علائم، دلایل، تشخیص و روش درمانی تومور مغزی در کودکان

تومور مغزی چیست؟

تومور مغزی یک تودهٔ غیرطبیعی در مغز است که بنا به ماهیت سلول‌های تشکیل دهنده، می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. منشأ تومور شاید از بافت‌مغز باشد یا از محل دیگری به مغز منتشر شود یا اصطلاحاً متاستاز ایجاد شود. تومور مغزی به عبارت دیگر نوعی نئوپلاسم داخل‌جمجمه‌ای سخت و تو پُر، یا یک تومور (رشد غیرطبیعی سلولی)، در داخل مغز یا کانال مرکزی نخاع است.

تومور مغزی در کودکان:

تومورهای مغزی کودکان، توده ها یا رشد سلول های غیر طبیعی در مغز کودک یا بافت و ساختارهایی در نزدیکی آن هستند. درمان و احتمال بهبودی (پیش آگهی) به نوع تومور، محل قرارگیری آن در مغز، میزان شیوع آن و همچنین سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد.

علائم تومور مغزی در کودکان

انواع تومور مغزی در کودکان:

انواع تومور مغزی در دو دسته قابل تقسیم‌اند: تومورهایی که از خود مغز منشأ می‌گیرند (تومورهای اولیه) و تومورهایی که از سایر ارگان‌ها نظیر شش و سینه منشأ گرفته و در اثر متاستاز به مغز می‌رسند (تومورهای ثانویه)

تومور مغزی مدولوبلاستوما از سلول‌های عصبی منشأ گرفته و به سرعت رشد می‌کند. غالبا به مایع مغزی - نخاعی نفوذ کرده اما با روش‌های جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی قابل کنترل هستند. این نوع تومور مغزی در کودکان شایع‌تر است.

علت تومور مغزی در کودکان:

علت بسیاری از تومورهای مغزی و نخاعی در دوران کودکی ناشناخته است ولی زمانی شروع می‌شود که سلول‌های طبیعی دچار جهش در DNA می‌شوند، این جهش‌ها باعث می‌شوند سلول‌ها با سرعت بالاتری رشد و تقسیم شوند و پس از مدتی به تومور تبدیل می‌شوند.

والدینی که در خانواده خود سابقه تومور مغزی دارند باید بیش از سایرین با تغییرات کودک خود توجه کنند چرا که عوامل وراثتی، ژنتیک و سابقه خانوادگی خطر ابتلاء به تومورهای مغزی در برخی از کودکان را افزایش می‌دهد.

علائم تومور مغزی در کودکان:

تومورهای مغزی علاوه بر اینکه بر مغز و اجزای آن فشار می آوردند می توانند بر عملکرد بدن تاثیر بگذارند و سبب بروز علائم شدیدی در کودک می شوند. البته علائم تومور مغزی برحسب نوع و محل قرارگیری در مغز متفاوت است. اما در اکثر کودکان این بیماری با علائمی خاصی از قبیل موارد زیر همراه است:

۱. افزایش دور سر:

به دلیل باز بودن درزهای جمجمه اطفال، توده‌های مغزی یا بروز هیدروسفالی (تجمع مایع مغزی نخاعی) در اثر تومورهای مغزی ممکن است سبب افزایش فشار داخل جمجمه و رشد غیرعادی آن شوند.

۲. بی‌قراری غیرعادی:

این بی‌قراری ممکن است به دلیل سردرد در شیرخوار که توانایی صحبت ندارد رخ دهد و گاهی با استفراغ و بردن مکرر دست توسط شیرخوار به سمت سرش همراه است.

۳. سردرد:

از مهم ترین و اصلی ترین نشانه تومور مغزی در کودکان، سردرد است. در اغلب موارد کودکان برای اولین بار اینگونه سردردها را تجربه می کنند. اینگونه سردردها عموما صبحگاهی هستند و به دلیل فشار بیش از حد به بافت و استخوان جمجمه حاصل می شود.

4. تشنج:

تشنج بی سابقه یکی از مهم ترین نشانه هایی است که اغلب والدین هنگام مراجعه به جراح مغز و اعصاب آن را بازگو می کنند. اصولا این کودکان از قبل به هیچ وجه سابقه تشنج و حملات تشنجی را نداشته اند و به یکباره و در حالی که هیچ ضربه ای به سر آنها وارد نشده به حملات تشنجی مبتلا می شوند.

5. انحراف چشم‌ها:

این انحراف اگر به دلیل بالارفتن فشار داخل جمجمه باشد معمولاً به سمت پایین است اما فلج عصب‌های چشمی به دلیل ضایعه مغزی ممکن است به انحراف چشم‌ها به هر سمت منجر شود. مادران در اکثر موارد پیش از سایر افراد متوجه تغییر در نگاه شیرخوار و کودک خود می‌شوند و این اتفاق باید مهم و جدی در نظر گرفته شود.

6.اختلال در حفظ تعادل و راه رفتن:

تومورهای مغزی در کودکان علاوه بر مشکلات مغزی و اختلال در عملکرد مغز، بر بسیاری از عملکردهای بدن همچون راه رفتن و حفظ تعادل نیز تاثیر می گذارد و این علائم و ضعف های جسمانی در صورتی بهبود می یابد که تومورها به کامل از مغز کودک خارج شود.

7. تأخیر تکاملی:

تکامل شیرخواران به‌صورت رفتار و گفتار و واکنش آن‌ها به محیط اطراف در سنین مختلف ارزیابی می‌شود؛ مثل گردن گرفتن، لبخند زدن، نشستن، ایستادن و ... هرگونه تأخیر در این پلکان باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

8. تغیییرات خلق و خو و شخصیتی کودک:

اصولا والدین کودک زمانی که به متخصص مغز و اعصاب مراجعه می کنند؛ متوجه تغییر رفتار کودکشان هستند و در کنار تمامی علائم مربوط به تومور مغزی از وجود چنین تغییراتی نیز در کودک خود شاکی هستند. بروز چنین اختلالی در کودکان کاملا طبیعی است و به دلیل فشار زیادی است که تومور به مغز کودک وارد می کند.

9. علائم پوستی:

گاهی لک‌های پوستی، توده‌های کوچک متعدد زیرپوست و علائم مشابه که به‌راحتی از چشم دور می‌مانند اولین نشانه‌های ابتلا به سندرومی به نام «نوروفیبروماتوز» هستند که شامل تومورهای متعدد سیستم عصبی و درگیری همزمان پوستی می‌شود. ذکر وجود این ضایعات توسط والدین به پزشک معالج می‌تواند بسیار کمک‌کننده و راهگشای تشخیص زودتر توده‌های مغزی باشند.


روش های تشخیص تومور مغزی در کودکان

روش های تشخیص تومور مغزی در کودکان:

پزشک پس از مشکوک شدن به ابتلای کودک به تومور مغزی، یک معاینه کامل عصبی انجام خواهد داد و بررسی‌های تصویربرداری از مغز را تجویز می‌کند: یک سی‌تی‌اسکن ، ام آر آی . این بررسی‌ها به پزشک اجازه می‌دهد تا درون مغز را مشاهده کرده و نواحی غیرطبیعی را شناسایی کند.

چنانچه مطالعات تصویربرداری یک تومور مغزی را نشان دهند، احتمالاً عمل جراحی گزینه بعدی خواهد بود. یک جراح مغز و اعصاب اطفال سعی می‌کند تا تومور را خارج سازد؛ اگر خارج‌سازی کامل امکان‌پذیر نباشد، برداشتن بخشی از تومور سر یا نمونه‌برداری (برداشتن یك نمونه جهت بررسی) ممکن است انجام شود. نمونه تومور در زیر میکروسکوپ مورد آزمایش و بررسی قرار می‌گیرد تا مشخص شود که تومور از چه نوعی است و آیا درجه پایین یا درجه بالا می‌باشد. با استفاده از این اطلاعات، پزشکان می‌توانند بهترین برنامه درمان را برای یک کودک مبتلابه تومور مغزی ترتیب دهند.

درمان تومور مغزی در کودکان:

تشخیص زودهنگام یکی از مهم‌ترین عوامل درمان این بیماری است. سن، محل تومور، علائم بالینی، زمان تشخیص و محیا بودن شیوه‌های تشخیص و درمان از عوامل مهم در درمان تومور مغزی است.
درمان تومورهای مغزی در کودکان به طور معمول با درمان تومورهای مغزی در بزرگسالان کاملاً متفاوت است. برای درمان این نوع تومور، کودکان مبتلا به ۲ رده سنی کمتر از ۳ سال و بیشتر از ۳ سال تقسیم می‌شوند چرا که براساس سن کودک، نحوه درمان متفاوتی توصیه می‌شود.

متناسب با اندازه و محل قرار گیری تومور می‌توان جراحی را برای بیمار توصیه کرد. اما گاه به دلیل آنکه تومور در بخشی از مغز قرار گرفته که جراحی زمینه اختلالات بسیار مهمی را در بیمار ایجاد می‌کند، رادیوتراپی پیشنهاد می‌شود. هرچند که برای کودکان زیر ۳ سال علاوه بر اقدام جراحی از شیمی درمانی نیز استفاده می‌شود.

خوشبختانه امروزه با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن جراحی و تجهیزات کنترل عملکردهای عصبی حین عمل (نورومانیتورینگ)، ریسک جراحی تومورهای مغزی کودکان در دست بهترین جراح مغز و اعصاب کودکان زبردست بسیار کاهش یافته است. بهترین جراح تومور مغزی کودکان کسی است که با توجه ریزبینانه به علائم کودک و انجام بررسی صحیح به تشخیص بیماری رسیده و بتواند با کلام خود و ارتباط موثر با والدین، آرامش و امید را در دل آنها جایگزین دلهره و اضطراب نماید و با بهره گیری از تجربه کافی و علم روز جراحی مغز و اعصاب، بهترین نتیجه ممکن را برای درمان تومور مغزی کودک رقم بزند.

روش های درمان تومور مغزی در کودکان

مراقبت پس از عمل تومور مغزی کودکان:

عوارض دیررس به عوارضی گفته می‌شود که پس از پایان درمان برای بیمار ایجاد می‌شوند. برای كودكانی كه از تومورهای مغزی جان سالم به دربرده‌اند، عوارض دیررس ممكن است شامل تأخیر شناختی (مشکلات یادگیری و تفکر)، تشنج، اختلالات رشد، کمبود هورمون، مشکلات بصری و شنوایی و احتمال ابتلا به سرطان دوم، از جمله تومور دوم مغز باشد.

از آنجایی‌که این مشکلات گاهی تا سال‌ها پس از درمان آشکار نمی‌شوند، مراقبت‌های دقیق و پیگیری‌های پزشکی برای بررسی آن‌ها لازم است. در بعضی موارد، عوارض کوتاه‌مدت ممکن است از طریق کمک‌های فیزیکی، حرفه‌ای یا گفتاردرمانی بهبود یابد و ممکن است با بهبودی مغز برطرف شوند.

کودکان ممکن است عوارض جانبی طولانی‌تر از جمله معلولیت‌های یادگیری؛ مشکلات پزشکی مانند دیابت، تأخیر در رشد، بلوغ زودرس یا دیررس؛ معلولیت‌های جسمی مربوط به حركت، گفتار یا بلع؛ و مشکلات عاطفی مرتبط با تنش‌های تشخیص و درمان را تجربه كنند. برخی از این مشکلات ممکن است در طول زمان تشدید شوند.