«بیمه درمان معتادان»، واقعیت یا سراب
ده سال از تصویب «بیمه درمان معتادان»در ستاد مبارزه با مواد مخدر و ۸سال از زمانی که درقانون مبارزه با مواد مخدر به این مساله اشاره شد می‌گذرد اما از «بیمه درمان معتادان» خبری نیست.
ده سال از تصویب «بیمه درمان معتادان»در ستاد مبارزه با مواد مخدر و ۸سال از زمانی که درقانون مبارزه با مواد مخدر به این مساله اشاره شد می‌گذرد اما از «بیمه درمان معتادان» خبری نیست.
مسئولان می‌گویند معتادان می‌توانند با مراجعه به «کلینیکهای ترک اعتیاد» برای درمان اقدام کنند اما کلینیکهای ترک اعتیاد از این مساله اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. در خبرها در مورد جزییات این طرح حرفی زده نشده و این که کدام کلینیک‌ها طرف قرارداد هستند و بیماران چگونه و طی چه فرایندی می‌توانند از بیمه استفاده کنند مشخص نیست. مسئولان کلی‌گویی می کنند و خبرنگاران و مردم هم در مورد جزییات چیزی نمی پرسند، نتیجه طبیعی چنین تعاملی هم این می‌شود که ۱۰ سال از زمانی که «بیمه درمان معتادان» در ستاد مبارزه با مواد مخدر مصوب شده و ۸ سال از زمانی که در قانون مبارزه با مواد مخدر به این مساله اشاره شده، می‌گذرد و همچنان از «بیمه درمان معتادان» خبری نیست و اصلا کسی نمی‌داند وقتی از «بیمه درمان معتادان» حرفی زده می‌شود دقیقا از چه حرف می‌زنند.
«بیمه درمان معتادان» چیست؟
دکتر احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی به این سئوال پاسخ می‌دهد:«بیمارانی که می‌خواهند برای درمان اعتیاد اقدام کنند، می‌توانند به کلینیک های ترک اعتیاد مراجعه کنند و با ارائه دفترچه بیمه [خدمات درمانی، تامین اجتماعی، سلامت، نیروهای مسلح، کمیته امداد و ...] با تعرفه دولتی از خدمات درمانی استفاده کنند.»
او توضیح می‌دهد که تعرفه درمان اعتیاد در مراکز دولتی حدود ۸۳ هزار تومان است که به نسبت ۷۰ به ۳۰ بین بیمه و بیماران تقسیم می‌شود یعنی ۵۸ هزار تومان از این مبلغ را بیمه پرداخت می‌کند و بیمار فقط باید مبلغ ۲۵ هزار تومان برای درمان یک ماه خود بپردازد.
به گفته میدری بسته درمانی که به بیماران در مراکز درمان اعتیاد ارائه می‌شود شامل ویزیت پزشک، دریافت متادون مطابق دوزی که پزشک تجویز می‌کند، خدمات روان درمانی و مشاوره است.
معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با توضیح اینکه در گذشته این خدمات فقط برای زنان، افراد کمتر از ۱۸ سال و مبتلایان به اچ آی وی و معتادانی که از زندان آزاد می‌شدند، تعریف شده بود، می‌گوید مدتی است که این محدودیت برداشته شده و در حال حاضر همه بیماران می‌توانند از این خدمات بهره ببرند:«همه مصرف‌کنندگان موادی که قصد دارند بیماری خود را درمان کنند می‌توانند به کلینیکهای درمان اعتیاد که با بیمه قرارداد دارند مراجعه کنند و با دفترچه بیمه از این خدمات بهره ببرند.»
به گفته او در حال حاضر بیماران برای یک سال می‌توانند با این تعرفه خدمات درمانی دریافت کنند.
میدری می‌گوید که حتی بیماران بی‌خانمان که شناسنامه، کارت ملی و دفترچه بیمه هم ندارند می‌توانند از این خدمات بهره ببرند: «بیمارانی که مدارک شناسایی و دفترچه بیمه ندارند می‌توانند با مراجعه به مراکز درمان سرپایی اعتیاد برای درمان اقدام کنند. شیوه کار هم به این صورت است که به این بیماران در کلینیک کد رهگیری داده می‌شود و با همان کد رهگیری خدمات به این افراد ارائه می‌شود.»
درمانگران اعتیاد چه می گویند؟
با وجود اینکه مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گویند که بیماران می‌توانند برای درمان اعتیادشان به کلینیک ها مراجعه کنند و وارد چرخه درمان شوند اما کلینیک‌دارها می‌گویند که با بیمه قرارداد ندارند. آنها می‌گویند که اصلا هیچ سازمان و ارگان دولتی در این زمینه به آنها اطلاع‌رسانی نکرده است.
برای عقد قرارداد با بیمه به درمانگران اطلاع رسانی نشده است
دکتر هومان نارنجی‌ها، مسئول کلینیک ترک اعتیاد می‌گوید: «هیچ کسی به من درمانگر اعتیاد اطلاع‌رسانی نکرده است که برای قرارداد با بیمه اقدام کنم. من اصلا نمی‌دانم چطور باید با بیمه قرارداد ببندم. اصلا اطلاع‌رسانی در این زمینه انجام نشده است. من فقط شنیدم که بیمه اعتیادی وجود دارد اما نمی‌دانم که چگونه می‌توان از آن استفاده کرد. آن را هم در خبرها دیده ام. اما هیچ کسی به من به عنوان کسی که کلینیک ترک اعتیاد دارد اطلاع‌رسانی نکرده است که بیا و با بیمه قرارداد ببند. چرا هیچ کسی به من به عنوان درمانگر نگفته است که چنین بیمه‌ای وجود دارد و تعرفه‌ها این چنین است. اصلا چه چیزی را بیمه می‌کنند. وقتی کسی اطلاع‌رسانی نکرده و من هم هیچ اطلاعی ندارم، کجا بروم دنبال بیمه؟! باید اطلاع‌رسانی شود و بگویند کلینیکهای ترک اعتیاد بیایند برای بیمه قرارداد ببندند.»
او بر این اعتقاد است که دانشگاه‌های علوم پزشکی باید به درمانگران اعتیاد در مورد بیمه اطلاع‌رسانی کنند:«کلنیک ها داروهایشان را از دانشگاه های علوم پزشکی دریافت می‌کنند. برای اطلاع‌رسانی در زمینه بیمه هم مثلا دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌توانند به درمانگران نامه بدهند که برای قرارداد با بیمه باید چه کار کنند.»
در مورد بیمه اطلاع‌رسانی نشده تا کلینیک‌ها قرارداد ببندند
دکتر امید مساح، درمانگر اعتیاد هم در مورد بیمه درمان معتادان اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید:«در مورد بیمه اعتیاد اصلا به صورت رسمی و قانونی اطلاع‌رسانی نشده است که من بخواهم با بیمه قرارداد ببندم.»
معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی یا معاونت غذا و دارو باید اطلاع‌رسانی کند
او می گوید: «معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی یا معاونت غذا و دارو باید در زمینه بیمه اعتیاد به ما اطلاع رسانی میکرد. کلینیکهای ترک اعتیاد برای تمدید پروانه‌ها و گرفتن دارو با این معاونت‌ها در ارتباط هستند. وقتی ما به این معاونت ها مراجعه می‌کنیم هر اتفاق تازه‌ای که نیاز باشد بدانیم یا هر اقدامی که لازم باشد درمانگران اعتیاد انجام دهند به ما گفته می‌شود. حالا ممکن است اطلاع‌رسانی به صورت شفاهی باشد یا اینکه به در و دیوار ساختمان بخشنامه یا نامه‌ای زده شده باشد. گاهی هم مطالبی را به ما ایمیل می‌زنند یا برایمان پیامک می‌فرستند. حتی می‌توانند در سایت معاونت‌های درمان در موردش اطلاع‌رسانی کنند. اما در مورد بیمه اعتیاد هیچ کدام از این اقدامات انجام نشده است. البته شاید هم شده باشد و من ندیده باشم. ولی این خبر مهمی است اگر قرار است که درمانگران در این حوزه ورود کنند باید اطلاع‌رسانی به گونه‌ای باشد که به چشم بیاید.»
شاید از روی عمد اطلاع‌رسانی نکرده‌اند
او حدس می‌زند که شاید از روی عمد اطلاع‌رسانی درستی انجام نشده باشد: «من فکر می‌کنم شاید به علت اینکه بودجه‌ای که برای این کار در نظر گرفته شده خیلی کم بوده از قصد اطلاع‌رسانی نکرده‌اند و نخواسته‌اند به طور عمومی اعلام کنند چون اگر اعلام می‌کردند نمی‌توانستند پاسخگوی همه بیماران باشند.»
او بر این اعتقاد است که وقتی به طور زبانی و از این طرف و آن طرف فقط در مورد بیمه اعتیاد مطلبی شنیده شده طبیعی است که هیچ کلینیکی به این موضوع ورود نکند و بیمه درمان معتادان را جدی نگیرد.
امکان ندارد درمان اعتیاد با دفترچه بیمه داشته باشیم
دکتر محضری، کارشناس و درمانگر اعتیاد هم هرگونه اطلاع‌رسانی در مورد قرارداد با بیمه را نفی می کند و می‌گوید:« من ۵ ماهی است که کلینیک درمانی‌ام را تعطیل کرده‌ام اما هیچ وقت چه آن وقت که مرکز داشتم و چه حالا چیزی در مورد بیمه اعتیاد با دفترچه درمان نشنیده‌ام. فکر کنم شما دارید اشتباه می‌کنید. دلیل اصلی هم که مرکزم را تعطیل کردم این بود که دخل و خرج‌ام با هم نخواند و من هم ترجیح دادم که کلا تعطیل‌اش کنم. مساله اصلی این بود که ما را طرف مردم کردند و مردم هم نمی توانند هر ماه پول بدهند. پول مشاوره و روان‌درمانی و گروه‌درمانی را که اصلا نمی‌دهند. بیماران می‌گویند که ما فقط پول دارو را می‌دهیم. اگر بخواهیم فقط دارو هم بدهیم که می شویم داروفروش. داروفروشی هم که رقبایش زیاد است. از طرفی عطاری‌ها رقیب هستند و از طرف دیگر ۷ هزار مرکز درمان سرپایی راه افتاده است که اصلا وزارت بهداشت هم نمی‌داند با آنها چه کار کند. بیمار هم که فکر می‌کند فقط دارو برایش خوب است و اصلا به بخش درمان‌های روانی توجه ندارد. بسیاری از معتادان اگر پول داشتند اصلا سمت درمان نمی‌آمدند.آنهایی هم که آمده‌اند اکثرا پول درمان‌شان را خانواده‌هایشان می‌دهند و فکر می‌کنند با یکی دو ماه هزینه کردن بیمار خوب می‌شود و دیگر نیازی به ادامه پول دادن‌ها نیست. قبول نمی‌کنند یک سال و دو سال هزینه پرداخت کنند و فکر می‌کنند که دکتر دارد درمان را کش می‌دهد که پول بگیرد و همین ارتباط درمانی را ضعیف می‌کند.»
بیمه درمان معتادان کجاست؟
محضری اصلا بیمه درمان اعتیاد با دفترچه بیمه را باور ندارد. آنچه در مورد نحوه ارایه خدمات از مسئولان وزارت تعاون شنیده ام،بازگو می‌کنم اما بسیار ناباورانه به حرف‌هایم گوش می‌دهد و از من منبع می‌خواهد می‌گوید اینهایی را که می‌گویید، کجا نوشته‌اند؟ توی کدام سایت، کدام روزنامه:«اصلا امکان ندارد چنین چیزی صحت داشته باشد اگر این طور بود که کلینیک‌دارها از آن استقبال می‌کردند. امکان ندارد چنین چیزی باشد. الان من پشت کامپیوتر نشسته‌ام بگویید کجا این‌ها را نوشته‌اند. چه کلمه‌ای سرچ کنم؟ می‌دانید اگر این طور بود بیماران چقدر از این موضوع استقبال می‌کردند. این بیمه‌ای که شما می‌گویید، کجاست؟!»
بیماران به اطلاع رسانی نیاز ندارند
مریم محمدرضا، یکی از کارشناسان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پاسخ به سئوال نحوه اطلاع‌رسانی درباره بیمه درمان معتادان می‌گوید:«نیازی به اطلاع‌رسانی به بیماران نیست. خود معتادان می دانند به کدام کلینیک‌ها مراجعه کنند.»
او در پاسخ به اینکه چه اشکالی دارد اسامی مراکزی که با بیمه قرارداد دارند اطلاع‌رسانی شود تا بیماران بدانند که باید دقیقا به کجا مراجعه کنند،می‌گوید:«شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان‌ها در این زمینه اطلاع‌رسانی کرده است.»
هنوز هیچ کلینیک ترک اعتیادی در تهران با بیمه قرارداد ندارد
وقتی از او می‌پرسم که در مورد استان تهران چنین اطلاع‌رسانی انجام نشده، می گوید:«در استان تهران هنوز هیچ کلینیکی با بیمه قرارداد ندارد و علت هم این است که یا پرونده هایشان ناقص است یا به دلیل تاخیر در پرداخت سازمان های بیمه گر تمایلی به بستن قرارداد با بیمه ندارند.»
بیشتر کلینیکهای ترک اعتیاد مجوزهای لازم را ندارند
او درباره اینکه چرا به کلینیکهای درمان اعتیاد اطلاع‌رسانی نشده که برای عقد قرارداد با بیمه اقدام کنند، می‌گوید:« در حال حاضر کلینیکهای ترک اعتیاد زیادی راه اندازی شده اما بسیاری از آنها مجوزهای لازم را ندارند که بتوانند با بیمه طرف قرارداد شوند. بیشتر کلنیک‌ها، پروانه تاسیس و بهره برداری ندارند در حالی که برای قرارداد با بیمه این مجوزها لازم است. البته ما برای اینکه روند کار را تسهیل کنیم و این امکان را فراهم کنیم که تعداد بیشتری از این موسسات بتوانند با بیمه قرار داد ببندند، اعلام کرده‌ایم که هر کلینیکی که از این سه پروانه، فقط مجوز داروهای آگونیست را داشته باشد با آن قرارداد می‌بندیم و در این زمینه اطلاع‌رسانی شده است.»
این کارشناس در مورد اینکه با چند درصد از کلینیکهای درمان اعتیاد تاکنون قرارداد منعقد شده هم می‌گوید:«تعدادشان هنوز زیاد نیست چون موانع زیادی برای قرارداد بستن با کلینیک‌ها وجود داشت. یکی از موانع نقص در مجوزهای این مراکز بوده، مانع دیگر این بوده که با توجه به اینکه بودجه اختصاص یافته برای بیمه اندک بود قرار بر این شده بود که فقط زنان، افراد کمتر از ۱۸ سال و مبتلایان به اچ آی وی و معتادانی که از زندان آزاد می‌شوند در اولویت اصلی بیمه درمان باشنداما با توجه به اینکه بودجه درمان اعتیاد خرج نشد از بهمن ماه سال گذشته قرار بر این شد که همه بیماران تحت پوشش بیمه درمان اعتیاد قرار بگیرند.»
اگر نقص مدارک داشتیم، دانشگاه به ما دارو نمی داد
کلینیک‌دارهای استان تهران ادعای کارشناس وزارت رفاه در مورد نقص مدارک را نمی‌پذیرند.آنها باز هم بر این نکته پافشاری می‌کنند که اصلا به آنها اطلاع‌رسانی نشده که برای عقد قرارداد با بیمه اقدام کنند و برای اینکه ثابت کنند که مساله نقص مدارک نیست می‌گویند که اگر پروانه داروهای آگونیست نداشته باشند اصلا نمی‌توانند دارو دریافت کنند. ادله ای که به نظر منطقی است. دکتر مساح دراین‌باره می‌گوید:« پروانه طبابت تهران، پروانه بهره برداری، پروانه مسئول فنی و مجوز آگونیست همه را دارم و مدارکم کامل است. مدارک بیشتر کلنیک‌های ترک اعتیاد کامل است چون برای دریافت دارو از معاونت غذا و دارو باید مدارک کامل باشد. پروانه بهره‌برداری هر ۵ سال یک بار باید تمدید شود و پروانه دارو هم هر دو سال یک بار که دو ماه قبل از اینکه پروانه منقضی شود به درمانگران اخطار داده می‌شود که آن را تمدید کنند وگرنه دارو را قطع می‌کنند. بنابراین برای انعقاد قرارداد با بیمه قطعا مشکلی از این جهت وجود نداشته است.»
کلینیک‌دارها می‌گویند که برای انعقاد قرارداد با بیمه به آنها اطلاع‌رسانی نشده و مسئولان می‌گویند مدارک و مجوزهای کلینیک‌ها اشکال دارد و آنها به خاطر نقص مدرک نمی‌توانند با بیمه قرارداد ببندند. علت هرچه باشد واقعیت این است که با وجود همه اخباری که در مورد تخصیص بودجه برای بیمه درمان معتادان منتشر شده هنوز بیمه درمان معتادان عملیاتی نشده و بیماران نمی‌توانند از آن بهره ببرند.
بر اساس نتایج آخرین شیوع‌شناسی اعتیاد که در سال ۱۳۹۴ انجام شده است ۲ میلیون و ۸۰۸هزار نفر مصرف‌کننده مستمر مواد در کشور وجود دارد. این در حالی است که با وجود گسترش بیش از ۸۰۰۰ مرکز درمان اعتیاد در کشور فقط ۱۳.۸ درصد از مصرف کنندگان مواد مخدر تجربه درمان جایگزین با «متادون» یا «بوپرنورفین» را دارند و از درمان‌های رسمی استفاده کرده‌اند. کارشناسان حوزه اعتیاد بر این باورند که بین فقر و اعتیاد رابطه معناداری وجود دارد و بیمه درمان اعتیاد امکان استفاده افراد «کم‌بضاعت» از ظرفیت مراکز خصوصی را ممکن خواهد کرد. بیماران «کم‌بضاعت» در معرض تهدید «کارتن‌خوابی» هستند در حالی که با ورود به چرخه درمان احتمال افزایش «شدت اعتیاد» در بین آنها کاهش می‌یابد. ستاد مبارزه با مواد مخدر چندی پیش اعلام کرد که «شدت اعتیاد» و «کارتن خوابی» در کشور افزایش یافته است. حالا سئوال این است که در چنین شرایطی چرا هنوز بیمه درمان معتادان سرابی بیش نیست.