چالش عربستان نوین با ایران

اصفهان زیبا: روند تغییرات وسیع و سریع در درون حاکمیت عربستان سعودی با بازداشت 11شاهزاده و چهار وزیر و ده‌ها مقام سابق متنفذ در این پادشاهی وارد مراحل جدیدی شده است. شنبه شب، کمیته مقابله با فساد در عربستان سعودی احکام بازداشت ده‌ها تن از شاهزاده ها و وزرا و مقامات سابق را صادر و به اتهام فساد مالی اقدام به بازداشت آنها کرده است.

این اتفاقات براساس فرمانی برای مبارزه با فساد رخ داده است. فرمانی که توسط پادشاه عربستان اعلام شده و سریعا هم به اجرا گذشته شده است و به دادگاه ارجاع داده نشده است. این اتفاق را می توان یک نیمه کودتا علیه شاهزادگان با نفوذ به بهانه فساد مالی و اقتصادی دانست. ولیعهد عربستان به دنبال این است که تمام کسانی را که می توانند داعیه قدرت سیاسی داشته باشند و مانعی بر سر راه او باشند را به صورت نرم کنار بگذارد.

در واقع با متلاشی کردن باند قدرت سیاسی و اقتصادی به اتهام فساد اقتصادی، راه را برای کودتای بدون خونریزی و آرام برای قبضه کردن قدرت باز می کند. چنین اقدامی برای ضرب شست نشان دادن به تعدادی از ذی نفوذان سیاسی و اقتصادی عربستان است در دو سال و نیم گذشته و همزمان با روی کار آمدن پادشاه و ولیعهد جدید سعودی، روند تغییرات در یکی از محافظه کار ترین حکومت های جهان به سرعتی فراتر از حد تصور پیش رفت و به اعمال اصلاحات اجتماعی رادیکال در زمینه حقوق زنان رسید. حالا با دستگیری 11 شاهزاده متنفذ که افرادی چون «ولید بن طلال» و «متعب بن عبدالله » نیز در میان آنها هستند، دولت جدید سعودی عزم خود را برای تمرکز بیشتر قدرت و اقدامات و سیاست های انقلابی و غیر منتظره بار دیگر به نمایش گذاشته است.

با اتفاقات و تحولات دو سال گذشته، دیگرهیئت حاکمه جدید سعودی را به یقین نمی توان یک دولت محافظه کار دانست؛ چه آنکه یک پوست اندازی اساسی در درون هیئت حاکمه صورت گرفته و همه اصلاحات رادیکال و تغییرات بنیادین در جهت تثبیت موقعیت و قدرت شاهزاده «محمد بن سلمان» ولیعهد 32 ساله سعودی در حال انجام است. شاهزاده جوان سعودی سر پرسودایی برای رساندن هر چه سریع‌تر عربستان سعودی به جایگاه مورد نظرش دارد و در این راستا از هیچ اقدام عاجل و انقلابی‌ ابا ندارد.محمد بن سلمان می خواهد تا سال 2030 یک عربستان نوین خلق کند و نام خود را به عنوان معمار عربستان سعودی جدید در صدر هیئت حاکمه این کشور بنشاند. او برای اعمال اصلاحات رادیکال و تغییرات بنیادین، حوصله تغییرات بین نسلی و تدریجی را ندارد و می‌خواهد خود مهندسی تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی عربستان سعودی را به دست گیرد و در این راه هر مزاحم و مانعی را به سریع ترین و شدید ترین حالت ممکن از سر راه بر می دارد.

در سیاست خارجی عربستان سعودی نیز در دو سال گذشته شاهد چنین رویکرد انقلابی هستیم؛ دولتمردان سعودی که دهه ها به محافظه کاری و دوری از رویکرد انقلابی شهره بوده و همواره از آخرین دولت هایی بوده اند که انجام تغییرات بنیادین در قالب کودتاها و انقلاب ها را در دیگر کشورها تایید کرده و مورد پذیرش قرار می دادند؛ حالا بی محابا به استقبال تغییرات بنیادین رفته و حتی سعی دارند آنها را مهندسی و مدیریت کنند.

مانور سیاسی روز شنبه سعد حریری در عربستان سعودی و اعلام استعفای ناگهانی او از منصب نخست وزیری لبنان یک رویداد غیر منتظره بود که به احتمال بسیار زیاد بی ارتباط با برنامه ها و خواست های دولت سعودی نبوده است. این اقدام غیر منتظره حریری نیز در حالی که یک روز پیش از آن در لبنان با نمایندگان دولت جمهوری اسلامی ایران پشت میز مذاکره و گفت‌وگو نشسته بود، خود می تواند گواهی دیگر بر ویژگی و مختصات جدید سیاست سعودی در منطقه باشد. حمله بی محابا به یمن، قطع ناگهانی روابط و محاصره همه جانبه قطر، اقدام به برقراری روابط دیپلماتیک با دولت شیعه عراق و تلاش برای برقراری ارتباط با سیاستمداران شیعه عراقی همه و همه از دیگر جلوه های سیاست ضربتی و تغییرات انقلابی در سیاست خارجی سعودی است که نوک پیکان همه این اقدامات چیزی جز مقابله با نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران نیست.در مختصات جدید سیاست سعودی، «رقابت با ایران» تبدیل به «دشمنی با ایران» شده است و در این راه دولت جدید سعودی می کوشد خود با متحدان ایران رودررو باشد و مقابله مستقیم با ایران را به متحدان پرقدرت خود همچون ایالات متحده آمریکا و یا اسرائیل وانهد. در واقع، عربستان سعودی جدید می کوشد در دو جبهه با ایران مقابله کند: نخست اینکه دولت سعودی به طور مستقیم با متحدان ایران در منطقه وارد گفت‌وگو و معامله و یا درگیری شود و برخی گروه‌ها را که همچون حزب الله لبنان اهل معامله نیستند، سرکوب کرده و با انواع و اقسام ابزارها، دیگر مهره های بازی ایران در منطقه خاورمیانه را با تطمیع و تهدید از آن خود کند یا دست کم در دوقطبی ایران _ سعودی، بی‌طرف سازد.دومین استراتژی مواجهه ریاض با تهران آن است تا مقابله مستقیم با ایران را به دولت ترامپ در آمریکا و دولت نتانیاهو در اسرائیل وانهد. عربستان سعودی به دلیل ناتوانی در مواجهه مستقیم با ایران و هزینه‌زا بودن چنین رویارویی برای سعودی ها، ترجیح می دهد با ابزارهایی چون فشار و تحریم اقتصادی و تاکید بر بازنگری در برجام و ... آمریکا و اسرائیل این کار را برای ریاض انجام دهند و البته قیمت چنین خدمتی پیشتر با قرارداد 110 میلیارد دلاری اوایل سال میلادی جاری بین ترامپ ملک سلمان، پرداخت شده است.