حقیقت انحنای سی‌وسه پل
خبر نشست و ایجاد انحنا در دیوار سی‌وسه پل در کمتر از چند ساعت موجی از نگرانی در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرد و خیلی زود علیرغم اینکه تصاویر گویا بود توسط مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان تکذیب شد؛ حقیقت اما به این سادگی نیست و قدری پیچیدگی دارد.
خبر نشست و ایجاد انحنا در دیوار سی‌وسه پل در کمتر از چند ساعت موجی از نگرانی در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرد و خیلی زود علیرغم اینکه تصاویر گویا بود توسط مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان تکذیب شد؛ حقیقت اما به این سادگی نیست و قدری پیچیدگی دارد.
روز گذشته خبرگزاری ایسنا با انتشار فیلمی از سی‌وسه پل اصفهان که خود گویای حقیقت بود خبر از ایجاد انحنایی در سازه این شاهکار معماری اصفهان داد. انتشار این فیلم با توجه به نگرانی‌هایی که همیشه برای پل‌های تاریخی اصفهان با وجود خشکسالی و به خصوص برای سی‌وسه پل اصفهان با توجه به عبور خط یک مترو از زیر آن وجود داشت یک موج خبری ایجاد کرد.
در کمتر از دو ساعت و با توجه به حساسیت موضوع تیمی از سازمان میراث فرهنگی اصفهان شامل مدیر کل این سازمان، معاون میراث فرهنگی، مسئول پل‌های تاریخی استان و همچنین مسئول روابط عمومی به همراه یک نفر به نمایندگی از سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اصفهان در محل سی‌وسه پل حضور یافته و پس از تحلیل و بررسی در مصاحبه با همه رسانه‌ها این خبر را به اتفاق تکذیب کردند.
خبرنگار ایسنا که برای نخستین بار این خبر را منتشر کرده بود در بازدیدی که مسئولان از این سازه تاریخی داشتند حضور یافت. گرچه در مجموع گفته شد انحنای موجود در سی‌وسه پل به سال‌ها قبل و به حتی پیش از مرمت این پل توسط باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی و جعفر کسائیان در سال 1347 تعلق دارد، اما شواهد در همین بازدید نشان می‌دهد حقیقت قدری پیچیده تر است و لازم است به این موضوع با دقت بیشتری رسیدگی شود.
دلایل تکذیب
علی‌محمد فصیحی- مسئول پل‌های تاریخی استان در این بازدید به خبرنگار ایسنا گفت: با بررسی‌های انجام شده در سازه، بستر، دیوارها و سقف نشان می‌دهد این انحنا ناشی از نشست نیست و اگر دیواری کج می‌شود باید خود را در ترک‌های اتصالات نشان بدهد. شما معتقد هستید این سازه کج شده است و اگر چنین باشد باید خود را با ترک‌های دیگر نشان بدهد. در سال 1349 که دکتر شیرازی و مهندس کسائیان سی‌وسه پل را مرمت کردند وضعیت پل را تثبیت کردند.
وی ادامه می‌دهد: تمام بارهای پل به جای اینکه بر روی ستون‌های خود پل باشد با ستون‌هایی به زمین منتقل شده است و ظاهر پل نقش این را دارد که فقط به صورت یک پوسته حضور داشته باشد. در واقع بخش سازه‌ای خود سی‌وسه پل کمتر تحت فشار است. این دیوار در آن سال دقیقا به همین شکل ثابت شده است. یعنی این انحنا از همان زمان وجود داشته است و هیچ اتفاق تازه‌ای در پل رخ نداده است.
مسئول پل‌های تاریخی استان با اشاره به لزوم وجود ترک در هر تغيیری در سازه (که البته از نظر فنی قابل تایید نیست) ادامه می‌دهد: اگر این سازه درحال تغییر و به سمت تخریب باشد و این آغاز این اتفاق باشد پس پایان آن چیست؟ وقتی در بدن اتفاقی رخ می‌دهد باید یک نمود ظاهری داشته باشد. مثلا اگر دست شما تاول زده باشد نمی‌توانید بگویید مشکل از جای دیگری است! کج شدن این دیوار در یک دوره‌ای بوده و تثبیت شده است. امروز اگر اتفاق جدیدی برای این سازه افتاده باشد باید نمودی پیدا می‌کرد که ما نمودی نمی‌بینیم.
به گزارش ايسنا، کارشناسان سازمان میراث فرهنگی معتقد هستند این انحنا در دیوار سی‌وسه پل از دیرباز وجود داشته است و چیز جدیدی نیست و استدلال می‌کنند چنانچه اتفاق جدیدی در سازه پل افتاده باشد باید خود را با مجموعه‌ای از ترک‌های شدید در بدنه نشان دهد. مدیرکل میراث فرهنگی در گفت‌وگو با رسانه‌ها عنوان کرده است "مگر سی‌وسه پل از خمیر ساخته شده است که خم شود؟"
این اظهارات فریدون اللهیاری در گفت‌وگو با رسانه‌ها قدری تامل برانگیز است. نخست آنکه حقیقت و تصاویر نشان می‌دهد دیوار سی‌وسه پل کاملا منحنی و خم شده‌است. علیرغم اینکه سی‌وسه‌پل از خمیر ساخته نشده است. نمونه دیگر ساختمان مارتا پیترز متعلق به دانشگاه هنر اصفهان است که با مشکلی مشابه کاملا خمیده شده و برای جلوگیری از تخریب آن را با ستونی چوبی متوقف کرده‌اند. علیرغم اینکه ساختمان مارتاپیترز نیز از خمیر ساخته نشده است.
در سال 1349 تیمی به سرپرستی مرحوم دکتر شیرازی و مهندس کساییان سی‌وسه پل را با شیوه‌ای که در آن زمان انتقادات زیادی را برانگیخت و البته هنوز هم منتقدانی دارد مرمت کردند. در این شیوه تیم مرمت‌گر که در آن زمان ناچار بود پل را برای عبور خودرو مستحکم کند سازه‌ای بتنی را در دل سی‌وسه پل جا داد. در حقیقت سی‌وسه پل از آن زمان سازه‌ای بتنی است که پوسته‌ای تاریخی دارد.
سی‌وسه پل خم هم شده باشد طبیعی است
شهرام امیری- مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در حاشیه این بازدید به خبرنگار ایسنا گفت: نشست باید از کف زمین شروع شود. بنابراین این نشست باید خود را از طبقه پایین نشان بدهد. در زمان احداث این پل چاهک‌هایی در زمین حفر و با سنگ پر شده است و در نهایت پل بر روی آن‌ها قرار گرفته است. دیوارهای طبقه پایین کاملا صاف است و این انحنا تنها در دیوار طبقه بالا به چشم می‌آید. این اتفاق باید با عوارضی همچون ترک خود را نشان بدهد.
وی ادامه داد: در دهه 40 مرمتی اساسی در پایه‌ها و سقف سی‌وسه پل انجام شده است. این تحرک دیوار به احتمال بسیار زیاد در آن سال‌ها اتفاق افتاده است و بعد از بتن ریزی، دیوارها تثبیت شده است. از نظر زیبا شناسی و از آنجایی که این دیوار کج است موجب زشتی پل شده است. بحث این است که اگر این دیوار کج‌تر هم شده باشد به معنای نشست نیست. بالاخره این بنا یک بنای تاریخی است و نیاز به مرمت دارد. این سازه 400 سال سن دارد و ممکن است دیوار آن به تدریج دچار آسیب بشود که به مرمت دائمی نیاز دارد.
ترک‌هایی که هست اما نیست
به گزارش ايسنا؛ همه کارشناسان به اتفاق عنوان می‌کنند این انحنا در دیوار پل وجود داشته است و اگر اتفاقی در حال رخ دادن باشد باید خود را نشان بدهد. نخست اینکه وجود این انحنا در این بخش از پل وجود داشته و در سال 49 تثبیت شده است. اما آیا این انحنا به همین اندازه بوده است؟ دوم اینکه کارشناسان از لزوم وجود ترک گفته اند در حالی که ترک‌هایی در اطراف این انحنا وجود دارد. یکی از این ترک‌ها قبلا وجود داشته است و با مصالح پر شده است. اما دوباره به نظر می‌آید باز شده و روی همان ترک ترمیم شده ترک خورده باشد.
امیری با تایید وجود این ترک‌ها می‌گوید: این ترک‌ها برای یک سازه 400 ساله کاملا طبیعی است و همچون چین و چروک صورت انسان است که با افزایش سن اتفاق می‌افتد. همچنین این ترک‌ها عمیق نیست و ترک‌هایی که نشان از حرکت سازه باشد باید خیلی عمیق باشد. ترک‌های سی و سه پل قابل مرمت هستند. ترک‌ها نیز دو دسته هستند. یا ترک‌ها غیرفعال هستند و یا فعال و در حال افزایش هستند.
به گزارش ايسنا، این در حالی است که دو سوال پیش می‌آید. نخست اینکه آیا همه ترک‌ها از ابتدا عمیق هستند یا ابتدا عمق کمی داشته و به آهستگی عمیق می‌شوند. دوم اینکه چگونه بدون هیچ مقیاس، شاخص و شاهدی این ترک‌ها را قضاوت می‌کنند؟ به صورت علمی باید شاهد‌هایی بر روی ترک‌ها قرار داده شود تا بتوانند به کمک آن در طی چند ماه پایش ترک‌ها را تحلیل کنند. این درحالی است که در فاصله 3 متری از این انحنا برخی از آجرهای پل کاملا از بدنه جدا شده و ریخته‌اند که کارشناسان سازمان میراث فرهنگی آن را نتیجه تخریب توسط وندالیست‌ها می‌دانند! در کف پل نیز سنگ‌ها کاملا تخریب شده و از کف جدا شده اند.
سبب خیر شدید متوجه شدیم سقف پل نشتی دارد!
امیری در ادامه این بازدید به خبرنگار ایسنا گفت: این خبر شما سبب خیر شد و در بازدید امروز متوجه شدیم سقف همین قسمت که می‌فرمایید کج شده و نم کشیده است، قرار شد فردا دستور آغاز مرمت این سقف صادر شود. برای بناهای تاریخی اتفاقات از این دست رخ می‌دهد و اگر این دیوار کج هم شده باشد این کج شدن به معنای نشست نیست. شاید به تدریج اتفاق افتاده باشد. برای نشست، کف سازه باید حرکت کرده باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا این نم کشیدن سقف پل نشان نمی‌دهد سازه حرکت کرده و مجرایی برای عبور آب باز شده است؟ ادامه می‌دهد: بله. صد در صد. به این خاطر که این دال بتنی در این پل وجود دارد، جمع کردن این آسفالت و دال بتنی بسیار خطرناک است. این بتن دیگر بخشی از بنا است. توافقی برای جمع کردن آسفالت نیست. این آسفالت از سی سال پیش ترمیم نشده است. نشت آب شاید به این دلیل باشد. آخرین باری که سقف های سی و سه پل مرمت شده است سه سال پیش بود. آن بخشی را که از قهوه‌خانه تحویل گرفتیم سقف‌ها به شدت به خاطر بخار و دود ناشی از استعمال قلیان آسیب دیده بود.
مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌افزاید: این بخشی که نشت کرده و شوره زده است را امروز دیدیم و بچه‌ها فردا آن را مرمت می‌کنند. خطری پل را تهدید نمی‌کند اما بالاخره هر لحظه ممکن است اتفاقی برای سی‌وسه پل رخ بدهد. شاید همین الان که با هم صحبت می‌کنیم به واسطه استمرار خشکسالی مشکلی برای پل شهرستان یا مارنان رخ بدهد. ما به شدت نگران تداوم خشکسالی و آسیبی که به پل‌ها خواهد زد هستیم.
به گزارش ايسنا، کارشناسانی که معتقد هستند پل‌های استان به صورت دائم در حال پایش است متوجه نم دادن و نشت آب در سقف این پل تاریخی نشده بودند و همین مساله جای سوال دارد! از جهتی دیگر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی تایید می‌کنند به خاطر عبور مترو این پل تاریخی با تجهیزات دقیق در حال پایش است در حالی که هیچ گونه تجهیزاتی در پل یا اطراف آن نصب نشده و به نظر نمی‌رسد پایشی در پل وجود داشته باشد. اگر پایش‌هایی وجود دارد خبرگزاری ایسنا آمادگی انتشار نتایج پایش‌ها را دارد.
نگران پل‌ها هستیم
امیری تاکید می‌کند که همچنان معتقدیم خشکسالی‌ها موجب آسیب به پل‌ها می‌شود و می‌گوید: البته من تاکید می‌کنم این به معنای این نیست که نگران این پل نباشیم. به خصوص در رابطه با خشکسالی. چه این پل و چه دیگر پل‌های تاریخی از آنجایی که در 400 سال گذشته خود را با آب وفق داده‌اند، ادامه روند خشکسالی می‌تواند به این پل‌ها آسیبی را وارد کند. گرچه در حال حاضر آسیبی این پل را تهدید نمی‌کند اما فردا ممکن است آسیبی به خاطر خشکسالی رخ بدهد.
تایید و تکذیب خبر هر دو غیر کارشناسی است
اولین سوالی که ذهن هرکس را درگیر می‌کند این است که اگر این انحنا از نیم قرن گذشته به همین شکل و اندازه در دیوار پل وجود داشته است چرا امروز به چشم آمده و توجه را جلب کرده است. دومین سوالی که ذهن همه کارشناسان را درگیر کرده است این است که کارشناسان میراث فرهنگی با چه شاخصی افزایش انحنای این دیوار را تکذیب کرده‌اند؟
جعفر کساییان- مرمت‌گری که چهل سال پیش این سازه را مرمت کرده است در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در این رابطه وجود انحنا در سی و سه پل را از ادوار گذشته تایید می‌کند و می‌افزاید: گرچه از زمانی که یاد دارد این انحنا وجود داشت اما اینکه این انحنا امروز به چشم آمده است خود جای سوال دارد.
وی ادامه می‌دهد: از آنجایی که نگران افزایش این انحنا بودیم در سال 1349 به کمک دکتر شیرازی نقشه‌ای در مقیاس 50/1 از سی‌وسه پل و به ویژه این انحنا تهیه کردیم و نقشه تهیه شده را که 6 متر طول داشت به میراث فرهنگی تحویل دادیم تا بتواند به کمک آن تغییرات احتمالی را پایش کند.
نقشه‌ای که گم شده
مرمت‌گر سی‌وسه پل می‌افزاید: متاسفانه این نقشه در میراث فرهنگی اصفهان موجود نیست و گم شده است. بدون وجود این نقشه و مقایسه آن با وضع موجود یا بدون استفاده از شیوه‌هایی دیگر که بتواند ترک‌های سازه پل را بررسی کند تاييد و تکذیب این خبر در هر دو صورت غیر کارشناسی است.