آشنایی با خواص زینک; دومین ماده ی معدنی مهم در بدن انسان
زینک، یا همان روی، از مهم ترین مواد معدنی موجود در بدن انسان است و دارای خواصی است که باعث می شود زینک برای بدن ضروری باشد. این ماده معدنی، یک عنصر فلزی است و در گروه فلزات واسطه در جدول تناوبی قرار دارد. اگر قصد دارید که از زینک و خواص شگفت انگیز آن در بدن انسان اطلاعات بیشتری به دست آورید، در ادامه ی مطلب با ما همراه باشید.
زینک چیست؟
زینک، از مواد معدنی مورد نیاز بدن است که کارهای مختلفی را در بدن انسان انجام می دهد. این ماده، به عنوان یکی از ضروری ترین مواد معدنی مورد نیاز بدن انسان شناخته می شود.
در ساختار زینک یا همان روی، بیش از 300 آنزیم فعال وجود دارد که هر کدام از آنها، می توانند واکنش های مختلفی را در بدن تسهیل کنند و باعث بهبود کارکرد بدن شوند. یکی از مهم ترین دلایل اختلال در رشد برخی از کودکان، کمبود زینک است. به طور کلی، زینک در بیشتر مواد غذایی وجود دارد و به دست آوردن آن سخت نیست، اما در برخی از موارد، ممکن است که افراد با کمبود زینک مواجه شوند. در این حالت، استفاده از مکمل ها و قرص های زینک که در داروخانه ها قابل تهیه هستند، منجر به جبران کمبود زینک می شود.
با وجود اینکه بدن انسان به وجود زینک نیاز شدیدی دارد، اما محل ذخیره آن در بدن نمی تواند مقدار کافی از زینک را در خود ذخیره کند. در نتیجه، انسان تقریبا به صورت روزانه نیاز به دریافت زینک دارد. در غیر این صورت، زینک موجود در بدن کاهش پیدا می کند و ممکن است مشکلاتی برای فرد دچار کمبود زینک به وجود بیاید.
کمبود زینک باعث ایجاد مشکلاتی برای بدن انسان می شود، اما باید به این نکته نیز توجه کرد که افزایش بیش از اندازه زینک در بدن، می تواند سبب ایجاد مشکلاتی شود که در برخی از موارد بسیار جدی هستند. در نتیجه، اگر می خواهید که از مکمل ها و یا قرص های حاوی زینک استفاده کنید، ابتدا با یک متخصص تغذیه و یا پزشک مشورت کنید.
خواص زینک برای بدن
همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم، زینک خواص مختلفی برای بدن انسان دارد. برخی از خواص زینک، برای بدن ضروری هستند. در ادامه ی مطلب، برخی از خواص زینک برای بدن انسان را معرفی خواهیم کرد.
1. بهبودی زخم ها
زینک، از مواردی است که می تواند سبب تسریع در بهبودی زخم ها شود. افرادی که دچار کمبود زینک هستند، باید زمان بیشتری را صرف بهبودی زخم های خود بکنند. می توان از اکسید روی به صورت موضعی برای بهبود زخم ها و خراش های پوستی استفاده کرد.2. استحکام استخوان ها
زینک، از مواد معدنی مورد نیاز برای فعالیت بیشتر و بهتر سلول های استخوانی است. زینک می تواند باعث ساخته شدن ماده ی زمینه ای استخوان ها و تولید سلول های جدید شود. در نتیجه، مصرف زینک برای افرادی که دچار پوکی استخوان شده اند و یا استخوان هایشان از استحکام پایینی برخوردار است، به عنوان یک راه درمانی توصیه می شود.فرایند هایی در بدن انسان وجود دارند که می توانند باعث تحلیل رفتن ماده زمینه ای استخوان و بافت استخوانی شوند. زینک، می تواند از بروز این فرایند ها جلوگیری کرده و از بافت استخوانی حفاظت کند.
3. پیشگیری از آلزایمر
بیماری آلزایمر، از بیماری هایی است که در سنین بالا ممکن است برای هر فردی به وجود بیاید. هنگامی که فرایند های عصبی موجود در مغز انسان، تحلیل می روند و فعالیت مغز کاهش می یابد، ممکن است که فرد دچار آلزایمر یا همان فراموشی شود.زینک، از مهم ترین موادی است که در حفظ سلامت و تقویت سیستم عصبی، نقش بسیار مهمی را ایفا می کند و وجود آن به اندازه کافی، فعالیت سلول های عصبی موجود در بخش های مختلف بدن از جمله مغز و نخاع را بهبود می بخشد. کمبود زینک می تواند سبب افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر و دیگر بیماری های مربوط به دستگاه عصبی شود.
4. جلوگیری از حمله سیستم ایمنی به بخش پیوند زده شده
سیستم ایمنی، از مهم ترین دستگاه های موجود در بدن انسان است. این دستگاه، در حالت عادی سلول های بدن را می شناسد و در مقابل آنها واکنش نشان نمی دهد. این در حالی است که بخش های پیوند خورده، مانند کبد، مغز استخوان و... توسط دستگاه ایمنی به عنوان یک عامل بیگانه شناخته می شوند و دستگاه ایمنی به آنها حمله می کند.لنفوسیت T کمک کننده، یکی از سلول های مهم دستگاه عصبی است و سبب حمله سلول های ایمنی دیگر به بخش پیوند خورده می شود. زینک، می تواند فعالیت لنفوسیت T را مختل کند و حمله دستگاه عصبی به بافت و یا اندام پیوند خورده را دفع کند. از این رو، افرادی که بافت یا اندامی را به وسیله پیوند دریافت کرده اند، باید به صورت مرتب زینک مصرف کنند.
5. خاصیت آنتی اکسیدانی
زینک، می تواند نقش آنتی اکسیدانی داشته باشد. آنتی اکسیدان ها، موادی هستند که وجودشان برای بدن انسان ضروری است و کمبود آنها می تواند برای بدن مشکل ساز باشد.رادیکال های آزاد، موادی هستند که در طی برخی از واکنش های بدن، مانند واکنش تنفس سلولی، ایجاد می شوند. رادیکال های آزاد، بسیار فعال هستند و می توانند به سلول ها و بافت های مجاور حمله کنند.
آنتی اکسیدان ها، موادی هستند که می توانند رادیکال های آزاد را خنثی کنند و از بافت های مجاور محل تولید رادیکال های آزاد، حفاظت کنند. زینک، یکی از موادی است که خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و می تواند رادیکال های آزاد را خنثی کند.
نکته مهم در مورد مصرف بیش از اندازه آنتی اکسیدان ها مانند زینک، این است که وجود بیش از اندازه آنتی اکسیدان ها در بدن، می تواند برای بدن مشکل ایجاد کند. در نتیجه، زینک باید به صورت کنترل شده مصرف شود.
6. افزایش حساسیت گیرنده های انسولین و کنترل دیابت نوع 2
زینک، می تواند به گیرنده های انسولین موجود بر روی سلول های بدن انسان بچسبد و حساسیت آنها را افزایش دهد. در نتیجه، این گیرنده ها تمایل بیشتری برای اتصال به هورمون انسولین دارند. اگر بدن فرد دچار کمبود زینک شود، گیرنده های مربوط به انسولین، تمایل کمتری برای اتصال به انسولین دارند و ممکن است که بیماری دیابت نوع 2 ایجاد شود.دیابت نوع 2، معمولا در افراد بالای 40 سال مشاهده می شود و هنگامی ایجاد می شود که گیرنده های انسولین موجود بر روی سلول های بدن انسان، به انسولین موجود در خون متصل نشوند. در چنین حالتی، قند موجود در خون وارد سلول ها نمی شود و بیماری دیابت ایجاد می شود. زینک، می تواند حساسیت گیرنده های انسولین را افزایش دهد و سبب پیشگیری و یا کنترل بیماری دیابت نوع 2 شود.
7. جلوگیری از ایجاد شدن پلاک دندان
هنگامی که شرایط برای باکتری های دهانی فراهم شود، این باکتری ها یک لایه سخت را بر روی دندان ها و نزدیک به لثه ها ایجاد می کنند. به این لایه سخت، پلاک گفته می شود.
زینک، یکی از مواد معدنی است که می تواند سبب از بین رفتن باکتری های مضر در بدن شود. مصرف زینک به اندازه کافی، می تواند سرعت تشکیل پلاک های دهانی را کاهش دهد.
بسیاری از دهانشویه ها، حاوی مقدار مشخصی از روی هستند و می توانند محیط دهان را برای ایجاد پلاک ها نامناسب کنند. بهداشت دهان و دندان نیز می تواند از ایجاد پلاک جلوگیری کند. در صورتی که پلاک های موجود در دهان گسترش پیدا کنند، ممکن است که لثه ها دچار التهاب شوند و بیماری ایجاد شود.
8. پیشگیری از سرطان
همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم، زینک خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و می تواند رادیکال های آزاد را خنثی کند. هنگامی که رادیکال های آزاد در یک نقطه از بدن تجمع پیدا کنند، به بافت های مجاور حمله می کنند و می خواهند کمبود الکترون خود را جبران کنند. در چنین حالتی، ممکن است بعضی از سلول هایی که مورد حمله رادیکال های آزاد قرار گرفته اند، سرطانی شوند.زینک، با خاصیت آنتی اکسیدانی خود، باعث می شود که فعالیت رادیکال های آزاد کاهش پیدا کند و احتمال ابتلا به سرطان نیز به همراه آن کاهش پیدا می کند.
9. جلوگیری از ریزش موهای سر
به طور کلی، زینک می تواند باعث جلوگیری از ریزش موها و بهبود رویش مو ها شود. افرادی که تحت عمل جراحی استروئیدی قرار می گیرند، ممکن است که دچار ریزش مو شوند. مصرف زینک در این افراد، میزان ریزش مو را کاهش داده و به رشد آنها کمک می کند.10. بهبود عملکرد قلب و جلوگیری از ایجاد بیماری های قلبی
یکی از مهم ترین خواص زینک، جلوگیری از بیماری های قلبی مانند سخت شدن دیواره رگ ها، سکته قلبی و... می شود. درد قفسه سینه، یکی از نشانه های بیماری های قلبی است. زینک، می تواند درد ایجاد شده در قفسه سینه را کاهش دهد. با افزایش میزان زینک، درد ایجاد شده در قفسه سینه به طور کلی از بین می رود.11. مسکن درد
از زینک به عنوان مسکن درد نیز استفاده می شود. زینک، می تواند باعث ایجاد پتانسیل آرامش در سلول های عصبی گیرنده حس درد شود. در چنین حالتی، سیگنال های ایجاد شده در سلول های عصبی حسی ویژه درد کاهش پیدا کرده و فرد درد کم تری را احساس خواهد کرد.12. سلامت چشم و بهبود بینایی
زینک، می تواند از سلول های موجود در شبکیه چشم حفاظت کند. سلول های شبکیه چشم، وظیفه دریافت پرتو های نور و تبدیل آن به تصویر را دارند. در بیماری هایی مانند نئووسکولاریزاسیون، سلول های بافت شبکیه چشم، در معرض خطر مرگ قرار می گیرند. زینک می تواند هنگام بروز این بیماری، از مرگ سلول های شبکیه جلوگیری کند.
ویتامین A، از موادی است که برای دیدن انسان ضروری است. این ویتامین، برای ساخته شدن ماده حساس به نور به کار می رود و کمبود آن، منجر به تاری دید و یا حتی در موارد شدید تر، نابینایی می شود. وجود زینک، می تواند اثر ویتامین A را افزایش دهد.
13. افزایش تولید انرژی در سلول های بدن
سلول های بدن انسان، از اندامک هایی تشکیل شده اند که هر کدام از آنها، برای انجام فرایند های خاصی ویژه شده اند. میتوکندری، یکی از اندامک های سلولی است که می تواند انرژی مورد نیاز سلول های بدن را تولید کند. زنجیره انتقال الکترون، یکی از روش هایی است که با استفاده از آن، میتوکندری می تواند انرژی مورد نیاز سلول را تولید کند. زینک، می تواند سبب افزایش فعالیت سیستم زنجیره انتقال الکترون، و در نتیجه تولید انرژی بیشتر در سلول شود.14. بهبود عملکرد غده تیروئید
غده تیروئید، یکی از غده های موجود در بدن انسان است که به شکل یک سپر در جلوی حنجره واقع شده است. غده تیروئیدی، هورمون های تیروئیدی را می سازد. در برخی از بیماری ها یا حالت هایی مانند کمبود ید، هورمون های تیروئیدی کاهش پیدا می کنند و سوخت و ساز بدن با مشکل مواجه می شود.زینک، می تواند فعالیت غده تیروئید را افزایش داده و در نتیجه، سطح هورمون های تیروئیدی در خون بالا می رود.
مواد غذایی حاوی زینک
همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم، زینک در مواد غذایی گوناگونی یافت می شود و به ندرت پیش می آید که یک فرد دچار کمبود زینک باشد.زینک، هم در مواد غذایی گیاهی و هم در مواد غذایی حیوانی وجود دارد. مرغ، لبنیات، گوشت گاو و... از منابع حیوانی تأمین زینک مورد نیاز بدن هستند. نکته مهمی که در مورد مصرف مواد غذایی حیوانی برای دریافت زینک وجود دارد، این است که زینک به دست آمده از مواد غذایی با پایه حیوانی، بهتر جذب می شود.
منابع غذایی گیاهی نیز می توانند زینک مورد نیاز بدن انسان را تأمین کنند. انواع حبوبات، نخود فرنگی، بادام، پسته و... می توانند منابع مناسبی برای تأمین زینک مورد نیاز بدن انسان باشند. با اینکه زینک موجود در مواد غذایی با پایه حیوانی بهتر جذب بدن می شود، اما مصرف مواد غذایی گیاهی نیز توصیه می شود.
سخن پایانی
زینک، تنها یکی از مواد معدنی ضروری و مورد نیاز بدن انسان است. زینک، پس از آهن، دومین ماده ی معدنی فراوان در بدن انسان است و می توان از همین طریق، از اهمیت آن مطلع شد. دقت داشته باشید که مصرف بیش از اندازه زینک نیز می تواند به اندازه کمبود آن در بدن، مضر باشد.