رقابت کتیبه‌های کوفی اصفهان با مصر و آندلس

در طول تاریخ هنر در اصفهان به قدری شکوفا شده که در شاخه‌های هنری مختلف صاحب سبک و مکتب شد، یکی از این مکتب‌ها خوشنویسی است که در دوران صفویه همانند سایر هنرها به اوج و کمال خود رسید.
به گزارش تسنیم ، در طول تاریخ هنر در اصفهان به قدری شکوفا شده که در شاخه‌های هنری مختلف صاحب سبک ومکتب شد، یکی از این مکتب‌ها خوشنویسی است که در دوران صفویه همانند سایر هنرها به اوج و کمال خود رسید.

هنر خوشنویسی از جمله هنرهایی است که پژوهش جدی و عمیق بر روی آن صورت نگرفته شاید یکی از دلایل آن وجود بخش مهمی از منابع خوشنویسی ما در موزه‌ها و مراکز خارجی و داخلی و بویژه مجموعه‌های خانوادگی است که سبب شده در تحلیل‌ها و پژوهش‌ها پنهان بماند.

اصفهان پایگاه‌ مطرح خط وخوشنویسی در ایران

محسن سلیمانی، هنرمند خوشنویس در مورد مکتب خوشنویسی اصفهان می‌گوید: درکتاب‌های مختلف تاریخی وقتی که به اقلام مختلف خط به ویژه خط کوفی قرن دوم و سوم هجری اشاره می‌کنند، نام هنرمندان و مکتب اصفهان مطرح می‌شود .

وی افزود: با توجه به کتیبه‌های و آثار موجود، می‌توان گفت که اصفهان در زمینه هنر خوشنویسی و در دوره‌های مختلف تاریخی نظیر سلجوقیان، ایلخانی، تیموری، صفویه از پیشگامان خطوط اسلامی بوده و برهمین اساس نیز مکتب اصفهان شکل گرفته است .

این هنرمند خوشنویس بیان کرد: اصفهان در طول تاریخ یکی از پایگاه‌های مطرح و قابل توجه حوزه خط وخوشنویسی در ایران بوده است، بسیاری از هنرمندان بزرگ خوشنویس نظیرمیرعماد حسنی و درویش عبدالمجید طالقانی که از دیگر نقاط کشور وارد اصفهان شدند، در مکتب اصفهان آثار بی‌نظیری از خود به یادگار گذاشته‌اند.

ورود خط کوفی به اصفهان

بنا به نوشته یعقوبی از مورّخان سده‌های نخست اسلامی در فتوح البلدان ،نخستین اعراب مسلمان مهاجر به اصفهان از ساکنان کوفه بوده‌اند. این شاهدی غیر مستقیم از حضور خط کوفی در اصفهان است. این مورخ در نوشته‌های خود از ساخت و بنای مساجد مختلف با نام قبایل عرب در اصفهان یاد می‌کند، طبیعی است که مساجد قرن‌های نخستین اسلامی محل نماز ،قرائت قرآن و نیز کتابت و حفظ قرآن بوده است . اعراب مسلمان بزودی مهاجرت های متعددی را به نواحی داخلی ایران و به سمت شرق آغاز کردند که از مسیر اصفهان می‌گذشت.

در محدوده اردستان تا نایین هم اعراب مسلمان و هم اشراف و دهقانان ایرانی سکونت داشته‌اند. امتزاج عناصر ونقوش ساسانی با کتیبه‌های کوفی در مسجد نایین در این واقعیت تاریخی و شاهدی بر این مدعاست.

هم‌چنین در کتاب‌های تاریخی آمده که "ابن ندیم" از دیگر دانشمندان مسلمان قرن چهارم از "قلم اصفهانی" یاد می‌کند که اگر چه از این قلم مشخصه‌ای نیاورده اما این نام را همراه با کوفی پیرآموز دیگر قلم ایرانی ذکر کرده است . هنگامی که به کتیبه های کوفی عصر سلجوقی اصفهان می رسیم دیگر تردیدی نیست که خوشنویسی هنر بالنده و پذیرفته شده در اصفهان است .

قدیمی ترین قرآن وقفی تاریخ‌دار در آستان قدس رضوی به کتابت"کشواد ابن املاس" طبق انجامه و امضاء کاتب آن در اصفهان خوشنویسی شده است. سهم مکتب اصفهان در اعتلاء خط کوفی بویژه در کتیبه نویسی بی بدیل است و کتیبه‌های کوفی اصفهان هم‌طراز کتیبه‌های فاطمیون مصر و آندلس در اسپانیای اسلامی است.

مهمترین پژوهش تاریخ خوشنویسی در اصفهان انجام گرفت

به گفته پژوهشگران هنر تالیف کتاب "اطلس خط" و به دنبال آن تعلیم خط تنها در مکتب اصفهان تحقق می‌یافت جایی که سنت قوی خوشنویسی و کتیبه‌های باشکوه آن در ابنیه و مزارات، چشمان مرحوم استاد فضائلی را به وجد آورد و نخستین تمرین های وی را با کپی برداری آن زمان با مداد بر کاشی از کتیبه های محمد رضا امامی به پیمودن راه دشوار پژوهش خوشنویسی هدایت نمود .

کتاب "اطلس خط" شاید تنها مرجع فارسی است که در2 نوبت در سوریه با ترجمه محمد التوبیخی و بنام اطلس خط و الخطوط به چاپ رسید و امروزه از جمله منابع شناخته شده در حوزه پژوهش‌های خوشنویسی در جهان عرب است.