ماجرای سم آفلاتوکسین از یک برنامه صبحگاهی شروع شد. شاید پیش از آن کم تر کسی نام آن را شنیده بود چه رسد به اینکه بخواهد درباره وجود این سم در شیر و لبنیات صحبت کند.
اصفهان امروز:ماجرای سم آفلاتوکسین از یک برنامه صبحگاهی شروع شد. شاید پیش از آن کم تر کسی نام آفلاتوکسین را شنیده بود چه رسد به اینکه بخواهد درباره وجود این سم در شیر صحبت کند.
دکتر بهادر حاجی محمدی،عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد و بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی اولین نفری بود که موضوع این سم را در یک برنامه تلویزیونی مطرح کرد
در این برنامه ادعای عرضه شیرهای پاستوریزه آلوده به سم " افلاتوکسین " در کشور و نام بردن از استان مازندران با آمار نسبتا بالا مطرح شد.
پس از اظهارات این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی پیام ها در شبکه های اجتماعی آغاز شد پیام هایی که حاوی هشدار مصرف شیر و لنیبات در ایران بودند و در آنها توصیه شده بود که شیرهای پاستوریزه سمی بوده و از مصرف خودداری کنید.
آفلاتوکسین چیست و چه تاثیری بر سلامت دارد؟
قارچ‌های آفلاتوکسین به طور گسترده در طبیعت رواج یافته است و مواد غذایی را برای انسان‌ها و حیوانات آلوده کرده و در نتیجه خطراتی برای سلامتی و حتی مرگ را در پی دارد. این قارچ‌های طبیعی می‌توانند سرطان‌زا باشند. گندم، جو و برنج نسبت به این قارچ مقاوم‌تر هستند.
آفلاتوکسین‌ها می‌توانند منجر به مشکلات مختلف مربوط به سلامتی،از جمله بیماری کبدی،عفونت مکرر به علت سرکوب سیستم ایمنی بدن، سقط جنین و بیماری‌هایی در رابطه با ایمنی بدن و حتی مرگ شوند.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) و سازمان غذا و کشاورزی ( FAO ) سازمان ملل متحد، ۲۵ درصد از محصولات جهان تحت تأثیر افلاتوکسین ها و مایکوتوکسین ها هستند. آفلاتوکسین و مایکوتوکسین را می توان در محصولات مزارع قبل از برداشت محصول پیدا کرد. آلودگی پس از برداشت می تواند در صورت تاخیر در خشک شدن محصول رخ دهد و همچنین رطوبت رسیدن به محصول می‌تواند عامل باشد. چه در محصولات خام و چه در محصولات فراوری‌شده این قارچ‌ها وجود دارند و بزرگ‌ترین نگرانی در محصول «ذرت» است. این خوراک آلوده به آفلاتوکسین در دامداری‌ها، منجر به محصولات آلوده لبنی می‌شود.
میزان مجاز آفلاتوکسین چقدر است؟
حداکثر میزان آفلاتوکسین‌ها در انواع آجیل، غلات، انجیر خشک و شیر در دامنه ۰.۵ تا ۱۵ میکروگرم بر کیلوگرم است. برای جلوگیری و کاهش خطر آفلاتوکسین‌ها در مواد غذایی و خوراکی، در کدکس بهداشت عمومی اقدامات پیشگیرانه مناسب ارائه شده است.
تمام اظهارنظرها درباره آفلاتوکسین در شیر
مدیر نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران : بعد از پخش این مصاحبه و انتشار آن در فضای مجازی با رئیس انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران تماس گرفتم و جویای اطلاعات عنوان شده شدم. پاسخ این بود که این آمارها با هماهنگی انجمن اعلام نشده است.انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی ایران باید پاسخگوی این شائبه پیش آمده در جامعه باشد. از این انجمن خواستیم که اگر اعداد و ارقامی دارند در اختیار ما قرار دهند تا بررسی کنیم. ما نیز در دانشگاه علوم پزشکی مازندران پیگیر هستیم تا با استنادات علمی طی روزهای آتی نادرست بودن این ادعا را اثبات کنیم. حتی اگر هر روز هم غذای دام نان کپک زده باشد، به این میزان از آلودگی در شیر نمی‌رسیم.
بازرس انجمن صنایع لبنی ایران: کارشناس مهمان تلویزیون دچار اشتباه محاسباتی شده و اطلاعات را به درستی استخراج و آنالیز نکرد.مقدار افلاتوکسین در شیر طبق استاندارد داخلی کشورمان یک دهم پی پی بی ( Part Per Billion ) یا واحد در میلیارد است که پنج برابر قوی‌تر از استاندارد کدکس CODEX (کمیسیون بین‌الملل کدکس مواد غذایی) جهانی است. این استاندارد در کدکس بین‌المللی عمومی ۵ دهم پی پی بی ppb یعنی ۵ برابر استاندارد ایران و در کدکس اتحادیه اروپا ۵ دهم پی پی بی ppb یعنی نصف استاندارد کشور ما در نظر گرفته شده است.
مدیر تضمین کیفیت صنایع شیر ایران: اگر قرار باشد آمارهایی داده شود باید از طرف سازمان‌های نظارتی مانند استاندارد، غذا و دارو و دامپزشکی باشد. نمی‌شود که به همین سادگی اعتبار یک صنعت مهم در کشور را با چند عدد نادرست خدشه‌دار کرد.وجود یک آلاینده در هر ماده غذایی یک بحث است و رعایت حد مجاز طبق استانداردها بحثی دیگر. در تمام کشورهای اروپایی و آمریکا هم شیرهای تولید شده حاویافلاتوکسین است. اگر تصور بر این است که وجود افلاتوکسین به هر میزانی باعث آسیب به سلامت مصرف‌کننده می‌شود این باور اشتباه است. این آلاینده نیز حد مجازی دارد که رعایت آن حد مجاز برای مصرف‌کننده مشکلی ایجاد نمی‌کند.به استناد آمارهای به روزی که داریم، شیرهای تولید شده در صنایع لبنی ایران سالم است و مشکلی ندارد. افرادی هم که خلاف این موضوع را عنوان می‌کنند می‌توانند از هر شهر و استانی که مایل بودند به انتخاب خودشان شیرهای در حال عرضه را تهیه و آزمایش کنند.
رئیس سازمان دامپزشکی کشور : تضمین می‌دهیم که همه شیرهای تولیدی در کشور از کیفیت، سلامت و بهداشت کامل برخوردارند و مردم می‌توانند با ضمانت این سازمان، از این محصول با خیال راحت استفاده کنند.همه آزمایش‌های انجام شده بر روی شیر خام و همچنین محصول نهایی، نشان می‌دهد میزان سم آفلاتوکسین موجود در شیر بیشتر از حد مجاز نیست و هیچ نگرانی برای مصرف کنندگان در مورد استفاده از شیر وجود ندارد.
بیش از صد هزار پروانه تأسیس و بهره برداری دامداری و حدود 8 میلیون رأس دام سنگین در کشور وجود دارد که حدود 10 میلیون لیتر شیر خام تولید می‌کنند و در طول مسیر تولید تا مصرف، رصد و پایش و آزمایش‌های لازم در مورد آنها انجام می‌شود.
معاون وزیر بهداشت : میزان آفلاتوکسین در شیر تولید داخل کشور به مراتب از کشور امریکا پایین‌تر و نزدیک به استانداردهای اروپایی است.این امر مانند آن است چون امکان تصادف در خیابان وجود دارد بگوییم مردم به خیابان نروید، هرچند که آمار تصادف در کشور رو به افزایش است.مردم با خیال راحت شیر پاستوریزه مصرف کنند و بهترین نوع این محصول شیر کم چرب است؛ افراد از مصرف غذاهای شور و شیرین، پیتزا و پنیر پیتزا به سمت مصرف شیر بروند.میزان آفلاتوکسین در شیر تولید داخل کشور به مراتب از کشور امریکا پایین‌تر و نزدیک به استانداردهای اروپایی است.سم آفلاتوکسین همواره در خوراک دام‌ها موجود بوده و میزان آن در شیر 100 نانوگرم در لیتر است.
میزان این سم در لبنیات کشورهای اروپایی 50 نانوگرم در لیتر و در امریکا 500 نانوگرم در لیتر است که مطالعات جهانی حاکی از نزدیک بودن لبنیات تولید داخل کشور به استانداردهای اروپایی و سلامت آن است. در شیر غیرپاستوریزه احتمال بالا بودن آفلاتوکسین بیشتر است، زیرا کنترل روی آن انجام نمی‌شود.
مردم به تولیدکنندگان و همچنین به دستگاه‌های نظارتی اعتماد داشته باشند و با توجه به اینکه سرانه شیر و لبنیات در کشور پایین است، با اطمینان مصرف شیر را جایگزین مواد غذایی شور، شیرین و غذاهای آماده کنند.
رییس سازمان غذا و دارو: مردم مطمئن باشند که سازمان غذا و دارو در این زمینه نظارت‌های لازم و کافی را بر فرآیند تولید شیر و شرکت‌های پاستوریزه‌سازی شیر انجام می‌دهد؛ به‌طوری که قبل از تولید، در حین تولید، بعد از تولید و در زمان خروج و هم در زمان توزیع شیر در بازار مورد ارزیابی و کنترل قرار می‌گیرد و اعداد و ارقامی که طی این چند روز برای وجود آفلاتوکسین در شیر اعلام شده است، اصلا صحت ندارد.
آیا شیرهای فعلی آفلاتوکسین دارند و برای سلامتی خطرناک است؟
آماری که در تلویزیون مطرح شد به نقل از پژوهش تعدادی از دانشگاهیان مطرح شده است که رسمی نبوده و قابل استناد نیست. به گفته مقامات رسمی کشور میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی و لبنیات رو به کاهش است.
اینکه امسال مقداری ذرت تراریخته و آلوده وارد کشور شده است صحت دارد اما اینکه بدانیم این میزان به دام‌ها خورانده شده و دقیقا در چه مناطق جغرافیایی صورت گرفته است ممکن نیست. آمادگی مدیر تضمین کیفیت شیر ایران بر تحقیق و پژوهش در مورد شیرهای موجود نیز بر این واقعیت صحه می‌گذارد که ادعای ناسالم بودن شیر ایران نادرست است.
محصولات لبنی ایران صادر می‌شوند: بسیاری از محصولات لبنی ایران با استانداردهای جهانی به خارج از کشور صادر می‌شوند. همانطور که گفتیم، هیچ یک از مقامات به عدم وجود آفلاتوکسین اشاره نمی‌کنند اما روند آن را کاهشی دانستند و میزان موجود را بدون خطر دانستند.
شیرها سالم هستند؛ از سبد غذایی حذف نکنید: میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در تمام شیرهای کشور است. میزان آفلاتوکسین موجود در شیر ایران با سخت‌گیرانه‌ترین کدکس که مربوط به اروپا است نیز مورد تأیید است. البته محصولات ایرانی ۳۰ الی ۴۰ نانوگرم بیشتر از محصولات اروپایی دارای آفلاتوکسین است که این میزان هر ساله رو به کاهش است. همچنین وضعیت سرطان کبد در ایران بیشتر مربوط به سیروز هپاتیت مزمن بوده است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین بسیار نادر است.
توضیح دکتر بهادر حاجی محمدی، بازررس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی در خصوص اظهاراتش در برنامه تلويزيونی
با جنجالی شدن موضوع آفلاتوکسین در شیرها دکتر بهادر حاجی محمدی،عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد و بازررس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی که اولین بار این موضوع را صداوسیما مطرح کرده بود نیز درباره اظهاراتش توضیح داد: در حال حاضر، آلودگي معناداري در شير و فرآورده هاي لبني وجود ندارد و لذا جاي نگراني براي مصرف لبنيات و سبزيجات وجود ندارد.
به غلط اینگونه تفسير شد که تمام شيرهاي توليدي در کشور سمي هستند و نبايد مصرف شوند، حال آنكه قطعا چنين چيزي صحيح نيست و بنده نيز چنين منظوري نداشته ام.
با تلاش مسئولان در سالهای اخیر میزان سم آفلاتوكسين در شیر به شدت کاهش داشته و به پائين تر از حدود مجاز رسيده است.
ارقامی كه در خصوص آلودگي در چند شهر اعلام شد مربوط به نتايج چند پايان نامه و طرح تحقیقاتی منتشره دانشگاههاي كشور در ساليان گذشته بوده و به تمام شيرها تعمیم پذیر نيست.مطالعات قبلي صرفا مطالعات اوليه بوده و نتيجه گيري دقيق نياز به مطالعه ثانويه دارد كه بايد در آينده انجام شود.مصاحبه من با اين هدف بود كه تلاش براي حذف كامل اين سم در لبنيات جدي تر دنبال شود.
