پشت پرده همنوایی «تکتم»و «همایون شجریان»
«روز شنبه خیلی‌ها همخوانی «تکتم فرید» با همایون شجریان را در ویدیوهایی که در اینستاگرام و کانال‌های تلگرامی دست‌به‌دست شد، دیدند. ویدیو آن قدر منتشر شد که در دو روز گذشته همه دنبال تکتم بودند؛ دختر کم‌توان ذهنی و نابینا که از کودکی تحت پوشش موسسه خیریه همدم مشهد است.»
«روز شنبه خیلی‌ها همخوانی «تکتم فرید» با همایون شجریان را در ویدیوهایی که در اینستاگرام و کانال‌های تلگرامی دست‌به‌دست شد، دیدند. ویدیو آن قدر منتشر شد که در دو روز گذشته همه دنبال تکتم بودند؛ دختر کم‌توان ذهنی و نابینا که از کودکی تحت پوشش موسسه خیریه همدم مشهد است.»
«او مدت‌هاست که در گروه کرال موسسه در کنار ندا، مهتاب و شقایق که از بچه‌های موسسه هستند، آواز می‌خواند و حالا هم همراه با همین گروه، در گروه کرال ارکستر ملی ویژه ایران هنرنمایی می‌کند؛ ارکستری که تمام ٢٠ هنرمندش، جزو افراد کم‌توان ذهنی و جسمی هستند و جمعه گذشته، نخستین اجرایشان را در تهران تجربه کردند.
زهرا حجت، مدیرعامل موسسه خیریه همدم مشهد، تنها کسی است که به‌‌خوبی می‌تواند درباره بچه‌های تحت پوشش‌اش صحبت کند. او می‌گوید تکتم به همان زیبایی که می‌خواند، نمی‌تواند صحبت کند؛ دلیل آن هم اختلالات ذهنی و جسمی اوست. حجت از سال ٨١ مدیر موسسه همدم شده و تا الان شاهد هنرنمایی خیلی از افراد موسسه‌اش بوده؛ موسسه‌ای که به نام «همدم» یکی از دختران تحت پوشش نام‌گذاری شده: «همدم یکی از دختران کم‌توان ذهنی شدید اما بشدت مهربان است. تا به همه غذا ندهد خودش غذا نمی‌خورد.»
زهرا حجت در گفت‌و‌گو با «شهروند» اتفاق روز شنبه در موسسه همدم را منحصربه‌فرد می‌داند و درباره روند استعدادیابی تکتم و ماجرای حضور همایون شجریان در موسسه و اجرای دو نفره آنها بیشتر توضیح می‌دهد.
چه اتفاقی افتاد که همایون شجریان به موسسه همدم آمد؟
ما قبل از این به عموهای آقای شجریان که در مشهدند، سپرده بودیم که هر زمان او به مشهد آمد، به موسسه سری بزند. جمعه بعد از مراسم ارکستر ویژه قرار بود با قطار به مشهد برگردیم که فهمیدیم آقای همایون شجریان قرار است شنبه به موسسه بیایند. ما هم به سرعت بلیت هواپیما گرفتیم. شنبه اعضای هیأت‌مدیره برای استقبال از آقای شجریان به موسسه آمدند و در آمفی‌تئاتر همراه با بچه‌ها جمع شدند. او پس از بازدید از موسسه به اجرای بچه‌ها گوش داد و وقتی خواست خودش اجرا داشته باشد، از او خواهش کردم تا تکتم هم همخوانی کند و او در کمال فروتنی این موضوع را قبول کرد و رفتار خیلی خوبی داشت.
تکتم از قبل آماده بود؟
نه اصلا. تکتم با همایون شجریان همراهی کرد و شعرها را از حفظ بود. شعرها را قبلا شنیده بود.
واکنش آقای شجریان چه بود؟
او به قدری تحت تأثیر قرار گرفت که حد نداشت. اصلا برای بچه‌ها کم نگذاشت و با همان شور و حرارتی که در کنسرت‌هایش آواز می‌خواند با بچه‌ها خواند.
نظرش درباره صدای تکتم چه بود؟
خیلی تحت تأثیر قرار گرفت و گفت که هر کاری از دستش برمی‌آید، برای موسسه انجام می‌دهد.
خود تکتم چه احساسی داشت؟
تکتم با چشم دل می‌بیند و خیلی خوشحال بود.
به ترانه‌های آقای شجریان علاقه خاصی دارد؟
او همه را دوست دارد اما سنتی هم زیاد تمرین کرده است. مثلا ترانه «چرا رفتی» را یک سال پیش شنیده بود اما وقتی با همایون شجریان همراهی کرد، همه را از حفظ بود.
احساس خودتان در آن لحظه چطور بود؟ با توجه به این که ویدیوی این همخوانی در فضای مجازی انتشار زیادی داشت.
من اصلا نمی‌توانم احساسم را بیان کنم. تحت تأثیر تواضع آقای شجریان قرار گرفتم. او آن قدر گریه کرد که دستمال برایش کافی نبود. از صمیم قلب دوست داشت برای بچه‌ها کاری کند.
انتشار این ویدیو چه بازتاب‌هایی داشت؟
خیلی‌ها پیام دادند و قصد حمایت داشتند.
بعد از این که در دو روز گذشته ویدیوی همخوانی تکتم با آقای شجریان منتشر شد، همه دنبال این دختر هستند. همه می‌خواهند بدانند این دختر خوش‌صدا کیست؟
تکتم حدودا بیست‌وپنج ساله است. او از کودکی پیش ماست. من از سال ٨١ مدیر این موسسه هستم و قبل از آمدنم، تکتم در این موسسه بود. موسسه همدم مخصوص نگهداری از بچه‌های بی‌سرپرست و بدسرپرست است؛ برخی از خانواده‌ها توانایی نگهداری از فرزندانشان را ندارند و آنها را به ما می‌سپرند. تکتم جزو بچه‌های چندمعلولیتی است؛ یعنی هم کم‌توان ذهنی است و هم نابینای مطلق اما استعداد بسیاری خاصی در موسیقی دارد.
موسیقی چقدر به او کمک کرده است؟
موسیقی به او آرامش می‌دهد. اگر دقت کرده باشید، وقتی نمی‌خواند بیقرار است، تیک‌های زیادی دارد؛ به‌خصوص در دست‌هایش. مشکلات زیادی دارد اما استعداد ویژه‌اش در موسیقی است. واکمن دایما در گوشش است و همیشه موسیقی گوش می‌دهد.
بیشتر دوست دارد از کدام خواننده بشنود یا چه سبکی را بیشتر می‌پسندد؟
همه سبک‌ها را از همه هنرمندان گوش می‌دهد. ترانه‌هایی که دوست دارد را مدام تکرار می‌کند، حافظه خیلی خوبی دارد. مثلا شعرهایی که ١٠سال پیش شنیده را از حفظ است. از همه بیشتر به عموپورنگ علاقه دارد. یک بار در برنامه زنده‌اش شرکت کرد و شعر امام‌رضا(ع) را خواند. خودش به ما می‌گوید فلان آهنگ را می‌خواهم ما هم در ضبط صوتی که دارد، می‌ریزیم. حتی در ارکستر ملی ویژه هم توانست شعر عربی را حفظ کند که خیلی هم سخت بود.
البته که روی صدایش کار شده، درست است؟
بله؛ استاد اول تکتم، عباسعلی خمر بودند که خودشان معلولیت داشتند. او چند سال پیش فوت کرد اما همان موقع خیلی روی صدای تکتم کار کرد، وقتی من وارد موسسه شدم، تکتم استعدادیابی شده بود. او مدام شعرها را به صورت مداحی زمزمه می‌کرد، از همه بیشتر هم این شعر «اومدم امام رضا تا با تو درد دل کنم و...» را زمزمه می‌کرد، کلا ترانه‌های امام رضایی زیاد می‌خواند. بعدها مشخص شد که او نبوغ زیادی در یادگیری موسیقی دارد، دستگاه‌ها را خوب می‌شناخت، با توجه به مشکل تکتم نمی‌توانستیم کلاس‌های آموزشی برایش بگذاریم اما در مورد موسیقی ماجرا متفاوت بود، ما برای موسیقی توانستیم به او آموزش دهیم. به طور کلی استعداد اصلی‌اش را استاد خمر کشف کرد. حتی می‌گفت که تکتم نباید شعرهای خاصی را بخواند؛ چون صدایش خراب می‌شود.
خانواده‌اش می‌دانند او چه استعدادی دارد؟
بله؛ اطلاع دارند اما شرایط نگهداری از او را ندارند.
تکتم چطور دختری است؛ یعنی در موسسه چقدر با دیگران متفاوت است؟
تکتم به دلیل اختلالی که دارد، با مشکلات مخصوص خودش درگیر است، گاهی ممکن است روی رفتارهایش کنترل نداشته باشد. ما خیلی مراعاتش را می‌کنیم و باب میلش عمل می‌کنیم تا عصبانی نشود، مخصوصا وقتی اجرا دارد خیلی مواظبیم که عصبانی نشود و داد نزند تا صدایش خراب نشود. به هر حال به دلیل خوش‌صدایی که دارد امتیاز زیادی هم می‌گیرد. همه او را می‌شناسند. خیلی‌ها او را می‌بینند و می‌آیند جلو برای سلام دادن.
با توجه به استعدادی که تکتم دارد، چقدر به‌عنوان کم توان ذهنی به شمار می‌رود؟
به هر حال تکتم تیک‌های شدید دارد و ما نتوانستیم به او خط بریل را آموزش دهیم، حتی در یادگیری مهارت‌های زندگی هم با مشکل مواجه است اما به طور کلی، افراد مبتلا به معلولیت ذهنی، افرادی نیستند که مدام پرخاشگری کنند و شما اگر سری به موسسه ما بزنید تمام ذهنیتتان درباره بچه‌های کم‌توان تغییر می‌کند، ما بچه‌هایی در موسسه داریم که خیلی هنرمندانه کار می‌کنند و کارهایشان به فروش می‌رسد. مراکز مشابه ما زیادند اما ما روی هنر این افراد تمرکز کرده‌ایم. ما از همان اول بچه‌ها را بر اساس استعدادهایی که دارند، تفکیک و بچه‌های آموزش‌پذیر را در بخش هنر، فعال کرده‌ایم. مثلا بعضی در بخش آواز، بعضی در بخش قلم‌زنی، تئاتر، موسیقی، گلیم‌بافی و... فعال شده‌اند و کارشان هم خیلی خوب است. ما از بیرون سفارش کار داریم.
در بخش موسیقی بچه‌های دیگری هم هستند که جز تکتم استعداد داشته باشند؟
بله، ندا، مهتاب و شقایق هم در گروه کرال ارکستر ملی ویژه‌اند، ندا دکلمه می‌گوید و مهتاب در تئاتر رادیویی نفر اول کشوری است. اینها به عنوان یک فرد کم‌توان ذهنی وارد موسسه شدند و بعدا مشخص شد که خیلی از آنها دچار کم‌توانی اجتماعی‌اند اما دیگر جایی نبود که ترخیص شوند و آنجا بروند. خانواده‌ای نیست که از آنها حمایت کند. ما برای این گروه خانه جداگانه‌ای را تحت عنوان شبه‌خانواده ایجاد کرده‌ایم تا روی توانایی‌هایشان متمرکز شوند. موسسه همدم یکی از نمونه‌های موفق در این زمینه است.
حمایت‌ها از این موسسه چگونه است؟
مردم خیّر خیلی ما را حمایت می‌کنند، هر چند که بهزیستی هم یارانه‌ای به ما می‌دهد اما مردم این موسسه را از‌سال ٦١ حمایت می‌کنند.
نخستین اجرای تکتم چه زمانی بود؟
از زمانی که من یادم است تکتم و دیگر بچه‌ها اجرا داشته‌اند. شاید حدود ١٥ سالی باشد که اجرا دارند. در تمام برنامه‌های ما این اتفاق می‌افتد.
شاخص‌ترین اجرایشان کجا بود؟
شاخص‌ترین اجرایشان شعر امام رضاست، اما یادم نمی‌آید کجا بود. در سالن اجلاس سران تهران در مقابل معاون اول رئیس‌جمهوی و وزیر وقت رفاه و رئیس سازمان بهزیستی ترانه ایران سالار عقیلی را اجرا کردند. الان در بهزیستی همه تکتم را می‌شناسند.
بچه‌ها روزی چند ساعت تمرین می‌کنند؟
حدودا سه - چهار ساعت، اما زمانی که برای ارکستر ملی ویژه آماده می‌شدند، روزی ١٠ ساعت تمرین می‌کردند. امیدواریم اجرای بعدی در تالار وحدت باشد.
منبع: روزنامه شهروند