نكات سلامتی در شب یلدا

شب يَلدا يا شب چلّه بلندترين شب سال در نيم‌ کره شمالي زمين است. اين شب به زمان غروب آفتاب از30 آذر تا طلوع آفتاب در 1 دي اطلاق مي‌شود، ايرانيان و بسياري از ديگر اقوام آن را مبارک مي‌دارند و اين شب را جشن مي‎گيرند. اين شب درنيم‌کره شمالي با انقلاب زمستاني مصادف است و به همين دليل از آن شب به بعد طول روز بيشتر و طول شب کوتاه‌تر مي‌شود.

شب يَلدا
ايرانيان با اين باور که فرداي شب يلدا با دميدن خورشيد، روزها بلندتر مي‎شود و تابش نور ايزدي افزوني مي‌يابد، آخر پاييز و اول زمستان را شب زايش مهر يا زايش خورشيد مي‌خواندند و براي آن جشن بزرگي برپا مي‌کنند.

ميوه و خشكبار، اصلي‌ترين خوراكي‌ها در شب يلدا هستند و ميوه‌هايي كه براي اين شب خريداري مي‌شوند، ميوه‌هايي پاييزي و تابستاني، به خصوص انار و هندوانه هستند. بر اساس يك باور قديمي، مردم با اين كار با ميوه‌هاي تابستاني وداع مي‌كنند و با خوردن خشكبار گرم به استقبال سرما مي‌روند و يلدا را جشن مي‌گيرند تا نشانگر تقابل سرما، ناباروري، پژمردگي و مرگ با گرما، روشنايي، باروري، سبزي و زندگي باشد.

خواص خوراكيهاي شب يلدا هر يك از خوراكي‌هاي شب يلدا، خواص درماني و طبيعي مخصوص دارند، چنانچه جعفر شهري در كتاب «طهران قديم» در رابطه با خواص مواد غذايي كه در اين شب خورده مي‌شود، آورده است: «مردم معتقد بودند با خوردني‌هاي سفره شب يلدا، مثل خوراكي‌هاي پاي سفره هفت‌سين طبيعت گرم خود را مي‌توانند سرد كنند و طبيعت سرد خود را گرم كنند. به اين صورت كه اگر از گرمي مزاج رنج مي‌برند، هندوانه و انار و اگر از سردي ناراحت مي‌شوند، توت و كشمش و خرما و مثل آن بخورند».

البته دکتر کوروش جعفريان متخصص تغذيه معتقد است؛ در علم چيزي به نام سردي و گرمي تاييد نشده است اما فوايد خوراكي‌هاي شب يلدا به قدري زياد است كه خوردن هر يك، خواص درماني خاص خود را دارد.

آجيل هفت قلم بادام، پسته، گردو، نخودچي و كشمش و باسلوق آجيل شب يلدا يا چله را تشکيل مي دهند. اين متخصص تغذيه با بيان اين که مردم بايد در انتخاب خشکبار به رنگ و مزه آن دقت کنند، اظهار داشت: آجيل را قبل از غذا بخوريد تا چاق نشويد.

وي خاطرنشان کرد: خشکبار به دليل دارا بودن مواد فيبري باعث احساس سيري در فرد مي‌شود و به کساني که چاق هستند و يا مايل نيستند دچار اضافه وزن شوند، توصيه مي‌شود اين مواد را قبل از غذا مصرف کنند؛ چرا که باعث پرشدن حجم معده و در نتيجه احساس سيري در افراد مي‌شود.

خشکبار مصرفي در شب حاوي مواد مغذي و ريزمغذي‌هايي مانند ويتامين آ، فسفر، منيزيم و داراي ترکيبات امگا 3 هستند که اين مواد مغذي نقش مهمي در بدن ايفا مي‌کنند.

وي در ادامه تاکيد کرد: افراد بايد تعادل را در مصرف خشکبار رعايت کنند. همچنين مصرف روزانه و مداوم مقدار کمي خشکبار مناسب و موثر بوده و باعث افزايش 3 تا 5 درصدي طول عمر انسان مي‌شود.

مطالعات زيادي نشان مي‌دهد که مصرف مناسب مغزها ريسک بيماري‌هاي قلبي عروقي را بين 20 تا 50 درصد کاهش مي‌دهد. همچنين اين مواد کاهنده خطرات ديابت هستند و مصرف مداوم مغزها خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله پروستات، ريه و سينه را کاهش مي‌دهد و حتي در کنترل فشار خون موثر است.

مغز پسته از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و براي افراد گرم مزاج مناسب نيست. اين ميوه بسيار مقوي است و حاوي ويتامين‌هاي ب1، ب3 و ويتامين E بوده و املاح مغذي شامل آهن، پتاسيم، فسفر و كلسيم را داراست. مغز پسته به دليل دارا بودن آهن، خون ساز است و معمولاً به افرادي كه از كم‌خوني فقر آهن رنج مي‌برند، مصرف آن توصيه مي‌شود. همچنين آن را تقويت كننده نيروي جسمي مي‌دانند. از ديگر خواص پسته مي‌توان به وجود كوآنزيم كيو10 اشاره كرد كه نوعي آنتي‌اكسيدان است و در پيشگيري از بيماري‌هاي قلبي نافع است. از سوي ديگر افرادي كه مبتلا به نارسايي بد هستند، مبتلايان به نقرس، ديابت و ناراحتي‌هاي كليه بايد از خوردن پسته خودداري كنند.

مغز گردو داراي پروتئين، قند، آب و چند اسيد آلي، مقدار كمي اسانس و ويتامين‌هاي A, B, C, Dو E است. اين ميوه حاوي اسيدهاي چرب مفيد و املاح معدني نظير كلسيم، پتاسيم، منيزيوم و فسفر است، تا جايي كه در برخي منابع، فسفر آن در رده منابع غني ذكر مي‌كنند. گردو از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و براي پايين آوردن كلسترول خون و پيشگيري از بيماري‌هاي ريوي مناسب است. مصرف اين ميوه از تشكيل سنگ كليه و سنگ كيسه صفرا جلوگيري مي‌كند.

برخي افراد ممکن است به خشکبار آلرژي داشته باشند، گفت: برخي از افراد بويژه کودکان زير 3 سال به خشکبار به ويژه بادام زميني که جز آجيل شب يلدا نيز هست حساسيت دارند. وي تهوع، شکم درد، دردهاي مزمن را از علائم اين آلرژي دانست و اظهار داشت: خشکبار و بادام زميني به دليل آزاد کردن پروئتين‌ها و فعل و انفعلات بدني باعث ترشح هيستامين در بدن مي‌شود که با خوردن آنتي هيستامين علائم از بين مي‌رود. بدترين شکل آلرژي به مواد غذايي آلرژن اين است که سيستم تنفسي نيز درگير مي‌شود و به افراد احساس خفگي دست مي‌دهد. با اين حال مصرف روزانه يک مشت خشكبار براي هر فرد توصيه مي‌شود.

وي گفت: هر 100گرم خشکبار و شيريني 500 تا 600 کيلو کالري به همرا دارد و مصرف نامناسب و بي رويه اين مواد باعث چاقي افراد درعيد مي‌شود. آجيل‌هاي فريبنده آجيل و خشكبار جز خوراكي‌هاي سنتي هستند كه مردم عادت كرده‌اند، به صورت فله‌اي خريداري كنند. البته هر كس دلايل مخصوصي دارد، بعضي از افراد به نكاتي مثل اين كه «آجيل باز را مي‌توان از 50 گرم تا چندين كيلو و به ميزان دلخواه خريداري كرد»، يا «آجيل باز قابل تست كردن است و در ضمن هزينه‌اي هم براي بسته‌بندي نمي‌پردازيم» اشاره مي‌كنند. اما بد نيست بدانيد آجيل و خشكبار قابليت آلودگي به قارچي نظير آفلاتوكسين را دارند كه واحدهاي صنعتي با توجه به وجود پروانه‌هاي بهداشتي، ضوابط و دستورالعمل‌ها ملزم به اندازه‌گيري قارچ آفلاتوكسين بر روي محصولاتشان هستند، اما در محصولات سنتي آجيل وخشكبار، اين اندازه‌گيري‌ها صورت نگرفته و محصول توليدي قابل رديابي نيست.

وي نيز ضمن تاکيد بر مصرف آجيل هاي صنعتي به مردم توصيه کرد: در خريد آجيل شب يلدا به رنگ و طعم آنها توجه کنند و افزود: رنگ داخلي پسته سالم بايد سبز و پوسته نازک دور پسته به رنگ بنفش باشد. در ايام مخصوص همچون عيد نوروز و شب يلدا، برخي کسبه براي کاهش قيمت آجيل، مغزهاي کهنه را وارد بازار مي‌کنند که مردم بايد در خريد اين مواد غذايي دقت کنند. وي با رد تصور غلط مردم در مورد خوب بودن پسته‌هاي خندان گفت: هر پسته خنداني مفيد نيست؛ چرا که برخي از فروشندگان براي اينکه پوست پسته ورم کند و باز شود آن را در آب مي‌اندازند و اين احتمال خراب و کپک زدن پسته را افزايش مي‌دهد.

دکتر جعفريان به مردم توصيه کرد؛ براي شناسايي پسته خندان از تقلبي، پوسته خارجي(سفيدرنگ) پسته خندان را فشار دهند اگر بسته شد، نشان دهنده اين است که در آب گذاشته شد و در غير اين صورت (بسته نشدن) پسته سالم است. وي با اشاره به اينکه حداکثر نمکي که يک فرد بايد در طول روز دريافت کند 5 گرم است، به مصرف کنندگان پسته شور به دليل نمک سود بودن پسته توصيه کرد: به دليل عوارض مصرف زياد نمک از جمله مشکلات قلبي عروقي از مصرف زياد آن بپرهيزند.

دکتر جعفريان در ادامه با اشاره به خواص گردو به عنوان يکي ديگر از اقلام آجيل شب چله، آن را منبعي از امگا 6 و 3 دانست و به مردم توصيه کرد: گردو را با پوسته خارجي آن که قهوه‌اي رنگ است، خريداري کنيد و در توضيح گفت: برخي فروشندگان براي اين که گردو تازه به نظر برسد و افزايش وزن پيدا کند آن را درون آب مي اندازند که احتمال کپک زدن آن وجود دارد. وي به مردم توصيه کرد که از خريد گردوهايي که در پشت ويترين و در معرض نورخورشيد هستند، بپرهيزند؛ چرا که ميزان چربي گردو در معرض نور و اکسيژن اکسيد شده و کپکها و قارچها درون آن رشد مي‌کنند.

به گفته دکتر جعفريان، طعم و مزه گردو شاخص خوبي براي شناسايي گردوي خوب است. وي به والدين توصيه کرد:
بهتر است مغزها و آجيل را به صورت له و خورد شده به کودکان خود بدهيد.

هندوانه به شرط چاقو! هندوانه ميوه شب يلدا بيشتر يک ميوه تابستاني است اما در هر زمان که مصرف شود داراي خواص درماني زيادي است. يک هندوانه به طور متوسط داراي 92 درصد آب و 8 درصد قند طبيعي است. به همين علت فاقد هرگونه چربي اما حاوي مقاديرزيادي ويتامين و مواد معدني و 49 واحد کالري است. اين ميوه به علاوه مي‌تواند التهاب ناشي از بيماري‌هايي مانند آسم،‌ آترواسکلروزيس، ديابت، سرطان روده و آرتروز را تسکين دهد. هندوانه صورتي رنگ منبع آنتي اکسيدان کاروتنوئيدي موسوم به ليکوپن است.

اين آنتي‌اکسيدان‌هاي مهم و قوي در تمام نقاط بدن، مولکول‌هاي راديکال آزاد را که با اکسيده کردن کلسترول موجب چسبيدن آنها به ديواره رگ‌هاي خوني شده و در نتيجه منجر به بروز حمله قلبي يا سکته مغزي شوند، در بدن خنثي مي‌کنند. مصرف گوجه و هندوانه بدليل داشتن ليکوپن به عنوان يک ماده آنتي اکسيدان در جلوگيري از بيماري‌هاي سرطاني مؤثرند. همچنين هندوانه حاوي ليپوسين است. ليپوسين يک آنتي اکسيدان است به همين علت انجمن قلب آمريکا مصرف هندوانه را به علت داشتن آنتي اکسيدان به عنوان يک ماده مفيد براي قلب مورد تاييد قرار داده است. بايد دقت کنيد که هندوانه براي اشخاص سرد مزاج و آنهائي که داراي معده سرد هستند، مناسب نيست. اين اشخاص اگر مي‌خواهند هندوانه بخورند بايد آن را با شکر، عسل و يا گل قند بخورند. همچنين هندوانه در اشخاص سرد مزاج باعث درد مفاصل و ضعف جنسي مي‌شود.

انار با طعم شب چله انار نه تنها سرشار از ويتامين است بلکه همچون دشمن قوي در برابر بيماري هايي مانند سرطان، بيماري قلبي، سکته مغزي و فشار خون بالا مي‌ايستد. انار غني از آنتي اکسيدانهاي قوي است. الاژيک اسيد موجود در انار از بروز سرطان جلوگيري کرده و رشد تومورهاي سرطاني را کند مي‌كند.

انار براي سلامت قلب و عروق، جلوگيري از تصلب شريانها و سکته‌ها، جلوگيري از پيري زودرس و آلزايمر و پيشگيري از سرطانها بويژه سرطان پروستات مفيد است. تحقيقات نشان داده‌ است که آب انار مي‌تواند از خطر بيماري قلبي و سکته مغزي بکاهد. برخي مطالعات نشان داده‌اند که آب انار مي‌تواند فشار خون را پايين آورده و به سلولهايي که باعث سرطان سينه مي‌شوند حمله کند.

در يک تحقيق نيز مشخص شده عصاره ميوه انار ممکن است حاوي عامل موثري در برابر سرطان پوست باشد. نوشيدن مقداري (حدود 28 گرم) آب انار در روز توسط مردان مبتلا به سرطان پروستات از پيشرفت سريع بيماري جلوگيري مي‌کند. اما به ياد داشته باشيد کساني که سرد مزاج هستند نبايد در خوردن انار افراط کنند . زيرا معده را سست کرده و ايجاد نفخ مي‌کند.

زياده روي در شب يلدا
البته قرار نيست كه شما در شب يلدا كه شب سلامتي نام گرفته، در اثر مصرف بيش از حد خوراكي ها يا استفاده از خوراكي هاي آلوده بيمار شويد و طعم بلندترين شب سال را با بيماري و درد تلخ كنيد، در زير توصيه هايي آورده شده كه به شما كمك مي كند تا از برخي موارد آزار دهنده پرهيز كنيد:

1 - پوست ميوه هايي مثل انار و هندوانه را حتماً به دقت بشوييد، چرا كه خوردن انار آب لمبو و هندوانه در صورتي كه آلوده باشند، هرگز لذت بخش نيست.

2 - اگر در آجيلي كه مي خريد، بادام زميني بدون پوسته قهوه اي و به شكل فله اي وجود دارد حتماً آن را پاك كنيد و دقت كنيد كه در بين آن دانه هاي سياه ريز وجود نداشته باشد.

3 - افرادي كه از بالا بودن تري گليسيريد خون رنج مي برند، بهتر است از مصرف دانه هاي چرب مثل پسته، بادام، گردو و... خودداري كنند.

4 - مصرف آجيل بو داده كه حاوي نمك فراوان است به هيچ وجه به كساني كه فشار خون بالايي دارند يا از مشكلات كليوي رنج مي برند، توصيه نمي شود.

5 - بهتر است در انتخاب آجيل دقت كرده و به عنوان مثال پسته هايي كه پوست بسيار زرد براق يا مغز قرمز رنگ شده دارند و يا تخمه هايي كه براي پررنگ تر شدن از رنگ هاي مصنوعي در آنها استفاده كرده اند را خريداري نكنيد.

6 - خوراكي هاي شب يلدا به اندازه كافي متنوع و حجيم هستند، پس توصيه من به شما اين است كه يا شام را حذف كنيد يا شام بسيار سبكي ميل كنيد.

7 - به خاطر داشته باشيد كه آجيل خام تا يك سال قابل نگهداري است، اما بعد از تفت دادن بهتر است هر چه زودتر مصرف شود
منبع:navad.net