بررسی مومیایی‌ها و روش‌های مومیایی کردن

مومیایی کردن اجساد برای حفظ آنها همیشه مورد توجه انسان بوده و حتی در دوران جدید هم ادامه داشته است.
به گزارش ایسنا، مومیایی‌ها، یکی از جالب‌ترین موضوعات مربوط به تاریخ هستند و به همین دلیل، همواره کنجکاوی انسان‌ها را برانگیخته و منشاء بسیاری از داستان‌ها و فیلم‌های هیجان‌انگیز بوده‌اند. به عبارتی می‌توان گفت که مومیایی‌ها، "روح‌های ملموسی" هستند که تا به امروز باقی مانده‌اند.
مشهورترین مومیایی‌ها که از مصر باستان به جای مانده‌اند، تنها بخشی از مومیایی‌های موجود در جهان هستند و در طول 200 سال گذشته، دانشمندان، ماجراجویان و سرمایه‌گذاران بسیاری، مومیایی‌های باستانی را در سراسر جهان کشف کرده‌اند.
مومیایی چیست؟
مومیایی، انسانی است که بافت نرم بدنش، تا مدت‌های طولانی پس از مرگ حفظ شده باشد. معمولا هنگامی که انسانی از دنیا می‌رود، فرآیند تجزیه، در عرض چند ماه، آن را به شکل یک اسکلت عریان درمی‌آورد. میزان تجزیه بدن، به عواملی از جمله طبیعت محیط اطراف آن، بستگی دارد.
در بیشتر محیط‌ها، نخستین مرحله تجزیه، ظرف چند ساعت آغاز می‌شود. در این مرحله که "اتولیز" (autolysis) نام دارد، اندام‌هایی که دارای آنزیم‌های گوارشی هستند (مانند روده‌ها)، هضم خود را آغاز می‌کنند.
پس از اتولیز، فرسایش آغاز می‌شود. در این مرحله، باکتری‌ها، مواد آلی بدن را از بین می‌برند. معمولا، فرسایش در شرایط آب و هوایی معتدل، حدود سه روز پس از مرگ آغاز می‌شود.
در طول چندین ماه، بدن به اسکلت تبدیل می‌شود. این فرآیند در محیط‌های گرم‌تر و مرطوب‌تر، سریع‌تر است زیرا در چنین شرایطی، باکتری‌ها به سرعت رشد می‌کنند.
سرعت فرسایش در محیط‌های سردتر و خشک‌تر، کاهش می‌یابد؛ زیرا باکتری‌ها برای رشد به گرما و آب نیاز دارند. اگر محیط به قدر کافی، سرد یا خشک و یا فاقد اکسیژن کافی باشد، تعداد کمی از باکتری‌ها باقی خواهند ماند. در این شرایط، بدن کاملا تجزیه نمی‌شود و حتی شاید هزاران سال به طول بینجامد.
شرایط بسیاری می‌توانند به ایجاد مومیایی منجر شوند. اجساد موجود در طبیعت، در یخ یخچال‌های طبیعی، اعماق بدون اکسیژن باتلاق‌های ذغال‌سنگ و زمین خشک بیابان حفظ شده‌اند.
"مرد یخی" (Iceman) که در سال 1991 توسط گردشگران در قسمتی ازرشته ‌کوه آلپ که در ایتالیا قرار دارد پیدا شد، یکی از جالب‌ترین مومیایی‌های طبیعی است. این جسد 5300 ساله که دندان‌های سالمی داشت، در یک حفره صخره‌ای از دنیا رفته و بلافاصله با برف پوشیده شده بود.
در برخی موارد، مومیایی‌های طبیعی، درک ما را از تاریخ تغییر داده‌اند. برای مثال، مومیایی‌هایی که در بیابان " تکله‌مکان" (Taklimakan) چین پیدا شدند، سرنخ‌های بسیاری را در مورد نسل جدید بومیان این منطقه ارائه دادند. ساختار چهره این مومیایی‌ها نشان می‌دهد که آنها از تبار هند و اروپایی هستند. یکی از مومیایی‌ها که عمر آن به 1000 سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد، خالکوبی متمایزی روی گیجگاه خود دارد که به نماد باستانی خدای هند ‌و ایرانی شبیه است.
این خالکوبی به همراه شواهد دیگری که از مومیایی‌ها به دست آمده بود، نشان داد که این منطقه، قرن‌ها پیش از رسیدن چینی‌ها، محل زندگی بازرگانان هند ‌و اروپایی بوده است. این مومیایی‌ها، در اثر ماسه داغی که آنها را در گورهایشان احاطه کرده بود، به وجود آمدند. پس از دفن اجساد در ماسه داغ بدون هیچ ساختار محافظی، ماسه می‌تواند مایعات بدن را جذب و آن را کاملا خشک کند. این فرآیند، همان فرآیند طبیعی مومیایی کردن در کهن‌ترین گورهای مصری است.
روش‌های مومیایی کردن
فرآیند مومیایی کردن در مصر باستان، هفت روز به طول می‌انجامید.
نخستین مرحله این فرآیند، خارج کردن اندام‌های درونی بود که به سرعت فاسد می‌شوند. ابتدا، مغز با استفاده از ابزارهای قلاب‌مانند به دقت از بینی جسد خارج می‌شد تا جایی که هیچ بخشی از بافت مغز باقی نماند. این مرحله، عمل بسیار ظریفی بود زیرا می‌توانست به چهره آسیب بزند. پس از این کار، مومیایی‌کنندگان، با ایجاد یک شکاف در سمت چپ شکم، اندام‌ها را از شکم و سینه خارج می‌کردند و تنها قلب را در جای خود باقی می‌گذاشتند زیرا باور داشتند که قلب، مرکز وجود و هوش انسان است. اندام‌های دیگر، به صورت جداگانه و در جعبه‌های به‌خصوصی نگه‌داری و به همراه مومیایی دفن می‌شدند.
در مرحله بعد، همه رطوبت‌های بدن خارج می‌شد. سپس، مومیایی‌کنندگان، بدن را با "ناترون" (natron) می‌پوشاندند و مقداری ناترون هم در کیسه‌هایی درون بدن می‌گذاشتند. ناترون، نوعی نمک است که ویژگی خشک‌کنندگی بالایی دارد. با خشک شدن کامل بدن، این کیسه‌ها را از بدن مومیایی بیرون می‌آوردند و سپس بدن را به آرامی شست‌وشو می‌دانند.
پس از این مراحل، بدن مومیایی، بسیار خشک اما شکل انسانی آن قابل تشخیص بود. سپس، مومیایی در صدها لایه از پارچه کتان پیچیده و پس از انجام مراسم مذهبی در آرامگاه گذاشته می‌شد.
در روش‌های جدید، تکنیک‌های سنتی با مواد جدید ادغام شده‌اند. دانشمندان فکر می‌کنند که آبرسانی کامل به بدن، بهترین راه برای حفظ آن است و موجب می‌شود که بدن حتی تا هزاران سال بعد، کاملا مانند روز مرگ به نظر برسد.
در این فرآیند که 120 روز به طول می‌انجامد، اندام‌های بدن خارج می‌شوند و بدن به مدت 70 روز، در مخزنی از مواد شیمیایی غوطه‌ور می‌شود. سپس اندام‌ها، دوباره در بدن قرار می‌گیرند و بدن در یک ماده پلاستیکی حفظ می‌شود. پس از این مراحل، بدن را با کتان و موم و در آخر، با لایه‌های گاز پنبه ای و پشم‌شیشه می‌پوشانند. بدن پوشانده شده در یک جعبه از جنس فولاد یا برنز گذاشته و دفن می‌شود.
مشهورترین مومیایی‌های جهان
1. توتانخامون
"توتانخامون" (Tutankhamun)، یکی از فراعنه مصر در قرن 18 که در جوانی از دنیا رفت. سلطنت او تقریبا 10 سال به طول انجامید. دلیل مرگ و روزهای پایانی عمر او، به یکی از اسرار جهان تبدیل شد.
جسد مومیایی شده توتانخامون، در سال 1922 و تقریبا 30 هزار سال پس از مرگ او توسط "هاوارد کارتر" (Howard Carter)، باستان‌شناس مشهور انگلیسی و یکی از همراهانش به نام "لرد کارنارون" (Lord Carnarvon) کشف شد.
2. رامسس دوم
"رامسس دوم" (Ramesses II) که به قدرتمندترین فرعون مصر مشهور است، به مدت تقریبا 60 سال، حکمرانی و به مدت 90 سال زندگی کرد.
بدن رامسس دوم، در " دره پادشاهان" (Valley of the Kings) نگه داشته می‌شد اما بعدها از ترس غارتگران، به یک مخفیگاه سلطنتی انتقال پیدا کرد. بدن مومیایی شده رامسس، در سال 1881 پیدا شد و اکنون در موزه قاهره نگه‌داری می‌شود.
3. حتشپسوت
" حتشپسوت" (Hatshepsut) که یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های زن در تاریخ مصر است، نزدیک به دو دهه حکمرانی کرد. شهرت او به دلیل انجام پروژه‌های ساختمانی در مصر و ایجاد مسیرهای تجاری جدید تا زمان مرگش است.
حتشپسوت، در سال 1458 پیش از میلاد از دنیا رفت و جسدش در سال 1902 توسط هاروارد کارتر کشف شد.
4. ولادیمیر لنین
" ولادیمیر ایلیچ اولیانوف" مشهور به "لنین" (Lenin)، یکی از مشهورترین شخصیت‌های سیاسی و متفکر انقلابی قرن 20 روسیه بود. لنین، رهبری انقلاب 1917 روسیه را بر عهده داشت و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را نیز بنیان گذاشت.
لنین، در 21 ژانویه 1924 درگذشت. علت رسمی مرگ او، ابتلا به یک بیماری علاج ناپذیر از عروق خونی ثبت شده‌است. جسد لنین را پس از مرگ او مومیائی کردند و در زیر بقعه موسوم به "قبر سرخ" (Red Square) در بیرون از کاخ کرملین گذاشتند.
5. جینجر
"جینجر" (Ginger)، یکی از اجسادی است که روند مومیایی شدن را به طور طبیعی طی کرده و به خاطر موهای طلایی‌رنگش به جینجر (زنجبیل) مشهور شده است.
پژوهشگران فکر می‌کنند که این مومیایی که موها و ناخن‌های سالمی دارد، متعلق به یک مرد بزرگسال است که تاریخ مرگ او به پنج هزار سال پیش بازمی‌گردد. به گفته پژوهشگران، بدن این مرد به همراه ماسه داغ و خشک در گور گذاشته شده است تا آب بدن او جذب و بدین ترتیب از رشد باکتری‌ها در آن جلوگیری شود.
6. روزالی لومباردو
"روزالی لومباردو" (Rosalia Lombardo)، جسد مومیایی یک دختربچه ایتالیایی است که در دو سالگی بر اثر سینه‌پهلو درگذشت. گفته شده پدر روزالی آنقدر غمگین شده بود که از دکتر "آلفردو سالافیا" (Alfredo Salafia) خواست جسد دخترش را مومیایی کند. بدن روزالی آنقدر خوب مومیایی شد که گویی به خواب رفته است و به این جهت، به "زیبای خفته" شهرت یافت.
روش مومیایی شدن روزالی، برای 90 سال به صورت یک راز باقی ماند تا این که پژوهشگران دریافتند بدن او، با فرمالدهید، نمک‌های روی، الکل، اسید سالیسیلیک و گلیسیرین واکسینه شده است.