در نشست «محور آقا نجفی» چه گذشت؟

اولین نشست «اصفهان فریاد»، با موضوع «احداث محور آقا نورالله نجفی» در موزه معماری و خلاقیت خانه صفوی برگزار شد.
به ایسنا، در ابتدای این نشست، محمدرضا قانعی، پیشکسوت معماری در خصوص ارتباط نهادهای اجتماعی و نحوۀ تعامل آن‌ها با طرح‌های توسعه شهری گفت: همیشه در آرزوی این بودم که ما به این حد از بلوغ فکری برسیم که بتوانیم با مشارکت همه، نهادی را ایجاد کنیم که بتواند به‌عنوان نهادی پشتیبان با تعامل با ذی‌نفوذان، به شهری که در آن قرار دارد به‌درستی رسیدگی کند.
وی افزود: چندین سال پیش ایده‌ای را با عنوان «دوباره نصف جهان» مطرح کردم تا به بازآفرینی توجه کرده و بتوانیم به شهرمان نگاهی دوباره داشته باشیم که اساس این نگرش‌ها حفظ هویت شهر و مشارکت اجتماعی ، تاب‌آوری شهرها و اقتصاد مبتنی بر درآمدهای پایدار شهر بود اما اساس عمدۀ آن‌ها نهادی پشتیبان است که در شهرهای توسعه‌یافتۀ دنیا وجود دارد.
قانعی با بیان اینکه بشر جایزالخطاست، تصریح کرد: هر فردی امکان دارد خطایی را انجام بدهد اما انسان عاقل و ملت آگاه می‌تواند از اشتباهات خود پند بگیرد. ما نباید یکدیگر را متهم کنیم بلکه باید هم‌افزایی داشته باشیم و کمک‌های فکری خود را در اختیار مسئولین قرار دهیم.
این معمار ادامه داد: باید قبول کنیم که کشور جهان‌سومی هستیم. دلم می‌خواهد عقب‌افتادگی و عدم توانایی کار دسته‌جمعی را جبران کنیم و با جمع شدن کنار یکدیگر «ما» شویم تا بتوانیم کاری را که می‌خواهیم تفهیم کنیم.
خطر تخریب زیربناهای فرهنگی
در ادامه این برنامه، مهدی کیوان، اصفهان شناس و پیشکسوت تاریخ با تأکید بر اینکه سعی کنید وطن، شهر و کشور را دوست داشته باشید، اظهار کرد: دغدغۀ اصفهانی بودن دارد نفس‌های آخر را می‌کشد و تا زمانی که مسئولین در جلساتی این‌چنین حضور نداشته باشند متأسفانه نتیجۀ مثبتی حاصل نمی‌شود. این نشان می‌دهد که زیربناهای فرهنگی ما در حال از بین رفتن است.
وی با تأکید بر اینکه اصفهانی بودن یک هنر است، ادامه داد: ما نگاهبان فرهنگ ایران و قلب جهان هستیم. اصفهانی بودن هنر است و مسئولیت داشتن در این شهر سخت است و دانشگاهی بودن با کاسبی کردن فرق دارد.
این اصفهان شناس گفت: خانواده و دانشگاه، ازجمله زیربناهای فرهنگی‌ای هستند که در حال تخریب‌اند. ما کشوری هستیم که سه دوره تاریخی باستان، میانه و معاصر داریم درحالی‌که امریکا چنین نیست و ما از کشوری تقلید می‌کنیم که تاریخ آن از مدرنیته شروع‌شده!
کیوان تأکید کرد: جامعۀ ما شامل دو قطب فرهنگی بافرهنگ‌ها و بی‌فرهنگ‌هاست و روزبه‌روز بی‌فرهنگ‌های جامعۀ ما از طریق دانشگاه زیاد می‌شود. بی‌فرهنگ کسی است که مدعی فرهنگ است و این شرم‌آور و گریه‌آور است. پنج عامل زبان فارسی، اعتقاد مذهبی، نظام و سامان حاکم، آداب و سنن و سرزمینی به نام جغرافیای ایران از فرات تا جیحون، سقف فرهنگی ما را اداره کرده است که معماری، بخشی از آداب و سنن است. در این بین زبان فارسی نه‌تنها فرسوده شده بلکه محتوای آن هم فرسوده شده چرا که ما ملت بسیار دروغ‌گویی شده‌ایم.
وی افزود: اعتقاد مذهبی ما هم به کاسبی تبدیل‌شده، درحالی‌که ایرانیت در تشیع معنا پیدا می‌کند و شیعه در خدمت ایرانیت است. سومین مورد این است که نظام مقدس باید مقدس باشد و مردم با آن از صمیم قلب ارتباط برقرار کنند.
کیوان با تأکید بر اینکه تاریخ، مربوط به گذشته است و گذشته در وجود ما نمی‌میرد، گفت: همه درد من گذشته است نه به امروز و نه به فردا فکر می‌کنم؛ ما گذشته را بد فهمیده‌ایم و بد تفسیر کرده‌ایم.
این پیشکسوت تاریخ ادامه داد: اصفهانی بودن و مدیر اصفهان بودن سخت است، متأسفانه ما در همۀ امورات آدم‌های بَره صفتی شده‌ایم. اصلاً چرا نام گذر آقا نجفی باید آقا نجفی باشد؟ چرا باید پشت مسجد شیخ لطف‌الله باشد؟ آدم‌ها از اطراف می‌آیند که اصفهان کهن را ببینند، لااقل این قسمت را برای گردشگران باقی بگذارید.
در بخش دیگری از اولین نشست اصفهان فریاد، شاهرخ کلانتری، مدیر پویش نه به گذر آقا نجفی، به ارائۀ توضیحاتی در خصوص تخریب‌های صورت گرفته در حریم درجه‌یک اثر جهانی میدان نقش‌جهان پرداخت و سپس ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان گفت: ما ابتدا باید جایگاه خود در شهر تاریخی اصفهان را بشناسیم و برای انجام رسالت خود تلاش کنیم.
وی با بیان اینکه صحیح حرکت کردن به میراث فرهنگی کمک بسیاری می‌کند و ما همیشه از نظرات دلسوزان میراث فرهنگی استفاده می‌کنیم، افزود: شخصاً و در شرایط فعلی به‌هیچ‌عنوان با احداث گذر آقانور الله نجفی موافق نیستم ولی اتفاقاتی که در این خصوص افتاده مربوط به 20 سال قبل است. نگاه ما در 20 سال قبل و امکانات و حتی حضور شما در 20 سال قبل به این شکل نبود و اگر 20 سال قبل چنین پویشی وجود داشت، هیچ‌وقت ارگ جهان‌نما شکل نمی‌گرفت، خیابان حکیم شکل نمی‌گرفت، خیابان میرداماد و طیب هم‌ شکل نمی‌گرفت.
طاهری با تأکید بر اینکه برخورد در محدودۀ تاریخی با غیرتاریخی متفاوتی است، تصریح کرد: رهاکردن منطقه تاریخی اشتباه است و اگر بحث نفوذ در بافت تاریخی را مطرح می‌کنیم باید امکانات و اجازه‌هایی هم در این خصوص ارائه کنیم و اگر معاصرسازی نکنیم هیچ خانواده‌ای حاضر به زندگی در این بافت‌ها نخواهند بود، بنابراین یک بافت و یک خانه تاریخی باید به‌روز شود تا امکان زیست پیدا کند.
معاون میراث فرهنگی استان اصفهان تصریح کرد: من امروز هیچ نگرانی‌ای در مورد این موضوع ندارم که مالکین خانه‌های تاریخی بخواهند خانه‌های خود را تخریب کنند، درحالی‌که تا پنج سال قبل این نگرانی وجود داشت اما موافق تاریخی ساختن هم نیستیم بلکه معتقدیم باید با الهام از اثر تاریخی ساخت‌وساز کنیم و نباید کپی کنیم و باید به گذشتۀ تاریخی خود احترام بگذاریم.
طاهری ادامه داد: طرح ایجاد گذر آقا نجفی با دستخط آقای دکتر آیت‌الله زاده شیرازی در طرح تفصیلی سال 70 اصفهان وجود داشت و نباید شرایط آن روز را به امروز مقایسه کنیم. در بافت‌های تاریخی حفظ اصالت و یکپارچگی اهمیت بسیاری دارد و چیزی که در احداث گذر آقا نجفی ما را بر آن داشت که با اقدام شهرداری مقابله کنیم، این بود که ابتدا خانه‌های تاریخی در مسیر ایجاد این گذر وجود نداشت و خانه‌های تخریب‌شده در مسیر خانه‌های پهلوی دوم بود و خانه‌های تاریخی همه باقی هستند و حتی در ادامه کار برای تخریب خانه‌های پهلوی دوم هم مجوز نمی‌دهیم، چون در موقعیت ویژۀ تاریخی قرار دارند و ما نگران بافت و نه تک‌ خانه هستیم و بر حفظ اصالت و یکپارچگی بافت تاریخی تأکید داریم.
وی گفت: من مخالف احداث این خیابان در حریم میدان نقش‌جهان هستم ولی تاکنون در مسیر احداث گذر آقا نجفی، هیچ خانه تاریخی تخریب نشده است اما ما مستندانی داریم که شهرداری اولین تخلفاتش در خصوص احداث این گذر را از ده سال قبل یعنی سال 85 انجام داده است.
طاهری با تأکید بر اینکه در شرایط فعلی هیچ فردی در میراث فرهنگی موافق این گذر نیست، افزود: شهرداری از سال 85 نسبت به آزادسازی برای احداث گذر آقا نجفی اقدام می‌کند و عمده تملکات و تخلفاتش را در سال 90 و 91 انجام می‌دهد. مکاتبات با شهرداری در همان سال صورت گرفت و مطرح کردیم که هیچ مصوبه‌ای در خصوص احداث این گذر وجود ندارد و اینجا حریم میدان امام (ره) و در تملک میراث فرهنگی است.
معاون میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: ما مکاتبات متعددی با شهرداری داشتیم ولی هیچ‌وقت از شهرداری بازخوردی ندیدیم که چه اتفاقی دارد می‌افتد و نهایتاً راه و شهرسازی را نسبت به تملک خانه‌های تاریخی حساس کردیم که منجر به مصوبه سال 94 شد. بدون اینکه این مسئله در کمیته کار مطرح شود، به کمیسیون ماده پنج آمد و من توضیحات لازم را ارائه کردم و نهایتاً 11 بند نوشته شد که در آن به حفظ یکپارچگی بافت، رویکرد حداقلی مداخله در بافت تاریخی، استفاده از گذرهای موجود و اینکه به‌هیچ‌عنوان نباید تجاری‌سازی انجام شود، تأکید شده است؛ ضمن اینکه اگر خیابانی در محدوده تاریخی یا هر جای این شهر ساخته شود ضوابط پیرامونی دارد.