رمز و راز پته دوزی چیست؟

اصفهان زیبا: پته دوزی از جمله سوزندوزی های اصیل و سنتی منطقه کرمان است که هنرمندان این خطه از نخ های ریس بر پارچه های پشمی با نام عریض شروع به نقش دوزی می کنند. این هنر بیشتر در منطقه ماهان که تقریبا فاصله بسیار دوری نیز تا کرمان ندارد، اجرا می شود. درباره این هنر زیبا نسرین کاردانی اصفهانی، مدیر آموزشگاه صنایع دستی و تدوین‌گر استانداردهای بین‌المللی ‌توضیحاتی می‌دهد:

ابزار و تجهیزات
در سالیان اخیر این هنر در بین دیگر شهر‌ها رایج شده و گاه دیده می شود که به صورت های متفاوتی در رنگ و نقش آن تغییراتی ایجاد می‌کنند. ابزار و تجهیزات پته دوزی متشکل از پارچه عریض در رنگ های سفید، شیری، آبی، قرمز یا لاکی، آبی فیروزه ای، سبز و سورمه‌ای است که این رنگ پارچه‌ها بر اساس سلیقه شخصی انتخاب می ‌شود؛ اما آنچه در بین عموم مرسوم است، رنگ سفید است که به خوبی از آن استقبال می‌شود. البته با توجه به نوع چیدمان منزل انتخاب رنگ زمینه می تواند متغیر باشد. انتخاب رنگ‌های نخ در پته دوزی بین هفت تا هشت رنگ بوده که باید بر حسب رنگ زمینه پارچه انتخاب شود. رنگ قرمز، سبز، زرد، نارنجی، آبی از جمله الویت‌های اصلی است و سوزن چشمه درشت و سر تیز برای نخ ضخیم پشمی ریس می تواند در انتقال دوخت روی پارچه سهولت کار را برای دوزنــــده به ارمغـــان آورد.انتخاب پارچه های پته بر حسب ضخیم و نازک بافت می تواند باشد هنگامی که پشمی در فصل بهار چیده شود و یا در زمستان چیده شود، خود تاثیرات بسیاری در نساجی این پارچه دارد که پارچه ها به دلیل طبیعی بودن جنس آن می تواند متغیرشود و ضخامت پارچه به پشم چیده شده در فصل زمستان برمی گردد و پارچه ظریف عریض را با پشم چیده شده در بهار می توانید تهیه کنید.

انتقال طرح
انتقال طرح به دو صورت زدن قالب یا استفاده از کاربن می توان صورت داد قالب توسط چوب‌های منبت شده با رنگ مشکی پدیدار می شود. البته در زمان‌های نه چندان دور توسط گرته زنی انتقال طرح صورت می پذیرفت و در حال حاضر توسط قالب انتقال طرح صورت می پذیرد.

نقوش و کاربرد
نقوش متعددی زیباگر متن پارچه ها می شوند نقش درخت زندگی، نقش بته‌، انواع آیات و روایات قرآنی و گل و بته از جمله طرح های اصلی هستند که به صورت کاربردی برای تابلو، رومیزی، روکش بالشت و کوسن، قاب عکس و ساعت، پرده و... به کار می رود.

دوخت پته دوزی
ساقه دوزی از اصلی ترین دوخت‌های پته دوزی به شمار می رود و این دوخت بر روی خطوط اصلی و خطوط جداکننده می نشیند. این دوخت در رنگ‌های متفاوت پارچه ها بارنگی مناسب انتخاب می شوند و بعد از دوخت ساقه دوزی ها می توان دوخت های توپردوزی و بلوک‌بندی‌ها را انجام داد.شروع دوخت از مرکز به اطراف متن پارچه است که این کار باعث می شود پارچه بدون کیس باشد و اصولا دوخت پته دوزی بدون کارگاه انجام می گیرد و در هر ابعادی دوزنده باید مهارت جمع آوری پارچه را در دستان خود بیابد. بنابراین همان طور که ذکر شد، یکی از مواردی که می‌تواند دوخت را بدون کیس کند، شروع دوخت از مرکز پارچه است. هنگام دوخت هر از چند گاه باید دوخت‌ها را بین انگشتان دست صاف کرد تا کشیدگی‌های حاصله از دست منظم شود. زدن پتک در دوخت سرخسی، شویدی و... در پته دوزی اهمیت دارد و داشتن مهارت دوختی که از هر گزینه در کجای طرح بتوان استفاده کرد، یکی از اصالت‌های دوخت پته دوزی به شمار می رود. آنچه در کتب می‌بینیم،‌ استفاده از نخ گلابتون و نخ ابریشمی را در پته دوزی کرمان مجاز دانسته ولی در هیچ‌کدام از دست دوخته های مدرن توسط دوزندگان مهارتی پته‌دوزی کرمان در دوران کهن و کنون و نیز در بین موزه ها که نمونه دوخت های پر اصالت نگهداری می شود، چیزی با این سبک دوختی دیده نشده است. دوخت پته دوزی از جمله دوخت‌هایی است که می تواند اشتغال‌زایی فراوانی داشته باشد؛ اما در ابتدای کار باید توسط استاد کار محفوظات علمی و دوختی به شخص آموزش داده شود تا بتواند مطابق با نوع اصلی کار کند. ضمنا دوخت ریز بر پارچه اصالت دوختی را دوچندان می‌کند و موجب گران‌تر شدن پته دوزی می شود. استفاده از رنگ‌های مناسب و نیز پر بودن دوخت بر طرح هم می تواند نحوه قیمت گذاری را متغیر کند.