پول صندوق صدقات به کشورهای دیگر ارسال نمی‌شود
در تعریف سازوکار سازمان‌های دولتی، یکی از بزرگترین سازمان‌های حمایتی کشور کمیته امداد امام خمینی (ره) است که در خدمت‌رسانی به مردم یک رویکرد اصلی دارد آنهم توانمندسازی خانواده‌هاست. این سازمان یک دستگاه امدادی بوده و به خانواده‌ای که تحت شرایطی دچار بحران شده است خدمات می‌دهد. جنس امدادرسانی کیمته امداد اجتماعی است و با رویکرد توانمندسازی در راستای ایجاد اشتغال و مسکن که هرکدام زیرشاخه‌های خود را دارد فعالیت می‌کند؛ اما مدتی است که دیدگاه مردم نسبت به نحوه خدمت‌رسانی و توزیع کمک‌های مردمی این سازمان میان نیازمندان دچار خدشه و تردید شده است و کار به‌جایی رسیده که این روزها پس از انتشار تصاویر سفره افطاری منتسب به کمیته امداد در کشورهای دیگر شاهد راه‌اندازی کمپینی مانند #نه-به-کمیته-امداد بودیم که با واکنش‌های بسیاری همراه بود.
مینا عباسپور- اصفهان امروز: در تعریف سازوکار سازمان‌های دولتی، یکی از بزرگترین سازمان‌های حمایتی کشور کمیته امداد امام خمینی (ره) است که در خدمت‌رسانی به مردم یک رویکرد اصلی دارد آنهم توانمندسازی خانواده‌هاست. این سازمان یک دستگاه امدادی بوده و به خانواده‌ای که تحت شرایطی دچار بحران شده است خدمات می‌دهد. جنس امدادرسانی کیمته امداد اجتماعی است و با رویکرد توانمندسازی در راستای ایجاد اشتغال و مسکن که هرکدام زیرشاخه‌های خود را دارد فعالیت می‌کند؛ اما مدتی است که دیدگاه مردم نسبت به نحوه خدمت‌رسانی و توزیع کمک‌های مردمی این سازمان میان نیازمندان دچار خدشه و تردید شده است و کار به‌جایی رسیده که این روزها پس از انتشار تصاویر سفره افطاری منتسب به کمیته امداد در کشورهای دیگر شاهد راه‌اندازی کمپینی مانند #نه-به-کمیته-امداد بودیم که با واکنش‌های بسیاری همراه بود. مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) استان اصفهان در واکنش به این تصاویر می‌گوید «این فیلم بخشی از یک اتفاق در کشور عربی و مربوط به سازمان حمایتی در همان کشور با عنوان «جمعیت امدادی» است و ربطی به کمیته امداد ندارد.» این امر و دیگر انتقاداتی که در مورد نحوه عملکرد این سازمان مطرح‌شده است بهانه‌ای شد تا با مدیرکل کمیته امداد استان اصفهان به گفتگو بنشینیم و به‌منظور شفاف‌سازی انتقادات به بحث و بررسی بپردازیم. حمیدرضا شیران یکی از مدیران جوان استان است و سابقه فعالیت در دیگر سازمان‌های دولتی نظیر بهزیستی را در کارنامه خود دارد و دو سال پیش سکان مدیریت کمیته امداد را به دست گرفت تا از تجربه خود برای ساماندهی این مجموعه استفاده کند. آنچه در ادامه می‌خوانید گفتگوی اصفهان امروز با اوست.
-نخستین پرسشی که مطرح می‌شود این است که بودجه کمیته امداد از محل کمک‌های مردمی تأمین می‌شود یا این نهاد بودجه دولتی نیز دارد؟
کمیته امداد یک سازمان نیمه‌دولتی نیمه مردمی است. کمک‌های مردمی و کمک‌های دولتی دو سرفصل عمده بودجه کمیته امداد امام خمینی(ره) هستند که در استان اصفهان اگر بودجه را سه قسمت کنیم یک بخش آن کمک‌های مردمی و دو بخش آن کمک‌های دولتی است. تقریبا از حدود 360 میلیارد تومان بودجه کمیته امداد در سال گذشته، 120 میلیارد کمک‌های مردمی و حدود 240 میلیارد تومان هم کمک‌های دولتی بوده است.
- مدتی است برخی نسبت به محل هزینه مبلغ‌های موجود در صندوق‌های صدقات بی‌اعتماد شده و صدقه خود را به‌صورت مستقیم به دست نیازمندان می‌رسانند. توضیح دهید میزان صدقات جمع‌آوری‌شده چقدر بوده و در چه مسیری هزینه می‌شود؟
سال گذشته از مجموع مشارکت‌های 120 میلیارد تومانی مردم، رقم حاصل از صندوق‌های صدقات کمتر از 30 درصد این عدد یعنی حدود 26 میلیارد تومان بود. از تقسیم این عدد بر 100 هزار خانواده زیرپوشش ما در سال یک‌میلیون و 200 هزار تومان و در ماه 100 هزار تومان به دست می‌آید. درواقع سهم یک خانواده مددجوی ما از کل مشارکت مردمی تنها پول نیست بلکه بخشی از آن در قالب دریافت خدمات و کالاست.
عدد صندوق‌های صدقات همان 100 هزار تومان برای هر خانوار بوده که عدد خیلی بزرگ نیست. اگر به یک خانواده تحت حمایت 100 هزار تومان بدهیم می‌گوید کمیته امداد هیچ کمکی به من نکرده است چون اصلا این عدد به چشم نمی‌آید؛ بنابراین عدد به آن بزرگی وقتی بر جمعیت مددجویان تقسیم شود بسیار مبلغ ناچیزی خواهد بود. باید این مسئله برای مردم حلاجی شود که کل کمکی که کرده‌اند همین میزان است و اسناد و مدارک آنهم به‌صورت شفاف موجود است. اینکه کسی بخواهد خودش مستقیما به نیازمندان کمک کند اتفاق بدی نیست. مصداق آنهم این است که می‌گویند اگر اطرافت آدم نیازمندی می‌شناسی اول به او کمک کن؛ اما اینکه مردم بی‌اعتماد شدند را باید ریشه‌یابی کرده و ببینیم که ما چه کرده‌ایم که به اینجا رسیده‌ایم و در حال حاضر این بی‌اعتمادی نسبت به مجموعه دولت است نه‌فقط کمیته امداد یا صندوق‌های صدقات. ضمن اینکه در بعضی موارد هم اگر مردم کمی دقیق‌تر به مسائل نگاه کنند متوجه می‌شوند که برداشتشان اشتباه است. به‌عنوان‌مثال در زمان زلزله کرمانشاه، هر فرد با خودروی شخصی چند گونی برنج برداشته بود تا به هم‌وطن خود کمک کند. متاسفانه برخی اتفاقات مانند اختلاس‌ها باعث بی‌اعتمادی مردم شده و در این میان بعضی افراد از ناآگاهی مردم سوءاستفاده می‌کنند.
برخی معتقدند کمک‌های نقدی مردمی برای کشورهای دیگر ارسال می‌شود. توضیح شما در این مورد چیست؟
ما در سال دو یا در نهایت سه بار اقدام به جمع‌آوری کمک‌های مردمی می‌کنیم و تأکیدداریم صندوق‌ها با برچسب کاملا مشخص مثلا «کمک به فلسطین» همراه باشد. به‌هیچ‌عنوان کمک‌های عمومی مردم را برای دیگر کشورها ارسال نمی‌کنیم و نظارت بسیار دقیقی بر این موضوع وجود دارد. به‌عنوان‌مثال چند سال گذشته در شرایطی مردم کشور سومالی دچار بحران و قحطی شدند و کمیته امداد برای کمک به آنها صندوق‌هایی ایجاد کرد اما در ادامه به دلیل قطع ارتباطات دیپلماتیک کشورها امکان تحویل کمک‌های جمع‌آوری‌شده به مقامات کشور سومالی فراهم نبود. ما درخواست کردیم کمک‌ها صرف کمک به یک کشور آفریقایی دیگر شود؛ اما به ما تأکید شد چون مردم به نیت کمک به سومالی در این صندوق‌ها پول ریخته‌اند باید به هر ترتیب ممکن این مبلغ را به دست مردم سومالی برسانید؛ بنابراین در دیگر موارد هم این سختگیری وجود دارد که پول‌های دریافت شده باید با رضایت و آگاهی کامل مردم برای نیازمندان هزینه شود. به همین دلیل در مناسبت‌های مختلف ازجمله روز قدس دو صندوق جداگانه با دو برچسب مشخص قرار می‌دهیم که روی یکی نوشته‌شده است «کمک به نیازمندان» و دیگری عنوان «کمک به مردم فلسطین» را دارد. به‌این‌ترتیب مردم هنگام کمک کاملا به انتخاب خود در این صندوق‌ها پول می‌اندازند و ما به‌هیچ‌عنوان دخل و تصرفی در صرف کمک‌های مالی مردم کشور خود در دیگر کشورها نداریم.
- سازوکار دریافت صدقات در سال‌های گذشته چه تغییراتی داشته است؟
صدقات به دو صورت سنتی که همان صندوق‌های صدقات است و الکترونیکی که واریز به‌حساب نیازمندان است دریافت می‌شود. در مورد کاهش میزان صدقات مردمی باید گفت قطعا کاهش وجود دارد اما کاهش نسبت به تورم است نه ازنظر میزان درآمد. میزان درآمد صندوق صدقات در اصفهان سالانه حدود 5 تا 6 درصد رشد می‌کند. ضمن اینکه شیوه‌های الکترونیکی نسبت به شکل فیزیکی صندوق‌های صدقات اضافه‌شده است و در تغییر میزان دریافت کمک‌های مردمی اثرگذار بوده است. بااین‌وجود سال گذشته مشارکت در صندوق‌های صدقات پنج درصد رشد داشته است اما به نسبت تورم موجود این رشد محسوس نیست. همچنین مردم مانند گذشته پول نقد همراه ندارند. به همین دلیل شیوه‌های الکترونیکی صدقات به وجود آمد و ما در این سیستم بالای 20 درصد رشد داشته‌ایم.
- صدقات الکترونیکی چه سازوکاری دارد؟
دو طرح اکرام و محسنین برای این شیوه صدقات تعریف‌شده که بر اساس آن هر کس سرپرست یک کودک می‌شود و پول را کاملا به‌صورت دیجیتال به‌حساب او واریز می‌کند. این پول با گردش سه‌چهارروزه از حساب ما گذر می‌کند علتش هم این است که برخی بچه‌های زیرپوشش ما بیش از یک حامی دارند و ما صرفا برای اینکه میزان مجموع کمک‌های اهداشده به یک کودک را بفهمیم این نظارت را انجام می‌دهیم تا اگر میزان کمک‌ها در یک ماه خیلی کم بود از حامیان علت را پیگیری کنیم. هر وقت هم خیر بخواهد می‌تواند پرینت واریزی‌های خود را از ما تحویل بگیرد.
-در مدتی که شما به‌عنوان مدیرکل کمیته امداد استان اصفهان فعالیت داشته‌اید چه تغییری در آمار مددجوهای زیرپوشش به وجود آمده است؟
نخست اینکه در سازوکار عملکرد کمیته امداد این امر چندان به اینکه چه کسی مدیر باشد وابسته نیست. درمجموع برای زیرپوشش گرفتن نیازمندان ما محدودیت‌هایی قائل می‌شویم ازجمله اینکه مددجو زن سرپرست خانوار یا مرد ازکارافتاده باشد. البته قبول داریم افراد نیازمند در جامعه زیادند اما ممکن است در چهارچوب امدادرسانی ما قرار نگیرند. بر همین اساس با شروع فعالیت بنده در این سمت 96 هزار خانوار زیرپوشش کمیته امداد امام خمینی استان اصفهان بوده‌اند اما از دو سال و نیم پیش تاکنون پالایش‌هایی صورت گرفت. در تعاملاتی که با دیگر سازمان‌ها ازجمله تأمین اجتماعی داشتیم و آمارهای دقیق‌تری گرفتیم، برخی افراد که حقوق‌بگیر بوده یا مشغول کارشده بودند را از چرخه امداد خارج کردیم. حاصل این پالایش‌ها خروج 4 تا 5 هزار نفر از چرخه امداد بوده و اکنون چیزی در حدود 91 هزار خانوار تحت پوشش ما هستند.
-یک چرخه معیوب در سیستم مددجویی افراد وجود دارد؛ مثلا در گذشته افراد کمتری به کمیته امداد مراجعه می‌کردند و افراد نگران حفظ آبروی خانواده خود هنگام تحقیقات کمیته امداد برای زیرپوشش قرار دادن، بودند. اکنون مراجعان بیشتر شده است و دیدگاه قدیم وجود ندارد؛ اما در مواردی دیده می‌شود که افراد هنگام بازدیدها صادقانه رفتار نمی‌کنند و خود را نیازمندتر از آنچه هستند نشان می‌دهند. آیا از سوی شما سازوکاری برای ایجاد تعادل در این زمینه وجود دارد؟
این وضعیت باعث می‌شود که یا نظارت بیشتر شده و به‌اصطلاح آبروی فرد تحت تأثیر قرار بگیرد یا اینکه برای حفظ شأن مددجو باید به گفته‌های او اطمینان کرد که ممکن است صداقت کامل وجود نداشته باشد. اگر بخواهیم خیلی تحقیق نکنیم و آبروی فرد را در نظر بگیریم ناچاریم بر اساس گفته‌های شخص و استناد به استعلام‌های دیگر نهادها که مشخص می‌کند این فرد حقوق‌بگیر یا تحت پوشش نهاد دیگری نیست، اقدام به کمک کنیم. در این میان معمولا کمی اغراق از سوی افراد وجود دارد اما در مراجعه و پیگیری مددکار ما که تکلیف دارد سالیانه پنج تا شش مرتبه از وضعیت مددجو بازدید داشته باشد، بخش زیادی از حقیقت مشخص می‌شود.
-گاهی دیده می‌شود که افراد در مراجعه به کمیته امداد خود را فقیر یا درمانده‌تر از آنچه هستند نشان می‌دهند. اگر خانمی که همسرش اعتیاد دارد و خود دارای رفتار و ظاهری به نسبت نامطلوب و در آستانه آسیب است و یا فردی با پوششی آراسته که در ظاهر چندان نیازمند به نظر نمی‌رسد، به کمیته امداد مراجعه کنند، آیا بدون در نظر گرفتن هیچ قضاوتی در چرخه امداد پذیرفته خواهند شد؟
این حرف شما دردی از دل ماست. ممکن است فردی که به ما مراجعه می‌کند درگیر فقر شده اما هنوز درگیر آسیب‌های اجتماعی نشده یا اینکه ظاهر خوب و به نسبت مطلوب داشته و به‌گونه‌ای با سیلی صورت خود را سرخ‌کرده باشد. در نگاه مردم این افراد نیاز به کمک ندارند و مستحق نیستند. بارها به ما انتقاد شده که چرا با افرادی که لباس خوب و سرووضع مرتب دارد، کمک می‌کنید. این نگاه اشتباه است. به گفته اما صادق(ع) «ممکن است فردی مرکب نداشته باشد و نیاز به صدقه داشته باشد که مرکب بخرد». مرکب امروز همان خودرو است. حال اگر بگویید صدقه بدهیم تا فردی ماشین بخرد همه تعجب می‌کنند. یا در جای دیگر امام صادق (ع) می‌گوید «بسته به شأن افراد صدقه تعلق می‌گیرد نه بر اساس ظاهر» شاید در منطقه‌ای فردی وجود داشته باشد که پوشش متفاوتی داشته باشد و در منطقه دیگر آن فرهنگ متفاوت است و فرد ملزم به پوشش تمیز و مناسب است. بعضی خیران ما هستند که می‌خواهند به کسی کمک کنند که یک لیوان آب هم برای خوردن نداشته باشد یا بسیار نیازمند باشد. درواقع مردم انتظار دارند افراد زیرپوشش در بدترین شرایط زندگی و فقر کامل قرار داشته باشند. این نگاه اشتباه در همه ما وجود دارد اما باید اصلاح شود. باید فرهنگ مردم عوض شود. در مورد برخی بانوان هم باید بگویم بعضی‌اوقات فرد مراجعه‌کننده در بحران معیشتی قرار دارد؛ بنابراین ممکن است به خودنمایی رو آورد تا بیشتر موردتوجه قرار بگیرد. در این‌گونه موارد به کارمندانمان می‌گویم شما باید به وضعیت این فرد رسیدگی کنید چون کمیته امداد سازمانی است که توسط مراکز مختلف ازجمله اداره سازمان اطلاعات، بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات، بازرسی دفتر رهبری و بازرسی و حراست خود کمیته امداد نظارت می‌شود. این سازمان‌ها بر عملکرد نیروهای ما کاملا مسلط هستند اجازه نمی‌دهند خطایی از کسی سر بزند؛ اما اگر این شخص را رها کنیم ممکن است به کسی مراجعه کند زیر نظر چنین نظارت‌هایی نیست و او را به آسیب‌های بیشتری دچار کند. ضمن اینکه به او کمک می‌کنیم، با هدایت و مشاوره مراجعان سعی در هدایت و ایجاد خودباوری در ایشان داریم تا به سهم خودمان از بروز آسیب‌ها جلوگیری کنیم.
-اگر مشخص شود فردی حقیقت کامل را نگفته و بزرگنمایی کرده است از چرخه امداد خارج می‌شود؟
در بعضی موارد افراد حقیقت را نمی‌گویند و مسائلی را پنهان می‌کنند اما در کلیت ماجرا و نیازمند بودن ایشان تأثیر ندارد. درواقع افراد نگران‌اند از پوششمان خارج شوند اما دانستن برخی مواردی که پنهان می‌کنند باعث خروجشان از چرخه امداد نمی‌شود. برعکس آن مواردی است که به ما انتقاد می‌شود شما فردی را بی‌دلیل از چرخه امداد خارج کرده‌اید که به‌جرئت می‌توانم بگویم چنین چیزی غیرممکن است و حتما به این نتیجه رسیدیم که باید آن فرد از چرخه امداد خارج شود. دلیلش هم این است که برخی افراد دروغ می‌گویند و ما متوجه آن می‌شویم؛ مثلا فرد دیه همسرش را که در تصادف کشته‌شده یا به قتل رسیده دریافت کرده یا ارثیه‌ای به او تعلق‌گرفته است و اینها مواردی است که دیگران از آن بی‌اطلاع هستند. متاسفانه اتفاق ناخوشایندی که در کشور ما رخ‌داده این است که همه می‌خواهند در تمام زمینه‌ها اظهارنظر کنند اما تخصص آن را ندارند. خواهش ما این است که در بخش حمایت، این کار را به ما بسپارند و اجازه دهند آنچه در تخصصمان است را انجام دهیم. قضاوت مردم بدون اطلاع و آگاهی باعث رنجش ماست چون از عمق و حقیقت ماجرا اطلاع ندارند.
- در مراجعه مددجویان تفکیک وظایف شما با دیگر سازمان‌های حمایتی چگونه انجام‌شده است؟
تنها مجموعه‌ای که درزمینه حمایت از نیازمندان با کمیته امداد اشتراک زیادی دارد بهزیستی است؛ اما ازنظر افراد زیرپوشش حمایت بهزیستی کاملا با ما متفاوت است. بر اساس آخرین آماری این مجموعه منتشر کرده است، 75 درصد افراد زیرپوشش این سازمان را معلولان و بیماران خاص تشکیل می‌دهند. این خود یکی از تفاوت‌های بزرگ سازمان بهزیستی با کمیته امداد است چون خدمات ویژه‌ای برای این گروه مددجویان ارائه می‌شود. درزمینه حمایت از زنان سرپرست خانوار حوزه اجتماعی بهزیستی فعالیت دارد که هم زن سرپرست خانوار، فرزندان بی‌سرپرست و بد سرپرست، زنان و کودکان خیابانی و معتادان را شامل می‌شود که دچار آسیب‌های اجتماعی هستند. می‌توان گفت در این زمینه مقداری همپوشانی در ارائه خدمات وجود دارد ولی بهزیستی بیشتر با رویکرد پیشگیری و روانشناسی تخصصی خدمات ارائه می‌دهد. درواقع مجموعه بهزیستی بیشتر به آسیب‌ها رسیدگی می‌کند و در این زمینه خدماتشان با ما متفاوت است.
-به نظر شما آیا گسترده شدن خانواده امداد می‌تواند نشانگر گسترش فقر باشد؟
نمی‌توان به‌صورت مطلق چنین نظری داشت. درواقع ما بیش از اینکه دچار فقر مالی باشیم دچار فقر فرهنگی هستیم. به‌عنوان‌مثال در کشورهای خارجی در سن 18 سالگی فرد از حمایت خانواده خارج‌شده و به استقلال می‌رسد بنابراین باید روی پای خودش بایستد؛ اما در کشور ما یکی از مشکلات فرد تحت حمایت این است که مثلا چهار فرزند دانشجو دارد. خیلی از اساتید دانشگاه به دانشجو ایراد می‌گیرند چرا کار می‌کند درحالی‌که خودشان می‌دانند در کشورهای دیگر استاد به دانشجو پیشنهاد کار پروژه‌ای می‌دهد. این یکی از مواردی است که در فقر فرهنگی ما باعث گسترش نیاز افراد می‌شود.
- با توجه به اینکه یکی از رسالت‌های کمیته امداد استان اصفهان توانمندسازی افراد در ایجاد اشتغال است، استان اصفهان در این زمینه چه جایگاهی داشته و چقدر موفق عمل کرده است؟
در مبحث ایجاد اشتغال هیچ استانی را نمی‌توان با استان دیگر مقایسه کرد چراکه جمعیت، فرهنگ، اقلیم و شرایط مختلف در ایجاد اشتغال تأثیرگذار است؛ اما در رتبه‌بندی بین استان‌های مشابه اصفهان رتبه اول کیفیت شغل را داشته و در ارزیابی تیم بازرسی کل، بیشتر از 95 درصد وام‌های ما در اصفهان تبدیل به شغل شده است. در مبحث ایجاد اشتغال نیز جزو هشت استان برتر کشور انتخاب‌شده‌ایم.
-به‌تازگی یکی از نمایندگان مجلس در مورد عملکرد کمیته امداد انتقاداتی داشت و سازوکار امدادرسانی این سازمان را دارای مشکل دانست. ضمن اینکه معتقد بود با وام 15 میلیون تومانی اشتغال کسی نمی‌تواند توانمند شود. نظر شما در این مورد چیست؟
باید دید ریشه صحبت این نماینده یا برخی افراد منتقد چیست و چرا این صحبت‌ها را مطرح می‌کنند چون در واقعیت این انتقادها دلیل دیگری دارد؛ اما در بررسی این موضوع باید گفت وام‌های خرد و خانگی حداقل 20 میلیون تومان بوده و برای مشاغل کوچک تعریف‌شده است. در سراسر دنیا چندین نوع فاز ایجاد شغل داریم. حتما نباید یک صنعت بزرگ با چندین میلیارد بودجه ایجاد شود تا بگوییم شغل ایجادشده است. به‌عنوان‌مثال در کشور چین درآمد بسیار بالایی از صنایع‌دستی یا اسباب‌بازی‌های کوچکی که در خانه‌ها تولید می‌شود به دست می‌آید. حتی همین تسبیح و جانمازهای ما از چین وارد می‌شود. مگر چنین کاری چقدر نیروی کار یا هزینه می‌خواهد؟ یا مددجویی که در منزل مشغول قالی‌بافی است چقدر مصالح و تجهیزات نیاز دارد؟ یک مغازه سبزی خورد کنی از دستگاه و ترازو و سبزی گرفته تا رهن مغازه چیزی حدود 15 تا 25 میلیون تومان نیاز دارد که با این وام‌ها ایجاد چنین اشتغالی امکان‌پذیر است. ضمن اینکه در کمیته امداد ایجاد اشتغال از 20 میلیون تومان آغازشده و در شرایط خاص با عنوان وام توسعه‌ای، وام تکمیلی، وام کارآفرینی و غیره تا 150 میلیون تومان هم داده می‌شود. درزمینه مشاغل خرد حتی تأکید رهبری وجود داشته است و دولت هم تمرکز خود را به‌سوی مشاغل خرد برده است. درزمینه مشاغل بزرگ ما از دنیا عقبیم اگرچه در خیلی زمینه‌ها رشد هم داشته‌ایم اما در ایجاد مشاغل خرد دستمزد کارگر در ایران با حداقل میزان آن در دنیا همراه است یعنی چیزی در حدود 200 دلار که حقوق مناسبی برای شغل‌های خانگی و کوچک است. پس این اظهارنظر که با وام 15 یا 20 میلیون تومانی نمی‌شود اشتغال ایجاد کرد غیرتخصصی است.
-در استان اصفهان وام‌های اشتغال کمیته امداد بیشتر جزو کدام دسته است؟
وام‌های خرد. البته همین اشتغال خرد هم اگر گسترش پیدا کند به کارگاه‌های کوچک و نهایتا بزرگ قابل‌تبدیل است. البته روال این‌گونه است که برای اعطای این وام نظارت و استعدادیابی انجام می‌شود و پس از طی کردن مراحل لازم وام پرداخت می‌شود. افرادی هم که کار خود را با وام کوچک شروع می‌کنند پس از مدتی می‌توانند برای گسترش کار و حتی کارآفرینی برای دیگران از وام‌های بزرگتر بهره‌مند شوند. ضمن اینکه پس از ایجاد اشتغال تا پنج سال بر عملکرد فرد نظارت وجود دارد و برای تداوم اشتغال از مددجویان حمایت می‌شود.
-آیا نظارتی بر انتخاب شغل مددجویان وجود دارد؟ سازوکار آسیب‌شناسی شغل‌هایی که با شکست مواجه می‌شوند چیست؟
ما جلساتی ماهیانه و فصلی داشته و بازرسی قوی داریم که از اشتغال‌های ایجادشده بازدید می‌کنند و فعالیت ایشان رصد می‌شود. شاید بتوان گفت قوی‌ترین بازدید در دستگاه‌های اجرایی را در این زمینه داریم که در حد یک معاونت در کمیته امداد فعالیت دارد. این بازرسی نه به‌عنوان مچ‌گیری بلکه برای تحلیل و بهبود کیفیت انجام می‌شود؛ اما درمجموع واقعیت این است که ایجاد شغل برای مددجوی ما نسبت به یک فرد عادی در جامعه بسیار متفاوت است چراکه مددجویان ما معمولا هیچ‌کسی را برای حمایت یا ضمانت ندارند؛ بنابراین احتمال شکست در اشتغالی که ایجاد کرده وجود دارد. به همین دلیل شاید تحلیل‌های ما با تحلیل اداره کار یا ارگان‌های دیگر متفاوت باشد. به‌عنوان‌مثال در تحلیل‌های ما مشخص‌شده در ایجاد شغلی مانند آژانس بانوان یا راننده سرویس مدارس احتمال شکست پس از گذشت یک سال زیاد است. دلیل آنهم در بررسی‌های ما مشخص‌شده و شاهد بوده‌ایم در این شغل خانمی که هیچ منبع درآمدی ندارد، یک خودرو قسطی خریداری می‌کند. ماهیانه باید 300-400 هزار تومان قسط وام بدهد و ازآنجایی‌که یک خانم نمی‌تواند مانند آقایان از تاکسی درآمد داشته باشد، در بهترین حالت که چندین سرویس در روز ببرد، درآمدی حدود یک و نیم تا دو میلیون تومان در ماه دارد. بخشی از این درآمد استهلاک خودروست و بخشی هم وام. شاید یکی دو ماه اول متوجه این مسئله نباشد اما پس از یک سال به این نتیجه می‌رسد که دریافتی چندانی نداشته و دائم درحالی‌که قسط دادن و خرج کردن است بنابراین خودرو را می‌فروشد. درواقع هیچ‌کسی به‌راحتی شغل خود را نمی‌فروشد اما شرایط برای مددجویان ما که ازنظر اقتصادی در مضیقه هستند متفاوت بوده و به‌نوعی می‌توان گفت مشاغلی که ابزار ایجادکننده آن نقد شوندگی آسان دارند و پس از راه‌اندازی قابل‌فروش و خروج از اشتغال هستند گاها با فروش شغل و شکست مواجه می‌شود.
-پایداری شغل‌های ایجادشده توسط مددجویان شما چقدر است و سرنوشت افراد پس از شکست در اشتغال چیست؟
مشاغل ایجادشده توسط مددجویان ما نیز مانند هر شغل دیگری زمین می‌خورد. چراکه هر شغلی به یک تفکر اقتصادی و شناخت از بازار نیاز دارد و ممکن است برنامه فرد در ایجاد اشتغالی که در نظر دارد موفقیت‌آمیز نباشد. با نگاهی به گذشته متوجه می‌شویم شغل‌های کوچک پایدارتر بودند چون فرد در طول 10 تا 15 سال زیر نظر استادکار کاملا با زیروبم شغل خود آشنا می‌شد؛ اما اکنون مبحث استادشاگردی کمتر شده است بنابراین شکست در ایجاد اشتغال اجتناب‌ناپذیر است. اگر استادشاگردی دوباره راه بیفتد اوضاع بهتر می‌شود چون کسانی که تنها با آموزش علمی کار خود را آغاز می‌کنند قطعا باید از چاشنی استعداد و توانایی بازاریابی بهره‌مند باشند و طبیعی است که درصدی از ایشان با شکست مواجه می‌شوند. در مورد کسانی که با شکست مواجه می‌شوند هم حمایت ما وجود خواهد داشت تا دوباره مددجو اشتغال خود را ایجاد کرده و به‌اصطلاح شغلش جان بگیرد.
-با توجه به بودجه قابل‌توجهی که درزمینه ایجاد اشتغال و وجود مددجویان زیرپوشش کمیته به‌عنوان نیروی انسانی و هم‌چین تأکید رهبری در موردحمایت از تولید ملی، چرا این سازمان با راه‌اندازی خط تولید یا خرید سهام، اشتغالی بزرگ با نظارت کلی ایجاد نمی‌کند؟
اقتصادهای دولتی کاملا ورشکسته‌اند. یک کارمند دولتی حقوق‌بگیر در یک بخش صنعتی قطعا نمی‌تواند مانند یک بخش خصوصی بازده داشته باشد. همچنین اصل 44 قانون اساسی اشاره دارد تمرکز بر ایجاد اشتغال توسط مردم در بخش خصوصی باشد و دولت آن را نظارت کند. ازآنجایی‌که ما یک بخش نیمه‌دولتی به شمار می‌رویم بیشتر وظیفه‌داریم ایجاد اشتغال را حمایت کنیم نه اینکه متولی آن باشیم. معتقدم برخی صنایع دولتی اگر به‌صورت خصوصی اداره می‌شد عملکرد و خروجی بهتری می‌توانست داشته باشند.
-یکی از سؤالاتی که مردم می‌پرسند این است که محل درآمد کارکنان کمیته امداد از کجاست و سقف درآمد کارمندان چقدر است. به‌صورت شفاف پاسخ شما به این پرسش چیست؟
ما کارمند و حقوق‌بگیر دولت هستیم. حقوق ما کاملا دولتی است و با یک تحقیق ساده در ردیف بودجه کمیته امداد می‌توان به‌صورت شفاف آن را مشاهده کرد. میانگین حقوق کارمندان ما هم از یک‌میلیون و 200 هزار تومان تا کمتر از 2 میلیون و 500 هزار تومان است. این میزان حداقل و حداکثر با اضافه‌کار و مزایاست. در شرایط دیگر هم نهایتا این عدد به 3 میلیون تومان می‌رسد.
-به نظر شما زندگی شخصی کارمندان کمیته امداد تحت تأثیر شغل آنها نیست؟
نه نباید این‌طور باشد. همان‌طور که گفتم کارمندی که حداکثر 3 میلیون درآمد داشته و دو فرزند دارد همسرش هم‌خانه دار است نمی‌تواند چندان کار خاصی با این درآمد بکند. ضمن اینکه در اصفهان دو شغلی بودن هم زیاد مرسوم نیست؛ اما کارمند دیگری که ارث پدری دارد ممکن است به همراه دیگر اعضای خانواده‌اش ساختمانی بسازند و از آن استفاده کنند این زندگی شخصی افراد است و ربطی به جایگاه شغلی‌شان ندارد. به‌طورکلی بنده با اسراف مخالفم اما شیک و مرتب بودن با اسراف متفاوت است. اینکه فردی کت‌وشلوارش را دو هفته یک‌بار خشک‌شویی بدهد و پیراهنش را هرروز اتو کند بهتر است تا اینکه هرماه پیراهن نو بخرد.
- به‌تازگی یک تیزر تبلیغاتی در مورد کمک‌های مردمی پخش‌شده که تصویر دو خانواده فقیر و ثروتمند را کنار هم نشان می‌دهد. چرا هیچ‌وقت در این مثال‌ها یک مقام مسئول به تصویر کشیده نشده و الگو نمی‌شود؟
نخست اینکه مردم ما نگاه آرامان گرایانه‌ای به مسئولان دارند و توقعشان بالاست. این دیوانگی است که کسی با همین میزان حقوقی که در بالا توضیح دادم کار کند و هیچ شب ماه رمضان را به خانه نرود. خیلی مدیران هستند که به خاطر اشتباهی که کارمند یا معاونشان انجام داده است هنوز دارند جریمه مالی می‌شوند اما مردم اینها را نمی‌دانند بنابراین نگاه آرمان‌گرایانه مردم باید شکسته شود تا اتفاقات بهتری رخ دهد. در همین میان کسی از فضا استفاده کرده و اختلاس می‌کند که به اعتماد مردم خدشه می‌زند. ولی درمجموع قبول دارم که مسئولان باید فاصله‌شان را با مردم کم کنند. نه فاصله حقوق و درآمد که فاصله رفتاری و عاطفی. مسئولان در تصمیم‌گیری و فعالیت‌هایشان باید نخست خود را جای مردم و گروه هدفی که برایشان کار می‌کنند تصور کنند تا عملکرد و خروجی کارشان مطلوب‌تر باشد.