جاری بودن «راین» الگوی احیای «زاینده‌رود»

مینا عباسپور- اصفهان امروز : آلمانی‌ها برای نجات زاینده‌رود دست‌به‌کار شده‌اند. این مطلبی بود که دیروز در نشست «مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز زاینده‌رود (IWRM)» مطرح شد. چراکه به‌تازگی برخی استان‌هایی که منبع آب مصرفی‌شان زاینده‌رود بوده، با خشک‌سالی‌های اخیر زاینده‌رود دچار مشکلاتی شده‌اند. بر این اساس، شرکت آب منطقه‌ای اصفهان و وزارت نیرو در چاره‌اندیشی این معضل به اقدامی سازنده در قالب تعریف پروژه‌ای تحت عنوان «مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز زاینده‌رود (IWRM)» دست‌زده‌اند. معاون مطالعات منابع آب شرکت آب‌ منطقه‌ای اصفهان با اشاره به تغییر اقلیم و خشک‌سالی گفت: در حوزه زاینده‌رود چاره‌ای به‌جز مدیریت یکپارچه نیست بر همین اساس با بستن تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت آب منطقه‌ای اصفهان و شرکت «اینتر تری» آلمان با پشتیبانی وزارت علوم این کشور در سال 1389 تعریف شد که به‌عنوان پایلوت در ایران با موضوع زاینده‌رود در حال اجراست. وی ادامه داد: وزارت علوم آلمان در 17 کشور جهان بحث مدیریت یکپارچه منابع آب را طی پروژه‌ای در سه فاز انجام می‌دهد. غلامحسین حیدرپور اظهار داشت: هدف ما از تعریف این پروژه شناسایی مدیریت یکپارچه منابع آب در حوزه زاینده‌رود است چرا متأسفانه با بحران جدی منابع آب درگیر هستیم و خشک شدن و فرونشست دشت‌های استان در کنار کاهش کیفیت منابع آب و مهمتر از همه خشک شدن تالاب گاوخونی که عواقب آن را روزبه‌روز مشاهده می‌کنیم به اهمیت رسیدگی به این معضل کم‌آبی و بی‌آبی می‌افزاید. وی اشاره داشت: با توجه به مصرف آب حوضه زاینده‌رود در بخش‌های مختلف، در حال حاضر دیگر تفکر بخشی‌نگری جواب‌گو نیست و باید به سمت مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب برویم چراکه به دلیل مصارف متعددی که از زاینده‌رود می‌شود، مدیریت بخشی‌نگری نمی‌تواند جواب‌گوی آن باشد و باید به سمتی برویم که مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب است.

در بحران تنش آبی قرارگرفته‌ایم

حیدرپور افزود: در سی یا چهل سال اخیر جمعیت حوزه زاینده‌رود سه برابر شده و عواقب آن کاهش سرانه منابع آب تجدید پذیر است که باعث شده سرانه کمتر از هزار مترمکعب به ازای هر نفر برسد، این به آن معنی است که ما نه در آستانه تنش بلکه در خود تنش آبی قرارگرفته‌ایم. وی بیان داشت: بحران آب به عوامل مختلف ازجمله رشد و توزیع نامتعادل جمعیت، ناکارآمدی کشاورزی استان در کل حوزه زاینده‌رود، سو مدیریت اقتصادی و اجتماعی و مهمتر از همه تغییر اقلیم یا همان پدیده خشک‌سالی که با آن مواجه شده‌ایم وابسته است که عامل اصلی این جلسه در حقیقت پایان بخشیدن به تفکر بخشی‌نگری و ازهم‌گسیخته به منابع آب است. زاینده‌رود منبع آب مصرفی دو استان بوده و مصارف مختلف در چند استان دارد بنابراین مدیریتی را می‌طلبد که جامع‌تر باشد؛ باید به سمت مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب حرکت کرده و بخشی نگری را کنار گذاریم.

لزوم تعامل سازمان‌های مربوط و مشارکت مردم

حیدرپور تصریح کرد: مفهوم مدیریت یکپارچه از اوایل سال 1999 در سازمان ملل ایجاد شد. در حقیقت تعریف آن در سازمان ملل به فرایندی تعبیر می‌شود که توسعه و مدیریت منابع آب، خاک و غیره را به‌منظور حداکثر کردن منافع اقتصادی و اجتماعی با شیوه عادلانه و بدون لطمه زدن به پایداری سیستم‌های حیاتی ترویج می‌کند. باید به این مهم توجه داشته باشیم که برای حفظ و احیای زاینده‌رود هیچ چاره‌ای جز همکاری و تعامل تمام ارگان‌ها و مشارکت مردم نداشته و باید این مدیریت یکپارچه در حوزه زاینده‌رود اجرایی شود. وی ادامه داد: این پروژه زیرمجموعه‌ای از پروژه‌ای کلی بین‌المللی است و یکی از مجریان این پروژه دکتر مهاجری ایرانی و اصالتاً اصفهانی است که نقش مؤثری درگرفتن امتیاز این پروژه از سوی آلمان داشت.

انجام پروژه یکپارچه‌سازی منابع آب در سه فاز

در ادامه دبیر هماهنگ‌کننده پروژه مدیریت منابع آب زاینده‌رود اظهار داشت: این پروژه یکی از زیرمجموعه‌های پروژه‌های بین‌المللی است که یکی از مجریان این پروژه اصفهانی است. عمر مدیریت یکپارچه مدت‌زمانی زیادی نیست که شکل‌گرفته است. منظور از مدیریت یکپارچه در حوضه زاینده‌رود بحث توسعه مدیریت هماهنگ آب‌ها و منابع وابسته به‌منظور حداکثر رساندن رفاه اقتصادی و اجتماعی به شیوه‌ای عادلانه است که باید این نوع مدیریت ترویج داده شود. وسعت حوضه زاینده‌رود در اصفهان 9/92 درصد و وسعت این حوضه در استان چهارمحال و بختیاری 1/7 درصد است، در حقیقت این درصد عدد جمعیتی حوضه زاینده‌رود در استان اصفهان را سه میلیون و 890 هزار و 188 نفر و در استان چهارمحال و بختیاری 88 هزار و 172 نفر شامل می‌شود. کاظمی ادامه داد: این پروژه در سه فاز «مطالعاتی و تحقیقاتی»، «پیاده‌سازی» و «ارزیابی و تأمین» تعریف‌شده است. بخش بزرگی از انرژی ما نیز به کار گرفته شد تا در فاز اول بتوانیم فرآیند مدیریت یکپارچه را مشخص کنیم. در فاز دوم نیز مدیریت یکپارچه منابع آب از سال 1394 تا 1397 ارزیابی و تقویت آن در طول فرآیند دیده‌شده است و فاز سوم نیز بعدازآن که توانستیم برنامه‌ها را اجرایی کنیم این تجارب به سایر نقاط کشور ارائه داده خواهد شد. وی تصریح کرد: این پروژه قرار نیست مشکل خشکی را حل کند، بلکه قرار است روش مدیریت را عوض و اصلاح کنیم. در این سیستم مدیریت باید برنامه راهبردی تدوین کند که رسالت همه ذینفعان است، البته این چشم‌انداز برنامه‌ریزی راهبردی در حال تدوین است. هدف اصلی در ساختار مدیریتی تشکیل یک سازمان در حوضه آبریز، بهبود و فراهم آوردن توزیع عادلانه آب است که با مشارکت ذینفعان اصلی به دست خواهد آمد. کاظمی با اشاره به مشارکت کشاورزان در تغییر و تحول در بخش کشاورزی افزود: باید به دنبال کاهش مصارف آب با استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری و افزودنی‌های خاک باشیم. در صنعت نیز نگاه بدین شکل بود که چون یک بخش اقتصادی خوب است می‌توانند که هر برنامه‌ریزی که مایل هستم بر روی آب داشته باشند که تغییر این نگاه نیاز به برگزاری جلسات و کارگاه‌هایی داشت که خوشبختانه صنایع مهم در استان تلاش‌های زیادی برای مصرف بهینه کردند، اما همکاری آلمانی‌ها به این صنایع کمک کرد تا کمترین مصرف خام آب را داشته باشند. همه در این راستا کمک کردند و امیدوارم در اجرایی شدن این پروژه نیز همه دست‌به‌دست هم دهیم تا به هدفمان برسیم.