اقتباس از متون ادبی در پاتوق فیلم کوتاه اصفهان

به گزارش اصفهان امروز، در صدوششمین جلسه از پاتوق فیلم کوتاه انجمن سینمای جوان اصفهان که با حضور احسان امینی، فیلمساز و منتقد به‌عنوان دبیر این فصل، و هومن نادری، فیلمساز درمقام مهمان ویژه برگزار گردید، سه فیلم با نام‌های «شیهه‌ی دور» ساخته‌ی صمد قربان‌زاده، «حفره‌ی مشترک» ساخته‌ی اسما ابراهیم‌زادگان و «فیل سفید» ساخته‌ی مهدی برجیان به نمایش درآمد و از فیلم «فلس» ساخته‌ی هومن نادری رونمایی گردید.

در خلاصه‌ی فیلم «شیهه‌ی دور» آمده است: کودکی در آستانه‌ی کوری، عروسک اسبی خود را در خواب گم می‌کند.

در خلاصه‌ی فیلم «حفره‌ی مشترک» آمده است: محمود به‌تازگی مستأجر خانه‌ی زن و مردی شده است. ارتباط او با صاحب‌خانه‌اش از نوع روابط معمول نیست.

در خلاصه‌ی فیلم «فیل سفید» آمده است: مهسا و سروش در راه سفر شرایط زندگی‌شان عوض می‌شود.

در خلاصه‌ی فیلم «فلس» آمده است: روایت پسری به نام سیاوش است که پس از سال‌ها دوری از خانواده و کشور به دلایلی به خانه بازمی‌گردد و با تغییر شرایط خانواده و محل کار خود مواجه می‌شود.

یک سال‌و‌نیم وقفه در پروسه‌ی ساخت «فلس»

احسان امینی ضمن اشاره به این‌که فیلم‌های امشب همه آثار اقتباسی از متون داستانی بودن گفت: فیلم شیهه‌ی دور اقتباس از داستان مه و باران از حسن احمدی، فیلم حفره‌ی مشترک اقتباسی از داستان محمدرضا زمانی به همین نام، فیلم فیل سفید اقتباس از تپه‌های چون فیل‌های سفید ارنست همینگوی و فیلم فلس اقتباس از داستان شام خانوادگی ایشی‌گورو بوده است.

هومن نادری، کارگردان فیلم رونمایی نیز ضمن تشکر از پاتوق فیلم کوتاه اصفهان گفت: بعد از برنامه‌ریزی اولیه‌ی فیلم، کرونا همه‌گیر شده و یک سال‌و‌نیم کل پروسه‌ی فیلم‌سازی تعطیل شد. این مشکل به‌علاوه‌ی ساخت فیلم در شهری غریب، مزید بر علت گردید. به‌گونه‌ای که اگر در برهه‌ی زمانی پیش آمده موفق به ساخت آن نمی‌شدم، دیگر آن را نمی‌ساختم.

نادری دررابطه با اهمیت عوامل ساخت فیلم گفت: بزرگترین کار این است که در انتخاب عوامل رودربایستی نداشته باشید و به‌دنبال افرادی باشید که به درد کار بخورند.

امینی نیز در تأیید آن افزود: تجربه‌ی دیگر همکاران بوده که پروسه دچار یک روز آفیش شده و دستیار تصویربردار حاضر به ادامه نبوده است.

تنوع فیلم‌های امشب، مدیون اقتباس

امینی در توضیح نسبت میان داستان و سینما و انتقادی که به وی پس از جلسه با مجتبی اسپنانی شده گفت: من در آن جلسه گفتم که فیلمسازها ایده‌هایی نو را می‌توانند از داستان‌ها اقتباس کنند. پس از جلسه این حرف من متهم به دور کردن فیلم‌سازهای جوان از ایده‌های‌شان گردید. هرچند که برخی نیز سخن من را پذیرفتند. دلیل من ایده‌پردازی ضعیف در فیلم‌ها است. اگر در جشنواره‌ی فیلم کوتاه تهران بروید ایده‌های تکراری بسیاری می‌بینید. دلایل آن هم محدودیت منابع است. در باکس امشب فیلم‌های متنوعی را دیدیم که مدیون اقتباس، و تنوع در آثار داستانی هستیم‌.

نکات قابل‌توجه در اقتباس از داستان

امینی در ادامه‌ی نحوه‌ی ترجمه‌ی آثار داستانی به فیلم چند نکته را گوشزد نمود: ادبیات داستانی معمولاً در زبان قدرتمندند اما بسیار تصویرگریز هستند. به عنوان مثال، داستان‌های گلشیری و شاگردهایش است که شاهد اهمیت زبان نسبت به تصویر هستیم. هرچند که در نویسندگان نسل سوم مثل آیین نوروزی، محمدرضا زمانی و محمد طلوعی داستان‌ها به‌اصطلاح تصویری‌تر شده‌اند‌. نکته‌ی بعد این است که ما به‌عنوان فیلمساز لازم است که زبان داستان را بدانیم. پیرنگ، نقطه‌ی عطف و ...ازجمله مفاهیم پایه‌ای داستان محسوب می‌شوند. نکته‌ی مهم این است که داستان را به درستی انتخاب کنید. اگر بودجه‌ی کمی دارید روی داستانی با جلوه‌های ویژه‌ی خاص کار نکنید. فیلم زرد خالدار پلانی دارد که شادی با زرافه مواجه می‌شود. چند سال پیش این صحنه با هفتاد میلیون ساخته شد. در زمانی که ساخت یک فیلم نهایتاً چهار میلیون هزینه داشت .

شیهه‌ی دور یک فیلم تجربی است

امینی با اشاره به حرفه‌ی عکاسی و فتومونتاژکاری فیلمساز «شیهه‌ی دور» گفت: این فیلم از نظر من یک کار تجربی است. فیلم دقیقا بر تخصص فیلمسازش بنا شده است. هرچند که می‌توان بازی پسر را در این فیلم تحسین، و از بازی پدر و مادر انتقاد جدی کرد. داستان اصلی که فیلم از آن اقتباس شده است درباره‌ی پسر نوجوانی است که مهلتی ۱۵ روزه تا کور شدن دارد که خب البته داستان قوی‌ای نیست.

ردپای شهرام مکری در«حفره‌ی مشترک»

امینی ضمن اشاره به دیده‌شدن ردپای شهرام مکری در«حفره‌ی مشترک» گفت: ایده‌هایی به‌خوبی در فیلم اجرا شده که در داستان اصلی نیست و بالعکس برخی نقاط قوت داستان در این فیلم نادیده گرفته شده است.

او با اشاره به عجیب بودن داستان «حفره‌ی مشترک»، نکاتی که در داستان هست که در فیلم نیست را این‌گونه برشمرد: جایی که سوراخ شده دقیقاً جایی است که پسر بالا و پایین می‌پریده که این موضوع در فیلم کم‌رنگ شده. در داستان جایی محمود از مرد همسایه علت درست نکردن حفره را می‌پرسد که او جواب می‌دهد: «می‌ترسم روحش اینجا بمونه.». این دیالوگ اساسی نیز در فیلم حذف شده. پریدن از روی حفره نیز در فیلم حذف شده که در داستان به‌خوبی بر شخصیت‌ها تأثیر می‌گذارد، به‌گونه‌ای که در انتها آن‌ها پله‌ها را مانند کانگورو می‌پرند. نکته‌ی بعد ریخته‌شدن شکر از حفره بود که بسیار قابلیت تصویری شدن داشت و در فیلم اثری از آن نیست. در فیلم گردن‌دردی به کاراکتر اضافه شده که به‌خوبی انتخاب کریده است.

زبان مانند ماهی لغزنده

امینی ضمن اشاره به اینکه زبان مانند ماهی لغزنده از تصویر شدن فرار می‌کند، فیلم «فیل سفید» را یک ملودرام ناموفق خواند. او با اشاره به داستان قوی «تپه‌های جون فیل‌های سفید» از ارنست همینگوی گفت: داستان اصلی در انتظار قطاری در یک «بار» می‌گذرد. نوشیدنی الکلی در این داستان کارکردی اساسی دارد که در فیلم به‌طور کامل حذف شده. درضمن در داستان، نویسنده با چیره‌دستی بدون این که اسمی از بچه و سقط بیاورد مفهوم را می‌رساند. درصورتی که در فیلم حرف بچه هست، پر است از استفاده‌ی دم‌دستی از نشان دادن اهمیت بچه که توی ذوق مخاطب می‌زند.

«ناخدا خورشید»، کلاس درسی برای اقتباس

در ادامه نادری بااشاره به ویژگی‌های اقتباس، مقایسه‌ای تطبیقی میان فیلم «ناخدا خورشید» ساخته‌ی ناصر تقوایی و رمان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی انجام داد. در انتها امینی ضمن اشاره به داستان اصلی فیلم «فلس» گفت: در کارگردانی این فیلم از نظر نسبت دوربین و کاراکترها مشکل دارم. پلان‌های لب ساحل که پسر تنها یا دختر و پسر گرفته شده، از جنس این فیلم نیست. بلکه بیشتر در فضای ملودرام است.

او ضمن اشاره به این که مواجهه‌ی کارگردان در شروع فیلم، انتظار مخاطب را بالا می‌برد گفت: داستان ایده‌ی مادر را از داستان اصلی گرفته است. در فیلم وقتی برادر و خواهر در ساحل هستند، پسر خوابش را که مادر را می‌بیند که از او آب می‌چکد را بازگو می‌کند. اما سوال من این است که چرا این دیالوگ مهم در لانگ‌شات و آن هم درحالی که کاراکترها پشت به دوربین هستند گفته می‌شود؟

نادری با اشاره به این‌که در فیلمنامه، سکانس کنار ساحل باید در شب اجرا می‌شد گفت: به‌دلیل مسائل مالی مجبور شدیم در روز فیلمبرداری کنیم. ایده‌ی اصلی فیلم هم قصه‌ی عدالت اسطوره‌ای است که منجر به بی‌عدالتی می‌شود. قصه راجع به قصاص بچه‌های ناخدا به خاطر عملکرد ناخدا است. این ایده در نسبت دوربین و شخصیت ناخدا تأثیرگذار بود.

او گفت: چندصدایی و رفت‌وبرگشت بودن بحث‌ها میان مردم، دبیر و مهمان همچون فصل‌ها و جلسه‌های گذشته‌ی این فصل پاتوق ادامه داشت. در بخشی از این جلسه، امینی در پاسخ به این انتقاد که برنامه‌های این فصل منتفد ندارد و باکس فیلم‌ها نباید براساس یک فیلم چیده شود گفت: من مجری نیستم. منتقد و دبیر هستم. فصل قبل داشتن مجری و منتقد باعث می‌شد که در استفاده‌ی صحیح از زمان دچار مشکل شویم.

به گزارش اصفهان امروز: پاتوق فیلم کوتاه انجمن سینمای جوان اصفهان با حمایت دفتر تخصصی سینمای شهرداری اصفهان، مجموعه سیتی‌سنتر، تصویرسازان اسپادانا و اسنپ، به مدت سه ماه در پردیس سینمایی سیتی‌سنتر اصفهان برگزار می‌شود. علاقه‌مندان به کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به صفحه مجازی پاتوق در اینستاگرام به نشانی esfahanshortfilmclub مراجعه کنند.