی نیز برخورد شده است. مدتی طولانی است که متکدیان و کودکان کار با سن پایین در شهر هستند و ما این را به سازمان‌های مختلف اطلاع می‌دهیم اما متاسفانه هیچ اقدامی صورت نگرفته است. در گذشته یک مکانی را به صورت اشتراکی با بهزیستی داشتیم و درحال حاضر این مکان وجود ندارد. اصل کار اشتباه نبوده است اما در حقیقت انتشار این عکس‌ها در خروجی شهرداری اشتباه بوده است که با آن برخورد شد.»
ورود بهزیستی به ماجرا
دیروز ماجرا به این‌جا ختم نشد؛ مسئولان سازمان بهزیستی هم با زیادشدن انتقادها در این‌باره، به آنان واکنش نشان دادند. فریبا درخشان‌نیا، مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی کشور درباره این ماجرا گفت: «خبر مربوط به جمع‌آوری کودکان متکدی که اقدام به فروش تنقلات می‌کردند، به سرعت از سایت شهرداری بروجرد حذف و بنا به اظهار مسئولان مربوطه با فرد خاطی نیز برخورد شده است. سازمان بهزیستی همواره با تأکید بر لزوم نگاه انسانی نسبت به مسائل و آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه درخصوص گروه‌های آسیب‌پذیر کودکان در معرض آسیب، با هرگونه برخورد قهری که کرامت انسانی افراد را خدشه‌دار کند، مخالف است، از سوی دیگر هرگونه سوءاستفاده و بهره‌کشی از کودکان را نیز محکوم می‌کنیم.» به گفته او؛ «با توجه به نتایج بررسی‌های انجام‌شده در این‌باره، خبر مذکور به سرعت از سایت شهرداری بروجرد حذف و بنا به اظهار مسئولان مربوطه با فرد خاطی نیز برخورد شده است. طبق اظهارات مسئولان شهرستان، موضوع مربوط به سوءاستفاده باندهای تکدیگری از کودکان و انتقال آنها از شهرستان‌های مجاور برای تکدیگری بوده که پیگیری‌های لازم درحال انجام است. سازمان بهزیستی آمادگی دارد با معرفی کودکان مذکور نسبت به بررسی وضع اجتماعی و خانوادگی آنان اقدام و درصورت لزوم از آنها حمایت‌ کند.»
نامه اعتراض‌آمیز
در دو روز گذشته علاوه بر واکنش‌های مسئولان و کاربران شبکه‌هایی درباره این ماجرا، واکنش‌های دیگری هم برانگیخته شده است؛ نمونه‌اش مهناز افشار، بازیگر و سخنگوی پویش «بدسرپرست تنهاتر است»، در نامه‌ای سرگشاده از معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده درخواست کرد پیگیر حقوق این کودکان آسیب‌دیده باشد و لبخند را به لب‌های آنها بازگرداند. او در این نامه که رونوشت آن نیز برای طیبه سیاوشی و محمد کاظمی به‌عنوان نمایندگان فعال حوزه کودک در مجلس ارسال شده، با انتقاد از عملکرد نهادهای مسئول در برخورد مجرمانه با کودکان کار نوشته است: «یک روز در تهران به اسم ساماندهی کودکان کار و خیابان و به بهانه زیباسازی شهر، عملیات تعقیب و گریز علیه کودکان راه می‌اندازند، در مشهد بر تن همین کودکان یونیفرم رسمی بهزیستی را تن می‌کنند که مثلا کار کودک و خیابان‌گردی‌اش را قانونی کرده باشند و حالا هم که در بروجرد برایشان سنگ‌تمام گذاشته‌اند. کی و کجا قرار است برای این کودکان و رنج‌هایشان کاری کنیم، خدا می‌داند. ای ‌کاش اگر برای حل مشکلاتشان قدم برنمی‌داریم، نمک بر زخم کاری‌شان نپاشیم.» او خطاب به ابتکار نوشته است: «چند روز پیش مصاحبه‌ای از قول شما خواندم که گفته بودید همه شهروندان باید اورژانس اجتماعی را بشناسند و بدانند که درصورت مشاهده کودک‌آزاری می‌توانند به آن مراجعه کنند، بگذریم از این‌که بارها شهروندان به دوستان پویش «بدسرپرست تنهاتر است» گزارش داده‌اند که با اورژانس اجتماعی تماس گرفته‌اند و پیگیری‌هایشان بی‌نتیجه مانده است، نکته و سوال اما موضوع دیگری است؛ ابتدا تا انتهای گفت‌وگوی شما را خواندیم و ندیدیم که توضیح داده باشید؛ درصورتی که نهادها یا مسئولان مرتکب اعمال قبیح کودک‌آزاری شده باشند باید به کجا اطلاع بدهیم، آن کودکان معصوم باید به کجا و چه کسی مراجعه کنند تا پناهشان بدهد و حقوقشان را احیا کند، البته اگر احیاشدنی باشد. حتما خبر دارید و حتما شنیده‌اید، شاید هم آن تصویر موهن و سراسر اندوه را دیده‌اید؛ شهرداری بروجرد در یک رفتار غیرانسانی، کودکان قربانی فقر و خشونت و آسیب‌دیده از کار در خیابان را دستگیر کرده و از آنها که به ردیف با سرهای پایین ایستاده‌اند، همچون مجرمان سابقه‌دار عکس گرفته و با افتخار در کانال رسمی‌اش منتشر کرده است، انگار نه انگار که فرد‌فرد ما به‌عنوان شهروندان جامعه به خاطر به وجودآمدن فاجعه کودکان کار و آسیب‌دیده مقصر و گناهکاریم. فاجعه‌تر آن‌که بلافاصله بعد از انتشار این عکس و تقبیح آن از سوی رسانه‌ها نایب‌رئیس شورای شهر بروجرد، لابد برای حفظ آبرو مصاحبه‌ای کرده و گفته؛ با خاطیان که روابط عمومی شهرداری بروجرد باشد، برخورد خواهد شد؛ البته نه به خاطر دستگیری کودکان، بلکه به دلیل انتشار تصاویر آنان. حال‌ آنکه نفس این عمل (دستگیری کودکان) بارها غم‌انگیزتر از انتشار آن تصاویر است.» افشار در ادامه نوشته است: «به عنوان یک شهروند، به‌عنوان یک مادر و به‌عنوان سخنگو و نماینده پویشی متشکل از بیش از ٤٥٠ هنرمند از شما تقاضا دارم پیگیر حقوق پایمال‌شده کودکان بروجردی باشید. ما منتظر لبخند این کودکان هستیم.» طیبه سیاوشی، نماینده مجلس هم که نامه مهناز افشار خطاب به او نوشته شده، در واکنش به این اتفاق که برای کودکان بروجردی افتاده، به «خبرآنلاین» گفته است که مسئولان شهری بروجرد باید نسبت به این اتفاق پاسخگو باشند. کودکان کشورمان در هر موقعیتی که باشند، لازم است تحت‌ حمایت قرار بگیرند، نه این‌که برای پاک‌کردن صورت‌مسأله، آنها را از سطح شهر حذف کنیم و بعد معلوم نباشد برای تأمین درآمد خانواده به کدام کارگاه‌های زیرزمینی یا باندهای بزهکاری کشیده می‌شوند. رئیس کمیته ورزش، جوانان و خانواده کمیسیون فرهنگی مجلس به طرح‌های ساماندهی که پیش از این هم اجرا شده، اشاره کرده و آنها را ناموفق دانسته است: «این طرح‌ها چه ساماندهی را توانسته‌اند تاکنون انجام دهند؟ هروقت اسمی از چنین طرح‌هایی آمده، برخوردهای خشونت‌آمیز انجام شده و نتیجه‌ مثبتی در وضع شهروندان نداشته‌ایم. در این مورد خاص هم که حرمت کودکان بروجرد خدشه‌دار شده، لازم است نمایندگان بروجرد در مجلس و نمایندگان شهری بروجرد اعم از شهرداری و شورای شهر پاسخی قانع‌کننده برای افکار عمومی داشته باشند، توضیح بدهند که این بچه‌‎ها حالا در چه وضعیتی هستند و به جای برخورد سلبی با آنها، حمایت از خانواده‌های نیازمند در دستور کار قرار بگیرد. ما پیگیر این موضوع هستیم.»
واکنش فعالان حقوق کودک
علاوه بر این افراد، جمعیت امام علی(ع) و شبکه یاری که در حوزه کودکان فعالیت می‌کنند هم به این دستگیری واکنش نشان دادند. شبکه یاری در نامه‌ای که خطاب به علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر کرد، نوشت: «بر اساس قوانین موجود، کار کودک در خیابان آن هم به علت نیاز خانواده براساس قوانین موجود جرم نیست و نمی‌توان کودکی را به این علت دستگیر کرد، اگر کودکی بدسرپرست است؛ اولا اثبات آن در کف خیابان امکان‌پذیر نیست و ثانیا درصورت اثبات باید والدین او را دستگیر کرد نه کودک را.»