سرایی برای صلح با کودکان کار
موسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی، بیشتر به سرایی می‌ماند جهت صلح با کودکان کار؛ صلحی که در کلام، همگان خواستار آنند اما در عمل تنها برخی به آن پایبندند.
ختن کوفگر/اصفهان امروز: سایه سنگین کار بر وجود نحیف کودک، معضلی می‌سازد به نام «کودکان کار» که شامل تمامی افراد زیر 18 سالی می‌شود که به دلیل ضعف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خانواده جهت درآمدزایی مجبور به کار کردن به‌صورت پاره‌وقت یا تمام‌وقت در خارج از محیط خانه می‌شوند و این کار از دستفروشی در خیابان‌ها و پارک‌ها تا کارهای جانفرسا در معادن، ساختمان‌ها، کارخانه‌ها و ... را شامل می‌شود.
کار کردن در سنین پایین و در محیط‌های نامناسب، آنچه برای کودک به همراه می‌آورد خشونت است و تجربیات جسمی و روانی دردناک و محرومیت از آموزش، پرورش، بهداشت و کاهش شدید امنیت روانی و جسمی کودک. مقوله کودکان کار معضلی است که بسیاری از جوامع سال هاست با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و علی‌رغم قوانین بین‌المللی نظیر «پیمان جهانی حقوق کودک» که جوامع عضو سازمان ملل را متعهد به رعایت حقوق کودکان درزمینه‌های مختلف ازجمله حمایت از کودک در محیط کار، مشخص کردن سن کار، شرایط کار، حق بیمه اجتماعی و... می‌کند، اما هستند جوامعی که در آنها کودکان کار جایی در جامعه آماری‌شان ندارند و حضورشان انکار می‌شود، گرچه در واقعیت جامعه، کودکان کار بسیار مشهودند و پر معضل.
در سال‌های اخیر، فعالیت‌های چشمگیری در زمینه حمایت از کودکان، توسط سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌های مختلف انجام‌شده و ازجمله آنها «مؤسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی» است.
مؤسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی از سال 1394 و با مجوز رسمی از وزارت ورزش و جوانان، فعالیت‌های بشردوستانه خود را به‌ویژه در زمینه کودکان کار آغاز کرده و ارائه کلیه خدمات حمایتی و آموزشی این موسسه کاملا داوطلبانه و رایگان است.
نوید مسائلی، مدیر این مؤسسه، دانش‌آموخته رشته مکانیک در مقطع کارشناسی ارشد است و فعالیت خود با مؤسسات مردم‌نهاد و خیریه‌های مرتبط با کودک را از 1386 آغاز کرده است. او در خصوص شروع کار این مؤسسه می‌گوید: «باوجود نهادهای مختلف حمایت از کودکان به نظرم می‌آید که در زمینه فعالیت تخصصی ویژه کودکان کار (کودکانی که با انجام کار در خارج از خانه اما با خانواده خود زندگی می‌کنند) اقدام جدی صورت نگرفته بود و در اصل بیشتر مؤسسات در کنار پرداختن به کودکان خیابانی، بد سرپرست، بی‌سرپرست و کارتن‌خواب‌ها، به کودکان کار هم می‌پرداختند و به همین جهت پس از فعالیت‌های زیاد در سال 94 توانستیم مؤسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی را جهت ترویج فعالیت‌های بشردوستانه به‌ویژه در زمینه حمایت از کودکان کار به ثبت رسمی برسانیم. منظور از اقدامات ویژه و تخصصی برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه مسائل فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، بهداشتی، روانشناسی و تحصیلی برای کودکان کار و همچنین آموزش و تعامل با خانواده آنهاست. آموزش‌هایی جهت توانمندسازی کودک و خانواده در تقابل با فقر فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موجود در فضای کار کودکان.»
نخستین قدم در اجرای اهداف انجمن، شناسایی کودکان کار است. اعضای انجمن با حضور در خیابان‌ها و صحبت با کودکان کار از آنها شماره‌ای می‌گرفتند و در قدم بعدی با مراجعه به منزلشان به بررسی وضعیت خانواده ازلحاظ مالی و فرهنگی پرداختند و درنهایت، تعداد 150 کودک شناسایی شدند.
مسائلی می‌گوید: «با توجه به نوپا بودن انجمن ما و عدم وجود امکانات مالی و نیروی انسانی کافی به این نتیجه رسیدیم که ارائه خدمات اولیه مانند خوراک، پوشاک و بهداشت برای همه کودکان انجام شود و آموزش‌های تخصصی برای گروه مشخصی از آنها، همچنین ازآنجایی‌که دختران کار در معرض خطرات بیشتری قرار می‌گیرند نهایتاً تعداد 30 نفر از دختران 8 تا 12 سال جهت برخورداری از کلاس‌های آموزشی انتخاب شدند. به علت کار کودکان و با توجه به نداشتن زمان کافی، روزهای پنجشنبه از ساعت 8 تا 14 این 30 کودک برای شرکت در کلاس‌ها در محل انجمن حاضر می‌شوند. در ساختمان انجمن، وسیله نقلیه جهت ایاب و ذهاب کودکان کار، تهیه خوراک و پوشاک و... و کلیه خدمات آموزشی با کمک‌های مردمی و خیرین و داوطلبین انجام می‌شود.»
از دیگر اقدامات انجام‌شده در مؤسسه طلوع مهر و دوستی می‌توان به تهیه بسته‌های خوراکی، پوشاک و لوازم‌التحریر به مناسبت‌های مختلف، همچنین برگزاری جشن‌هایی نظیر شب یلدا، جشن تکلیف، جشن تولد، برگزاری دوره‌های معاینات بهداشتی و درمانی، دوره‌های توانمندسازی کودکان، کلاس‌های آموزش هنری و تحصیلی، برگزاری دوره‌های خلاقیت، کارگاه‌های تعامل با محیط‌زیست، برگزاری جشنواره عکس ویژه کودکان کار و... اشاره کرد. از اهداف آتی این مؤسسه، به اجرا درآوردن طرحی ست به نام «پایان کار کودکان» باهدف انتقال کار از کودک به والدین.
درست است که پدیده کار کودکان، ریشه در مسائل عمیقی چون فقر، تضاد طبقاتی، توزیع ناعادلانه ثروت، مهاجرت‌های بی‌رویه، ازدیاد جمعیت، نقصان قوانین حمایتی از کودکان و ... دارد که باید در سطح کلان و در زمانی طولانی و توسط سازمان‌های دولتی و رسمی بررسی و بهبود یابند اما هستند اقدامات کوتاه‌مدت بسیار مهمی که بهترین مجری آنها همان سازمان‌های مردم‌نهادند؛ اقداماتی مانند شناسایی کودکان کار، آموزش‌وپرورش آنها و آشنا کردن عموم مردم با مسئله کودکان کار و آموزش نحوه برخورد با ایشان به‌دوراز هر بی‌تفاوتی، بی‌احترامی و ترحم. شاید اقدامات سازمان‌های دولتی و مردم‌نهاد در کنار یکدیگر بهترین اقدام جهت بهروزی کودکان کار باشد.
کار کردن در سنین پایین و در محیط‌های نامناسب، آنچه برای کودک به همراه می‌آورد خشونت است و تجربیات جسمی و روانی دردناک و محرومیت از آموزش، پرورش، بهداشت و کاهش شدید امنیت روانی و جسمی کودک. مقوله کودکان کار معضلی است که بسیاری از جوامع سال هاست با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و علی‌رغم قوانین بین‌المللی نظیر «پیمان جهانی حقوق کودک» که جوامع عضو سازمان ملل را متعهد به رعایت حقوق کودکان درزمینه‌های مختلف ازجمله حمایت از کودک در محیط کار، مشخص کردن سن کار، شرایط کار، حق بیمه اجتماعی و... می‌کند، اما هستند جوامعی که در آنها کودکان کار جایی در جامعه آماری‌شان ندارند و حضورشان انکار می‌شود، گرچه در واقعیت جامعه، کودکان کار بسیار مشهودند و پر معضل.
در سال‌های اخیر، فعالیت‌های چشمگیری در زمینه حمایت از کودکان، توسط سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌های مختلف انجام‌شده و ازجمله آنها «مؤسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی» است.
مؤسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی از سال 1394 و با مجوز رسمی از وزارت ورزش و جوانان، فعالیت‌های بشردوستانه خود را به‌ویژه در زمینه کودکان کار آغاز کرده و ارائه کلیه خدمات حمایتی و آموزشی این موسسه کاملا داوطلبانه و رایگان است.
نوید مسائلی، مدیر این مؤسسه، دانش‌آموخته رشته مکانیک در مقطع کارشناسی ارشد است و فعالیت خود با مؤسسات مردم‌نهاد و خیریه‌های مرتبط با کودک را از 1386 آغاز کرده است. او در خصوص شروع کار این مؤسسه می‌گوید: «باوجود نهادهای مختلف حمایت از کودکان به نظرم می‌آید که در زمینه فعالیت تخصصی ویژه کودکان کار (کودکانی که با انجام کار در خارج از خانه اما با خانواده خود زندگی می‌کنند) اقدام جدی صورت نگرفته بود و در اصل بیشتر مؤسسات در کنار پرداختن به کودکان خیابانی، بد سرپرست، بی‌سرپرست و کارتن‌خواب‌ها، به کودکان کار هم می‌پرداختند و به همین جهت پس از فعالیت‌های زیاد در سال 94 توانستیم مؤسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی را جهت ترویج فعالیت‌های بشردوستانه به‌ویژه در زمینه حمایت از کودکان کار به ثبت رسمی برسانیم. منظور از اقدامات ویژه و تخصصی برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه مسائل فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، بهداشتی، روانشناسی و تحصیلی برای کودکان کار و همچنین آموزش و تعامل با خانواده آنهاست. آموزش‌هایی جهت توانمندسازی کودک و خانواده در تقابل با فقر فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موجود در فضای کار کودکان.»
نخستین قدم در اجرای اهداف انجمن، شناسایی کودکان کار است. اعضای انجمن با حضور در خیابان‌ها و صحبت با کودکان کار از آنها شماره‌ای می‌گرفتند و در قدم بعدی با مراجعه به منزلشان به بررسی وضعیت خانواده ازلحاظ مالی و فرهنگی پرداختند و درنهایت، تعداد 150 کودک شناسایی شدند.
مسائلی می‌گوید: «با توجه به نوپا بودن انجمن ما و عدم وجود امکانات مالی و نیروی انسانی کافی به این نتیجه رسیدیم که ارائه خدمات اولیه مانند خوراک، پوشاک و بهداشت برای همه کودکان انجام شود و آموزش‌های تخصصی برای گروه مشخصی از آنها، همچنین ازآنجایی‌که دختران کار در معرض خطرات بیشتری قرار می‌گیرند نهایتاً تعداد 30 نفر از دختران 8 تا 12 سال جهت برخورداری از کلاس‌های آموزشی انتخاب شدند. به علت کار کودکان و با توجه به نداشتن زمان کافی، روزهای پنجشنبه از ساعت 8 تا 14 این 30 کودک برای شرکت در کلاس‌ها در محل انجمن حاضر می‌شوند. در ساختمان انجمن، وسیله نقلیه جهت ایاب و ذهاب کودکان کار، تهیه خوراک و پوشاک و... و کلیه خدمات آموزشی با کمک‌های مردمی و خیرین و داوطلبین انجام می‌شود.»
از دیگر اقدامات انجام‌شده در مؤسسه طلوع مهر و دوستی می‌توان به تهیه بسته‌های خوراکی، پوشاک و لوازم‌التحریر به مناسبت‌های مختلف، همچنین برگزاری جشن‌هایی نظیر شب یلدا، جشن تکلیف، جشن تولد، برگزاری دوره‌های معاینات بهداشتی و درمانی، دوره‌های توانمندسازی کودکان، کلاس‌های آموزش هنری و تحصیلی، برگزاری دوره‌های خلاقیت، کارگاه‌های تعامل با محیط‌زیست، برگزاری جشنواره عکس ویژه کودکان کار و... اشاره کرد. از اهداف آتی این مؤسسه، به اجرا درآوردن طرحی ست به نام «پایان کار کودکان» باهدف انتقال کار از کودک به والدین.
درست است که پدیده کار کودکان، ریشه در مسائل عمیقی چون فقر، تضاد طبقاتی، توزیع ناعادلانه ثروت، مهاجرت‌های بی‌رویه، ازدیاد جمعیت، نقصان قوانین حمایتی از کودکان و ... دارد که باید در سطح کلان و در زمانی طولانی و توسط سازمان‌های دولتی و رسمی بررسی و بهبود یابند اما هستند اقدامات کوتاه‌مدت بسیار مهمی که بهترین مجری آنها همان سازمان‌های مردم‌نهادند؛ اقداماتی مانند شناسایی کودکان کار، آموزش‌وپرورش آنها و آشنا کردن عموم مردم با مسئله کودکان کار و آموزش نحوه برخورد با ایشان به‌دوراز هر بی‌تفاوتی، بی‌احترامی و ترحم. شاید اقدامات سازمان‌های دولتی و مردم‌نهاد در کنار یکدیگر بهترین اقدام جهت بهروزی کودکان کار باشد.