«انگورستان» ملک التجار؛ سفر به عمق فرهنگ و تاریخ نصف جهان

خبرآنلاین اصفهان-فاطمه کازرونی: اصفهان یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان است که ۶ هزار اثر تاریخی را در دل خود جای داده است و در این میان خانه های تاریخی نگین این آثار هستند، بناهایی که در گوشه گوشه نصف جهان،‌ خیال ناب گردشگران را تا آسمان هفتم پرواز می دهند، هر کدام از این خانه های خیال انگیز داستانی از عشق و سیاست را در کنار زندگی روزمره مردم این سرزمین را حکایت می کند، داستانهایی که گاه وصف آنها در یک کتاب نیز نمی گنجد.

خانه هایی که در گوشه و کنار شهر با معماری های قدیمی و چشم و نواز خود، اکنون کاربری های مختلف پیدا کرده و میزبان گردشگران است.

گشت زدن در خانه های قدیمی با شکوه که حال و هوای سنتی تاریخی دارد، تجربه ای ناب از سفر به عمق فرهنگ، هنر و تاریخ این دیار است؛ انگورستان ملک التجار اصفهان یکی از تاریخی‌ترین و زیباترین خانه‌های این شهر است که جلوه‌های ویژه‌ معماری و هنر ایرانی آن را به بنایی چشم نواز تبدیل کرده است.

نام انگورستان ملک‌‏التجار را از حاج محمدابراهیم‌خان ملقب به ملک‌التجار گرفته‌اند، او در زمان ناصرالدین‌شاه مسئول ‏امور مالی اصفهان بوده است، این بنا، گویی در ابتدا تاکستان بزرگی بوده که با گسترش شهرسازی و خیابان‌بندی از میان‌ رفته و قسمت فعلی عمارت باقی‌ مانده، به همین دلیل به انگورستان معروف است.

از برگزاری مراسم تعزیه و عزاداری تا جشن عروسی خانواده های بی بضاعت

مطابق برخی منابع ملک التجار این خانه را به مکانی برای برگزاری مراسم تعزیه و عزاداری اختصاص داد و تاریخ تنظیم وقف نامه‌ای که از این خانه در دسترس است به سال ۱۳۴۱ هجری قمری باز می‌گردد.

از سویی طبق اسناد و مدارک، این عمارت بسیار زیبا پس از ساخت، ‏ محل برگزاری جشن عروسی خانواده‌هایی بوده که بضاعت مالی کمی داشته‌اند ؛ این کار حتی پس از مرگ ملک‌‏التجار هم انجام می‌شده است.

برخی قدمت این خانه را در محله شیخ یوسف خیابان ملک به زمان نادرشاه افشار نسبت می دهند؛ خانه ای زیبا و شگفت انگیز که در گذر زمان بخش زیادی از آن برای تعریض خیابان از میان رفته است اما هنوز هم ویژگی معماری خاصی آن توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

رویایی دل انگیز از بازی نور

این خانه تاریخی یکی از بهترین نمونه‌های بارز معماری دوران قاجار است که از بخش‌های مختلف از جمله حیاط اندرونی، حیاط بیرونی، شاه‌نشین، زیرزمین، حوض‌خانه و اتاق‌های متعدد تشکیل شده است که این اتاق‌ها همراه با ستون‌هایی چوبی، گچبری، آیینه‌کاری و کاشی‌کاری‌ در نوع خود منحصر به فرد است.

شاه نشین زمستانه در شمال خانه و در وسط آن نیز شاه نشین تابستانه‌اش قرار دارد که ساکنان خانه را از گزند سرمای زمستان و گرمای تابستان در امان نگه می‌دارند، شاه نشین عمارت پوشیده از مبل‌های فرانسوی و لوسترهای ایتالیایی و طاقچه های مزین با آیینه های زیبا است و زمانی که نور خورشید از شیشه های رنگی پنجره ارسی به فضای خانه وارد می شود، رویایی دل انگیز از بازی نور شکل می گیرد.

قدم زدن در حیاط اندرونی این کاخ که پر از درختان توت و چنار است، در هوای بهاری دل انگیز است ، این خانه اتاق هایی با معماری جالب توجه دارد ، اتاق «زهرا خانم» یعنی دختر ملک التجار صاحب خانه، اتاق پس درونی یا همان اتاق حوضخانه و اتاق نظارت نیز از نقاط دیدنی و زیبای این خانه هستند.

در بخش شمالی حیاط یک اتاق پنج‌ دری قرار دارد که بنا به وصیت حاج محمدابراهیم ملک‌التجار در ۱۳۴۱ هجری‌قمری در این مکان به خاک سپرده شده است.

حیاط اندرونی در زمان حاج محمدابراهیم ملک‌ التجار برای اجرای مراسم‌ مختلف ازجمله روضه‌خوانی، جشن‌ها و مناسبت‌های دیگر با سقف چوبی پوشانده شده و ستون‌ها دارای تزیینات مقرنس‌کاری تمام از چوب است.

حمام این خانه که در گوشه‌ای از حیاط با سقف گنبدی خود، جلوه خاصی دارد؛ زیر زمین خنک خانه نیز با کاشی های آبی دلبری خاصی دارد اما جالب اینجاست که این مکان انبار آذوقه و میوه بوده است.

انگورستان ملک، مصون از تخریب های ظل السلطان

انگورستان ملک از معدود کاخ‌ها و عمارت‌هایی بوده که از دست ظلم و ستم‌ها و تخریبگری‌های ظل‌‏السلطان در امان مانده است؛ در حال حاضر از این عمارت برای اقدامات نیکوکارانه و برپایی جشن برای کودکان بی‌سرپرست استفاده می شود.

۴۶