خواستگاری در ملأ عام جرم است؟
چند روز قبل انتشار فیلم خواستگاری پسری جوان از دختر مورد علاقه‌اش در یکی از مراکز خرید شهر اراک و مقابل چشم افراد حاضر در محل با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شد. برخی بر این باور بودند که این شیوه از خواستگاری می‌تواند باعث ترویج فرهنگ غربی و از بین رفتن سنت‌های ایرانی – اسلامی باشد و در مقابل عده‌ای دیگر اعتقاد داشتند که این نوع خواستگاری باعث ترویج و ترغیب جوانان به ازدواج با شیوه‌ای تازه می‌شود.
چند روز قبل انتشار فیلم خواستگاری پسری جوان از دختر مورد علاقه‌اش در یکی از مراکز خرید شهر اراک و مقابل چشم افراد حاضر در محل با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شد. برخی بر این باور بودند که این شیوه از خواستگاری می‌تواند باعث ترویج فرهنگ غربی و از بین رفتن سنت‌های ایرانی - اسلامی باشد و در مقابل عده‌ای دیگر اعتقاد داشتند که این نوع خواستگاری باعث ترویج و ترغیب جوانان به ازدواج با شیوه‌ای تازه می‌شود.
پس از انتشار فیلم در فضای مجازی خبر بازداشت این دو جوان به اتهام ازدواج مغایر با شئونات اسلامی شنیده شد و ساعتی بعد نیز مشخص شد آنها تا صدور حکم نهایی با قرار وثیقه آزاد شدند. اما براستی این نوع خواستگاری در کشورمان باعث هنجارشکنی و بروز جرم و فعل حرام می‌شود؟!
در دوره‌ای که جوان‌ها به دلایل مختلف حاضر به ازدواج نیستند دو جوان با شیوه‌ای متفاوت از یکدیگر خواستگاری می‌کنند، حالا ممکن است با سنت‌ها و نگاه برخی از افراد مغایرت داشته باشد اما آیا باید با برخوردهای پلیسی و قضایی فضا را متشنج کرد. وقتی بحث دستگیری مطرح می‌شود ناخودآگاه ذهن اغلب افراد جامعه به سراغ متهم‌هایی می‌رود که یا جنایتی مرتکب شده‌اند یا قتل و غارتی کرده‌اند حال آنکه این دو جوان فقط با شیوه‌ای متفاوت به سراغ سنت ازدواج و پیوند زناشویی رفته‌اند. در این باره با دو کارشناس حقوقی و اجتماعی گفت‌و‌گو کردیم تا بدانیم آیا مجازات خواستگاری در ملأ عام دستگیری و بازداشت است؟
قضاوت زودهنگام در پدیده های اجتماعی
عیسی امینی رئیس کانون وکلای دادگستری مرکز در رابطه با این موضوع می‌گوید: در جامعه‌ای که به ترویج ازدواج نیاز داریم و به جوان‌ها توصیه می‌شود که با همدلی به سمت سنت حسنه ازدواج روی بیاورید، چنین اتفاقی به طور قطع تبعات مثبتی در جامعه دارد و مقابله با آن به ضرر افکار عمومی است.
وی در ادامه تصریح می‌کند: برای من به‌عنوان یک حقوقدان جای سؤال دارد که این دو جوان به چه جرمی دستگیر شده‌اند و از هر طرف که به این قضیه نگاه می‌کنم نتوانسته‌ام درک درستی از علت دستگیری و برخورد با آنها پیدا کنم چراکه آنها نه فعل حرامی انجام داده‌اند و نه در جای خصوصی با هم ارتباط غیرعرف و قانونی داشته‌اند و در عمل هیچ فعل حرامی صورت نگرفته است.
امینی ادامه می‌دهد: دستگیری این دو جوان واقعاً جای تأمل دارد. به هرحال باید به این نکته توجه داشته باشیم که منش و رفتار متفاوت به معنای وقوع و بروز جرم نیست. چنین سوژه‌ای وقتی وارد فضای مجازی می‌شود یعنی موضوع اجتماعی می‌شود و برخورد نادرست با چنین اتفاقی می‌تواند تبعات و عواقب بدی در جامعه داشته باشد بنابراین بهتر است عکس‌العمل‌های قضایی با لحاظ کردن عکس‌العمل‌های اجتماعی صورت گیرد.
این حقوقدان خاطرنشان می‌کند: قبح‌انگاری و جرم‌انگاری منوط به افکار عمومی و برداشت اجتماعی است و وقتی سوژه را درست یاغلط محاکمه می‌کنیم، باید توجه داشته باشیم که هم مردم جهان آن را می‌بینند و هم مردم ایران. بنابراین نتیجه نگرش قضایی تأثیر مستقیم بر تمام مواردی خواهد داشت که به نوعی ممکن است رخ بدهد. پس این قضاوت به طور مستقیم با آسیب‌های اجتماعی که حسب تصمیم مقام قضایی شکل می‌گیرد و آسیب اجتماعی که حسب تصمیم افکار عمومی شکل می‌گیرد ارتباط دارد و این رأی یا تصمیم قضایی بیش از آنکه تصمیم قضایی باشد یک تصمیم‌گیری اجتماعی است و باید انعکاس رویکرد قضایی بر امر اجتماعی باشد. در حالی که ممکن است سیاست قضایی قوه قضائیه اصلاً چنین موضعی نباشد.
رئیس کانون وکلا تصریح می‌کند: آنچه محور توجه و دغدغه بنده به‌عنوان یک حقوقدان است، اینکه قرار نیست هر عملی که ممکن است قبح اجتماعی داشته باشد الزاماً جرم محسوب شود یا با واکنش سریع قضایی بر این جرم احتمالی حدت و شدت ببخشیم. انتظار ما از دادگستری همچون گذشته تدبیر و تأمل بر این پدیده‌های اجتماعی است. جوانان امروز الزاماً همچون پدران خود نمی‌اندیشند و این گفته‌های بنده هم به معنای صحه گذاشتن بر این رخداد نیست زیرا تأکید می‌کنم به این موضوع به‌عنوان قاضی نگاه نکرده‌ام.
امینی در پاسخ به این سؤال که آیا قرار وثیقه برای آزادی این دو زوج قانونی است یا خیر تأکید می‌کند: قرار وثیقه با توجه به چنین موضوعی جای تأمل دارد و به‌نظرم قابل قبول نیست. اما به‌نظرم قضاوت زود هنگام در مورد چنین مبحثی باعث تردید افکار عمومی می‌شود. به هرحال چنین احکامی فقط این سؤال را در اذهان عمومی ایجاد می‌کند که به چه اتهامی این دو جوان باید دستگیر و بعد هم با قرار وثیقه آزاد شوند تنها برای خواستگاری در ملأعام؟!
آمار تمایل به ازدواج در ایران 28 درصد است
مجید صفاری‌نیا رئیس انجمن روانشناسان ایران هم در مورد این موضوع می‌گوید: در جامعه بحران زده ما که جوانان موانع زیادی برای ازدواج دارند و آمار ازدواج تا حد زیادی کاهش داشته است چنین رفتارهایی که به نوعی باعث ترویج سنت ازدواج می‌شود امری پسندیده است و نباید با آن برخورد قضایی کرد.
وی در ادامه تصریح می‌کند: من این فیلم را دیدم دوجوان یا با تصمیم قبلی یا بنابر شرطی که خانم برای آقا گذاشته در یک مکان عمومی اقدام به خواستگاری می‌کند و هیچ نکته منفی هم ندارد. قطعاً این دو جوان در آن مکان با هم آشنا نشده‌اند و آشنایی قبلی داشته‌اند بنابراین نباید به آن منفی نگاه کرد.
دکتر صفاری‌نیا خاطرنشان می‌کند: ممکن است برخی بر این باور باشند که این نوع از خواستگاری، سنت‌ها و فرهنگ سنتی ما را زیر سؤال می‌برد و باعث ترویج فرهنگ غربی می‌شود، اما چرا باید به چنین موضوعی این‌گونه بنگریم. در جامعه‌ای که در حال رشد است دیگر فرهنگ‌ها محدود و معطوف به یک کشور نیست و بحث دهکده جهانی مطرح است نباید انتظار داشته باشیم که نوع خواستگاری هم همانند چند دهه گذشته باشد. تغییرات در همه زمینه‌ها لازمه پیشرفت و ارتباطات است و نمی‌توانیم با آن مقابله کنیم. این روش خواستگاری هم یک مدل است و نباید با آن برخوردهایی اینچنینی داشته باشیم و دو جوان را دستگیر کنیم و بعد هم با قید وثیقه تا روز دادگاه آزاد کنیم.
دکتر صفاری‌نیا در پایان می‌گوید: آمار ازدواج بین جوانان در ایران امیدوارکننده نیست و فقط حدود 28 درصد از جوانان در کشور ما میل به با هم بودن دارند بنابراین جا دارد که از مدل‌ها و روش‌های مختلف برای پیوند زناشویی استقبال کنیم و به جای دستگیری و ارعاب جوانان را به این امر حسنه تشویق و ترغیب کنیم. چه بسا ترویج ازدواج در فضاهای عمومی می‌تواند به لحاظ روانی فضای شاد و امیدواری را در جامعه افزایش دهد و باعث گرایش بیشتر جوانان به بحث ازدواج شود.
منبع: روزنامه ایران/کامران علمدهی