رشد اهدای خون در پیک پنجم کرونا / لزوم گسترش انبارهای استراتژیک سازمان انتقال خون

دکتر پیمان عشقی در نشست خبری سازمان انتقال خون، گفت: طی یک ماه اخیر یکسری حرکت‌هایی در سازمان انتقال خون به ثمر نشست. از طرفی هم با نزدیک شدن فصل زمستان، مشکل همیشگی کمبود خون مطرح شد. همچنین تغییراتی در نظام سلامت ایجاد شد.
وی با اشاره به روز خون بند ناف، گفت: در روز خون بند ناف گرامیداشت این روز را داشتیم که روز چهارشنبه برگزار شد. سازمان انتقال خون حسب وظیفه سازمانی خودش مبنی بر اینکه همه فراورده‌های خونی مورد نیاز مراکز درمانی، باید از سوی این سازمان تامین شود که همیشه هم پیشگام بوده است، اقدام می‌کنیم. همانطور که شاهد بودید هنوز یک ماه از اعلام رسمی کرونا در ایران نگذشته بود که سازمان انتقال خون، پلاسمای بهبودیافتگان کووید را آماده کرده بود. البته ما تامین کننده هستیم و باید تامین میکردیم، که این کار را انجام دادیم.
عشقی ادامه داد: در اواخر دهه ۸۰ سازمان انتقال خون ایران دو اقدام انجام داد؛ یکی ایجاد بانک خون سلول‌های بنیادین خون‌ساز شکل گرفت به نام سپاس و بانک خون بند ناف هم ایجاد شد. می‌دانید که پیوند مغز استخوان یعنی پیوند سلول‌های بنیادین خونساز. سازمان هم در حوزه خون بند ناف و هم خون محیطی وارد شد. در حال حاضر حدود ۴۱۵۰ خون بند ناف طی این ۱۰ سال جمع آوری شده که همه فرآیندهای تشخیصی و تست‌های مربوطه روی آن‌ها انجام شد و حدود ۲۴ پیوند از این تعداد نمونه نگهداری شده در بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون ایران مصرف شد که عمده آنها موفقیت آمیز بود.
وی گفت: البته بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون ایران، بانک عمومی است. به این معنا که خون بند ناف کسی را برای خودش نگه نمی‌داریم. البته بانک خون‌های خصوصی هم هستند که برای خانواده و خود بچه نگهداری می کنند که البته برخی جنبه های علمی آن زیر سوال است. در انتقال خون بندناف‌های جمع آوری شده، در صورت استاندارد بودن، برای کسی که ممکن است در کشور نیازمند آن باشد، نگهداری شده و به رایگان در اختیار آن بیمار و مرکز درمانی قرار می‌دهیم.
عشقی با بیان اینکه جمع آوری، پذیرش، فرآوری و پردازش و نگهداری و ذخیره سلول‌های خون بند ناف در شرایط استاندارد حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون هزینه دارد، گفت: اما هیچ‌ تعرفه‌ای برایش در نظر گرفته نشده است. به هر حال این میزان بودجه مصرف می‌شود و مجبوریم از جاهای دیگر بزنیم، چه بهتر که تعرفه‌ای در این زمینه در نظر گرفته شود و بیمه‌ها آن را پرداخت کنند و بخشی از هزینه‌ها جبران شود.
وی افزود: در ماه گذشته دو پروژه عمرانی استراتژیک را افتتاح کردیم. باید توجه کرد که از ۲۰۰ پایگاهی که داریم ۶۹ پایگاه را خیرین ساختند. دو پایگاهی هم که اخیرا افتتاح شد بالای ۱۰ سال از کلنگ‌زنی‌اش می‌گذشت و معلق مانده بود. پروژه ساختمان مرکزی اداره کل انتقال خون خراسان رضوی در سن آباد بود که از ۳۵ میلیارد اعتبار مورد نیاز فقط ۸ تا ۹ میلیاردش تامین شده بود، اما با تلاش و پیگیری تمام دست‌اندرکاران کار به انجام رسید. پروژه بعدی پروژه اردکان بود.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: انبارهای استراتژیک سازمان انتقال خون باید در کشور گسترش یابد . چه سردخانه‌هایی که پلاسما را در آن نگه میداریم، چه کیسه هایی که باید تحت دما نگهداری شوند. کیسه های خون و کیت‌ها اینطور نیست که در هر انباری قابل نگهداری باشد و انبار کافی برایشان در کشور نداریم. انبار اردکان در شرایط پایداری و مطلوبی است که بعد از دو سال فعالیت و باوجود عدم پرداخت اعتبارات عمرانی و نبودن بودجه‌های تملک و دارایی ما، به سرانجام رسید. می‌دانید که در کشور اعتبارات گرفتن، چانه‌زنی‌های سنگین لازم دارد. صدای انتقال خون در صدای کرونا دفن شده بود و حتی یک ریال بودجه کرونا به ما داده نمیشد و می‌گفتند اعتبار کرونا برای مراکز درمانی است. ارز، قیمت تجهیزات و مصالح تاثیر عجیب و غریبی گذاشته بود. نیروهای انسانی ما روزبروز کمتر میشد و با وجود همه این مشکلات پروژه های ما افتتاح شد.
وی با بیان اینکه انبار اردکان که حدود ۱۸ کانتینر در آن جا میشود و یکی از افتخارات سازمان انتقال خون است، گفت: امیدوارم ماه آینده مجددا دور هم جمع شویم و آخرین پروژه‌ای که برای خودم تعهد کرده بودم که انجام دهم، یعنی افتتاح ساختمان مرکزی اداره کل هرمزگان است، انجام شود. انتقال خون هرمزگان به‌دلیل مجاورت با دریاهای آزاد برای ما بسیار مهم است. این هم پروژه‌ای است که چندین سال بر زمین مانده بود که ان‌شاءالله با افتتاح آن حدود ۳۰ هزار لیتر به فضاهای سردخانه‌ای پلاسمایی کشور افزوده می‌شود. ما خیلی باید کار کنیم تا در این زمینه آسیب‌پذیر نباشیم و با یک بسته شدن مرز و با یک مانورهای دیپلماتیک شیطنت‌آمیز، پلاسمای ما قابلیت مصرفش را از دست ندهد، کیت و لوازم ما با اندازه کافی قابل ذخیره‌سازی باشد. اینها فضاهای استراتژیک ما هستند که باید آنها را گسترش دهیم. سردخانه بندرعباس در همین راستا است.
عشقی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره علل کمبودهای خون در کشور، گفت: باید توجه کرد اهدای خون شاخص مشخص دارد و اینکه ذخایر خون چقدر است، مساله دیگری است. خون را نمی‌توان برای مدت بسیار طولانی ذخیره کرد. البته خون‌های نادر و بسیار نادر را می‌توانیم برای ۲۰ سال ذخیره کنیم، اما نمیتوان خون‌های کشور را اینطور هزینه کرد. بنابراین ما یک ورودی داریم و یک خروجی و یک ذخیره چند روزه. مدتی اعلام میشد که ذخایر خون را اعلام نکنید، اما باید مردم و اهداکنندگان در جریان این ذخایر باشند و بدانند که وضعیت خون در استان‌ها به چه صورت است. این به صورت یک نقشه در کشور هست و طی چند روز اخیر وضعیت خوب بوده و همه جا سبز بوده است.
وی ادامه داد: باید توجه کرد که از روزی که انتقال خون تشکیل شد تا سال ۲۰۱۲، روند رو به افزایشی داشت و از زمان آغاز جنگ تحمیلی، جهشی پیدا کرد و به حدود ۶۰ برابر روز اولش رسید که همان عدد ۲۷ در ۱۰۰۰ بود. از سال ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ این پیک متوقف شد و از سال ۱۳۹۵ شروع به اُفت کرد. اُفتی که همچنان با شیب ثابتی در حال کاهش است تا به دوران کرونا رسید.
عشقی افزود: وقتی من وارد سازمان شدم، شاخص اهدای خون ۲۵.۵ به ازای ۱۰۰۰ نفر بود. دو علت برای این موضوع پیدا کردیم، یکی از آن‌ها توقف پروژه جمع‌آوری پلاسمای تولیدی بود. ما پلاسماهای ناشی از اهدای خون را که مازاد بر مصرف بیمارستانی است که به آن پلاسمای بازیافتی می‌گوییم، برای پالایش و تبدیل به دارو ارسال می‌کنیم. اکنون طی این فرایند ۲۰۰ هزار پلاسما داشتیم. نوع دیگر هم پلاسما فرزیس است که بخش خصوصی و نمایندگان‌پالایشگرهای بین‌المللی انجام می‌دهند که در دنیا هم بخش خصوص انجام می‌دهد. حال انتقال خون هم وارد این کار شده بود که باعث شد ۲۳۰ هزار اهدای خون کامل کم شود. یعنی فردی که پلاسما اهدا میکرد، دیگر اهدای خون انجام نمی‌داد. این ۲۳۰ هزارتا معادل ۴۲ هزار لیتر پلاسماست که مجموعا طی چهار سال ۵ هزار لیتر پلاسما توانسته بودیم، جمع‌آوری کنیم. ما این‌ پروژه را متوقف کردیم.
وی با بیان اینکه کرونا دنیا را با شوک خونی مواجه کرد، گفت: کره جنوبی، ویتنام، چین، افریقا، امریکا، انگلستان، ایتالیا، فرانسه و.... همه دچار مشکل شدند و بسیاری از معافیت‌های اهدای خون را برداشتند که برایشان هزینه‌های بالایی داشت. ایران هم با همین پدیده مواجه شد. کشورهای منطقه امرو بین ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش ذخایر خونی پیدا کردند، اما با حمایت‌های مردم در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ به طور میانگین ۸ درصد کاهش پیدا کردیم و ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش داشتیم . علیرغم اینکه پیک پنجم کرونا بسیار سنگین بود اما افزایش داشتیم. به‌طوری که در هفت ماهه امسال ۷.۶ درصد نسبت به هفت ماهه سال گذشته رشد داشتیم. در کشور حتی در بحبوحه گلایه‌ها، به عنوان مثال در ۴ ماه اول سال، ۲۵ تا ۳۰ درصد رشد اهدای خون در خوزستان داشتیم. نباید اعتماد مردم را به انتقال خون به بازی گرفت.