تحلیل تخصصی آمار سکته مغزی: شیوع در ایران ۱.۵ برابر میانگین جهانی و ابتلای ۱۰ سال زودتر
درمان سکته مغزی در بیمارستان‌های دولتی اصفهان رایگان شد؛ جزئیات اعلام مدیرکل بیمه سلامت
مدیر کل بیمه سلامت استان اصفهان با اعلام خبر مهم رایگان شدن کامل خدمات درمانی سکته مغزی در بیمارستان‌های دولتی، بر اهمیت حمایت از بیماران صعب‌العلاج تأکید کرد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که داده‌های آماری نشان می‌دهند سکته مغزی در ایران و اصفهان با شیوع ۱.۵ برابری نسبت به آمار جهانی و در سنین پایین‌تر رخ می‌دهد و مقابله با آن نیازمند توجه به پروتکل‌های درمانی فوری است.
محمدحسین صفاری، مدیر کل بیمه سلامت استان اصفهان، در روز جهانی سکته مغزی، از گام حمایتی مهمی برای بیماران خبر داد. وی تأکید کرد که «درمان سکته مغزی در بیمارستان‌های دولتی برای بیمه‌شدگان سلامت رایگان است.»
صفاری هدف از این اقدام را جلوگیری از محرومیت درمانی به دلیل مشکلات مالی عنوان کرد و افزود: بیماران سکته مغزی در این طرح، زیر پوشش صندوق حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج قرار می‌گیرند.
وی با اشاره به اینکه «سکته مغزی یکی از اصلی‌ترین علل مرگ و ناتوانی در کشور است»، تصریح کرد که علاوه بر درمان حاد، خدمات تشخیصی و توانبخشی بیماران نیز به‌صورت کامل با بیمه ارائه می‌شود.
چالش حیاتی «هر دقیقه مهم است» و ضرورت پیشگیری
مدیر کل بیمه سلامت با اشاره به شعار امسال روز جهانی سکته مغزی، «هر دقیقه مهم است»، بر اهمیت عامل زمان تأکید کرد. وی گفت: تشخیص به‌موقع و درمان سریع، جان بیماران را نجات داده و از ناتوانی‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری می‌کند. «تأخیر در درمان، به معنای از دست رفتن سلول‌های مغزی است.»
صفاری همچنین بر نقش حیاتی پیشگیری تأکید کرد و آن را مؤثرتر از درمان دانست. وی از مردم خواست کنترل فشار خون، چربی و قند خون، داشتن برنامه منظم ورزشی و رعایت سبک زندگی سالم را جدی بگیرند.
وی در پایان بخش خبری خود، به علائم هشداردهنده سکته مغزی، از جمله ضعف ناگهانی دست یا پا، اختلال در گفتار یا سرگیجه شدید، اشاره کرد و از مردم خواست در صورت مشاهده، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرند.
تحلیل آماری و اپیدمیولوژیک: بار سنگین سکته در ایران
بر اساس داده‌های تحلیلی و آماری سازمان‌های بهداشتی و مطالعات انجام شده در ایران، سکته مغزی دومین علت مرگ و میر غیرقابل پیشگیری در جهان است.
مقایسه نگران‌کننده با آمار جهانی
| شاخص | ایران | میانگین جهانی |
| میزان بروز سالانه (در ۱۰۰هزار نفر) | حدود ۱۵۰ (۱.۵ برابر متوسط جهانی) | حدود ۱۰۰ |
| میانگین سن بروز سکته | حدود ۶۵ تا ۷۰ سال | حدود ۷۵ تا ۸۰ سال |
| نرخ مرگ و میر اولیه | حدود ۲۵ تا ۳۰٪ در ماه‌های اول | بین ۳۵٪ تا ۵۰٪ در ماه‌های اولیه |
روند رو به افزایش تعداد مطلق سکته‌ها در ایران، به دلیل افزایش جمعیت سالمند و شیوع عوامل خطر، یک چالش جدی است. ابتلای زودهنگام‌تر (۱۰ سال پایین‌تر از میانگین جهانی) بار اقتصادی و اجتماعی سنگینی را به همراه دارد.
وضعیت بومی در اصفهان
در استان اصفهان، نرخ وقوع سکته مغزی در سال‌های اخیر بالاتر از میانگین کشوری ثبت شده است. نرخ بروز سالانه حدود ۱۲۷ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است.
شایع‌ترین نوع سکته در اصفهان، سکته مغزی ایسکمیک (انسدادی) با سهم ۷۶ درصدی است. نرخ مرگ ۲۸ روزه در منطقه نیز حدود ۲۵.۶ درصد گزارش شده است.
شناخت بیماری: انواع و مهم‌ترین عوامل خطر قابل اصلاح
سکته مغزی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که اصول درمانی متفاوتی دارند: ایسکمیک (انسدادی)، که شایع‌ترین نوع است (۷۰ تا ۸۵ درصد)، و خونریزی‌دهنده (۱۵ تا ۳۵ درصد)، ناشی از پارگی رگ خونی.
پرخطرترین عوامل در سنین میانسالی (۱۵ تا ۶۹ سال)
تمرکز اصلی در پیشگیری باید بر کنترل عوامل زیر باشد که اصلی‌ترین دلایل شیوع بالا در سنین پایین‌تر در ایران هستند:
-
فشار خون بالا: مهم‌ترین عامل خطر قابل تغییر برای سکته مغزی.
-
دیابت و کلسترول بالا: که با افزایش آترواسکلروز، موجب انسداد عروق می‌شوند.
-
بیماری‌های قلبی: از جمله فیبریلاسیون دهلیزی (AFib) که منجر به تشکیل لخته‌های خونی می‌شود.
-
مصرف سیگار و بی‌تحرکی: این عوامل، فشار خون و چربی خون را بالا می‌برند و مستقیماً ریسک سکته را افزایش می‌دهند.
پروتکل‌های نجات‌بخش و چالش زمان در درمان
درمان موفقیت‌آمیز سکته مغزی شدیداً به سرعت عمل تیم درمانی و نظام ارجاع اورژانس وابسته است. پروتکل‌های درمانی بیمارستانی در ایران (معروف به برنامه ملی «کد سکته مغزی») مطابق با استانداردهای جهانی دنبال می‌شوند.
مراحل کلیدی درمان حاد (سکته ایسکمیک)
-
تشخیص فوری: انجام سریع سی‌تی‌اسکن یا MRI برای تعیین نوع سکته.
-
ترومبولیتیک تراپی: تزریق داروی فعال‌کننده پلاسمینوژن در «پنجره طلایی» 4.5 ساعته پس از شروع علائم برای حل کردن لخته.
-
ترومبکتومی مکانیکی: انجام اقدامات مداخله‌ای (باز کردن مسیر خون با آنژیوگرافی) برای لخته‌های بزرگ، که تا ۲۴ ساعت پس از سکته نیز می‌تواند مؤثر باشد.
چالش اصلی درمانی ایران
با وجود رایگان شدن درمان و استانداردهای بالا، آمارها نشان می‌دهند کمتر از ۲۰ درصد بیماران در ایران در بازه زمانی 4 و نیم ساعته به بیمارستان می‌رسند تا درمان با تزریق دارو را دریافت کنند. این تأخیر ناشی از عدم آگاهی عمومی از علائم هشداردهنده و دیرهنگام بودن تماس با اورژانس است. بهبود نظام ارجاع و آموزش همگانی برای کاهش این تأخیر، کلید اصلی کاهش ناتوانی پس از سکته است.