جزییات مستند جنجال برانگیز «فائزه هاشمی»

تابناک در گزارشی نوشت: حذف یک مستند درباره فائزه هاشمی فرزند پرحاشیه آیت الله هاشمی رفسنجانی از جشنواره مستند سینماحقیقت به عنوان مهم ترین رویداد مستند خاورمیانه، با نقدهایی همراه شده است؛ اما این مستند دقیقاً به چه دلیل حذف شده و آیا سرنوشت دیگر مستندها درباره اشخاص مشابه نیز چنین خواهد بود یا صرفاً این مستند چنین سرنوشتی یافته و از این رویداد دور مانده است؟

در سال‌های اخیر، جشنواره سینماحقیقت به مرور به باکیفیت‌ترین، با ثبات‌ترین و مهم‌ترین رویداد مستند خاورمیانه تبدیل شده است؛ رویکردی که مشخصاً به مدیریت آن بازمی‌گردد و شاید اگر همین ثبات رویه حاکم بر این جشنواره، بر جشنواره فیلم فجر نیز حاکم بود، نتیجه مشابهی حاصل می‌شد و مرزهای تأثیرگذاری جشنواره فیلم فجر فراتر از ایران بود. با این حال، این ثبات جشنواره سینماحقیقت بی‌هزینه نبوده و مسئولان برگزاری، مجبور به حذف برخی آثار برای جلوگیری از جنجال و بی‌ثباتی این رویداد شده‌اند.

در تازه‌ترین نمونه، مستند «مثل یک زن» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مژگان ایلانلو پشت درهای جشنواره سینماحقیقت مانده است. ایلانلو در این زمینه گفته است: «برای ساخت این فیلم که درباره زندگی خانوادگی و سیاسی فائزه هاشمی است، دو سال همراه ایشان بودم و صحنه‌های متعددی از زندگی‌شان که شامل خانواده آقای هاشمی رفسنجانی هم می‌شود، فیلمبرداری کردم. اما متأسفانه با وجود اینکه هیأت انتخاب این فیلم را از میان آثار ارائه شده به عنوان یکی از آثار منتخب برگزید، «مثل یک زن» از نمایش در جشنواره حقیقت منع شده است.»




این عضو انجمن مستندسازان خانه سینما درباره پشت پرده وقوع این اتفاق نیز عنوان کرده است: «با پیگیری‌هایی که درباره حذف فیلم انجام دادم، متوجه شدم آقای حیدریان ـ رئیس سازمان سینمایی ـ خواسته‌اند، آثار مستندی که مصداق یک فرد زنده سیاسی در آن‌ها وجود داشته، از جشنواره حذف شوند و فیلم من هم یکی از این موارد است. برای این اتفاق پیگیری زیادی انجام دادم و حتی با آقای صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم صحبت کردم و در نهایت برای اینکه به دور از حاشیه و جنجال باشیم، گفتند ترجیح می‌دهند فیلمی از افراد زنده سیاسی در جشنواره نباشد و از آنجا که برای پیگیری‌هایم تقاضای کتبی ارائه کرده بودم، با استعلام وزیر، زیر برگه من نوشته شده است فیلم‌های مربوط به افراد زنده سیاسی در جشنواره نمایش داده نخواهد شد.»

در مقابل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی پاسخ داده است: «مدتی قبل از سوی سازمان سینمایی این دستورالعمل ابلاغ شد که اگر فیلمی مستند با موضوع پرتره فعالان جناحی و گروه‌های سیاسی کشور باشد، در جشنواره حضور نداشته باشد؛ آن هم به این دلیل که سازمان سینمایی نمی‌خواهد به مسائل سیاسی ورود کند. در این راستا قطعا منظور هر چهره سیاسی نیست، بلکه چهره‌های شاخص سیاسی مد نظر بوده است و مصداق این دستورالعمل فیلم خانم اینانلو بود که درباره یکی از شخصیت‌های سیاسی اصلاح طلب، یعنی فائزه هاشمی ساخته شده است... فیلم «مثل یک زن» توسط رئیس سازمان سینمایی اصلا دیده نشده و منع تولید و پخش هم نداشته است، بلکه فقط امکان شرکت در جشنواره سینما حقیقت را ندارد.»

از سوی دیگر، «سیدمحمد طباطبایی نژاد»، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و دبیر یازدهمین جشنواره بین المللی سینما حقیقت در نشست خبری این رویداد سینمایی، درباره این اتفاق گفت: «وقتی می گوییم سینماحقیقت، جشنواره مستقل است؛ به این معنا که از نگاه دولتی پرهیز می شود، نه عدم وابستگی به سازمان سینمایی. بر اساس سیاست تعریف شده سازمان سینمایی، برای پرهیز از نمایش اختلافات جناحی و سیاسی، فیلم هایی که چنین مضمونی دارند، باید حذف شوند، به ویژه اینکه اگر فیلم درباره فعالان سیاسی جناحی زنده باشد که فیلم مثل یک زن به همین دلیل حذف شد.»

رویکرد تازه سازمان سینمایی که به برگزارکنندگان جشنواره سینماحقیقت ابلاغ شده، با نقدهایی حتی از سوی چهره‌های فعال در سینما نیز همراه شده است. امیرحسین علم الهدی، مدیر گروه سینمایی هنر و تجربه در همین زمینه در نوشته است: «سینمایی که نتواند به سیاست بپردازد از نظر اینجانب سینمای عقیمی است و ساخت فیلم مستند پرتره از مردان و زنان سیاست، بدون شک نشان دهنده پویایی سینماست و اگر مستند باشد، این پرتره که باید به فائزه هاشمی مدال داد که بی پرده خود را مقابل افکار عمومی قرار داده است!»

علم الهدی ادامه داده است: «سینمای بی حاشیه حاصل همان تفکر پاستوریزه‌ای است که تلویزیون را زمین‌گیر کرده است و نباید سینما را از حاشیه هاش پاک کرد و سینما یعنی تقابل و تضاد در نگاه های متفاوت به حوزه های جامعه... حال که سیاسیون دست از سر سینما برنمی دارند و دوست دارند تمام قد سینما را در سیطره خود بدانند پس اجازه بدهند دوربین تیزبین سینمای مستند آن ها و تفکراتشان را در زمان زنده بودنشان به صورت عریان در مقابل چشمان مردمانی قرار دهند که بدانیم طی این چند دهه چگونه حکمرانی کردند و چگونه برای ما سرنوشتمان را رقم زدند و حداقل پاسخگوی عملکردشان باشند که پس از مرگ در این سرزمین همه عزیز می شوند و می گوییم: دستش از دنیا کوتاه است و نباید پشت سر مرده حرف زد... .»