قارچ سیاه چیست؟ + تشخیص، عوارض و درمان موکورمایکوزیس و کرونا

همزمان با گسترش بیماری کرونا، اخباری از شیوع بیماری نادر قارچ سیاه منتشر شده است، این بیماری از نوع تهاجمی است و باید هرچه سریع‌تر توسط پزشکان تشخیص و درمان شود چرا که در غیر این صورت می‌تواند باعث نقص عضو و یا حتی مرگ افراد شود.

قارچ سیاه چیست؟

بیماری «قارچ سیاه» توسط کپک موکور ایجاد می‌شود که معمولاً در خاک، گیاهان، کود حیوانی و میوه‌ها و سبزیجات فاسد زندگی می‌کنند. «موکورمایکوزیس» در بسیاری از کشورها، از جمله در آمریکا، استرالیا و هند دیده شده است. قارچ سیاه می‌تواند در بیمارستان‌ها، توسط بیماران آسیب‌پذیر پیوندی، هنگامی که کپک‌ها روی ملحفه‌های بیمارستان قرار می‌گیرند، از طریق سیستم‌های تهویه یا از طریق چسب منتقل شود.

با توجه به اعلام متخصصان، این نوع کپک‌ها معمولاً از طریق سینوس وارد بدن افراد می‌شوند و در آنجا رسوب می‌کنند و می‌توانند به فضای سر بیمار راه پیدا کنند و هنگامی که سیستم ایمنی بدن افراد نمی‌تواند آن‌ها را تحت کنترل درآورد، آن‌ها به پایه مغز حمله می‌کنند و در آنجا یک مشکل واقعی به وجود می‌آورند که بسیار جدی است. البته به طور کلی، بدن قادر به دفع این آلودگی قارچی هست و تنها کسانی که دارای یک سیستم ایمنی بشدت ضعیف هستند، مثلاً بیمارانی که پیوند عضو داشته‌اند یا بیماران سرطانی، احتمالاً نمی‌توانند در برابر آن مقاومت کنند.

علائم بیماری قارچ سیاه

علائم «موکورمایکوزیس» به قسمتی از بدن که قارچ در آن رشد می‌کند، بستگی دارد. از جمله علائم این عفونت قارچی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب
• سرفه
• سینه درد
• تنگی نفس
• تورم در یک سمت صورت
• سردرد
• گرفتگی سینوس
• ضایعات سیاه رنگ روی پل بینی یا درون دهان
• شکم درد
• حالت تهوع و استفراغ
• خونریزی گوارشی
• خون در مدفوع
• اسهال

اگر پوست آلوده شده باشد، بخش تحت تأثیر قرار گرفته می‌تواند تاول زده، قرمز، یا متورم دیده شود. همچنین، ممکن است این بخش سیاه رنگ شده یا گرما یا درد احساس شود. عفونت می‌تواند از طریق خون به بخش‌های دیگر بدن گسترش یابد. این شرایط به نام موکورمایکوزیس منتشر شناخته می‌شود. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد، قارچ می‌تواند اندام‌هایی مانند طحال و قلب را تحت تأثیر قرار دهد. در موارد شدید، فرد ممکن است تغییراتی در وضعیت روانی خود را تجربه کرده یا وارد کما شود. این شرایط حتی می‌تواند مرگبار باشد.

علل قارچ سیاه

انواع مختلف کپک‌ها ایجادکننده موکورمایکوزیس هستند که شامل گونه‌های « ریزوپوس » ( Rhizopus )، « موکور » ( Mucor )، « ریزوموکور » ( Rhizomucor )، « کانینگاملا بروتولتیه » ( Cunninghamella bertholletiae )، گونه‌های « آپوفیسومایسز » ( Apophysomyces ) و « لیختهایمیا » ( Lichtheimia ) بوده که رایج‌ترین انواع ایجادکننده بیماری قارچ سیاه، گونه‌های ریزوپوس و موکور هستند.

انواع قارچ سیاه

پنج فرم بالینی عمده بیماری قارچ سیاه وجود دارند که از این تعداد، عفونت‌های سینوسی - مغزی و ریوی شایع‌ترین موارد هستند. یک علامت کلاسیک بیماری قارچ سیاه، شروع سریع نکروز (تخریب) بافتی با تب یا بدون حضور تب است. نکروز یا مرگ بافتی به علت حمله این کپک به رگ‌های خونی و ترومبوز (تشکیل لخته خون در رگ خون ی) ایجاد می‌شود.

عوارض قارچ سیاه

از جمله عوارض موکورمایکوزیس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نابینایی
• لخته‌های خون یا رگ‌های خونی مسدود شده
• آسیب عصبی
• عدم درمان موکورمایکوزیس می‌تواند به مرگ بیمار منجر شود، احتمال مرگ به اینکه کدام قسمت بدن تحت تأثیر قرار گرفته است، بستگی دارد.

کرونا و قارچ سیاه

عفونت‌های قارچ سیاه، بیشتر در بیمارانی که موارد شدید Covid - ۱۹ داشتند و به دنبال مصرف کورتون یا دگزامتازون به وجود می‌آید، این داروها اگر به صورت طولانی مدت استفاده شوند، می‌توانند به شدت سیستم ایمنی بدن را به خطر بیندازند.

به طور کلی تمام مبتلایان به کرونا که ضعف ایمنی شدید دارند، مخصوصاً افرادی که سابقه دیابت دارند در معرض ابتلاء به قارچ سیاه هستند.

چه افرادی به بیماری قارچ سیاه مبتلا می‌شوند؟

موکورمایکوزیس بیماری نادری است، اما در بین افرادی که در وضعیت نامناسب بهداشت فردی و محیطی قرار دارند یا افرادی که داروهای مورد استفاده آن‌ها، توانایی بدن در مبارزه با میکروب‌ها و بیماری‌ها را کاهش می‌دهد، بیشتر دیده می‌شود. گروه‌های خاصی از افراد بیشتر به موکورمایکوزیس مبتلا می‌شوند از جمله افرادی که بیماری‌ها و مشکلات زیر را دارند:

• دیابت، به ویژه با کتواسیدوز دیابتی (یک عارضه خطرناک دیابت که می‌تواند منجر به مرگ و اغما شود)
• افراد مبتلا به سرطان
• افرادی که در آن‌ها پیوند عضو صورت گرفته است
• افرادی که در آن‌ها پیوند سلول‌های بنیادی صورت گرفته باشد
• افراد مبتلا به «نوتروپنی» (Neutropenia) یعنی تعداد گلبول‌های سفید خون در آن‌ها کم است
• افرادی که به صورت طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها استفاده کرده‌اند
• افرادی که به صورت طولانی مدت داروی تزریقی مصرف کرده‌اند
• افراد دارای آهن زیادی در بدن (یا مبتلا به هموکروماتوز)
• نارس بودن و وزن کم هنگام تولد (برای موکورمایکوزیس دستگاه گوارش نوزادان)

قارچ سیاه مسری است؟

قارچ سیاه بیماری مسری نیست و افرادی را هدف قرار می‌دهد که دیابت، فشار خون بالا و نقص سیستم ایمنی دارند

درمان قارچ سیاه

شناخت زودهنگام، تشخیص و تجویز سریع درمان ضد قارچی مناسب برای بهبود بیماران مبتلا به قارچ سیاه مهم است. موکورمایکوزیس یک عفونت جدی است و نیاز به درمان با داروهای ضد قارچ دارد. داروهای فعال ضد آسپرژیلوس مانند «ووریکونازول» (Voriconazole)در برابر موکورمیست‌ها فعال نیستند و شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند درمان با این دارو در مراحل اولیه بیماری با افزایش بروز قارچ سیاه در برخی بیماران همراه بوده است.
علاوه بر این، برداشت یا حذف بافت مرده از طریق جراحی ناحیه آلوده اغلب و به خصوص برای عفونت‌های سینوسی - مغزی، پوستی و عفونت‌های قارچ سیاه دستگاه گوارش ضروری هستند. در صورت امکان باید وضعیت نقص ایمنی زمینه‌ای را کنترل کرد. اثربخشی سایر درمان‌ها مانند اکسیژن‌درمانی هایپرباریک (نوعی روش درمانی که برای تسریع بهبودی مسمومیت با مونوکسیدکربن، قانقاریا، زخم و عفونت‌هایی که در آن بافت‌ها کمبود اکسیژن دارند، استفاده می‌شود) نامشخص است اما در شرایط خاص برای برخی از بیماران مفید بوده است.
گاهی کنترل بیماری قارچ سیاه امکانپذیر نیست و صورت بیمار به شدت درگیر می‌شود و چاره‌ای جز تخلیه صورت بیمار برای متخصصان گوش، حلق و بینی باقی نمی‌ماند.
این عفونت روی سینوس‌ها، مغز و ریه‌ها تأثیر می‌گذارد و می‌تواند در افراد دیابتی یا دارای نقص شدید ایمنی مانند بیماران سرطانی خطرناک باشد.