اهمیت روزافزون مناطق حفاظت شده اصفهان

حسن مقیمی(عکاس طبیعت)/اصفهان امروز: مناطق حفاظت‌شده زیست‌محیطی دو نوع کاربری دارند. یک کاربری حفظ گونه‌های حیات‌وحش و گونه‌های گیاهی است که این کاربری عمومی آن‌هاست. کاربری دوم آن‌ها نیز به‌خصوص در مناطق حفاظت‌شده در جوار شهرهای بزرگ نقش آن‌ها به‌عنوان ریه‌های تنفسی است که علاوه بر تلطیف هوا، عرصه‌های وسیعی را از تبدیل‌شدن به مراکز جمعیتی و صنعتی و کانون‌های تولید آلودگی حفظ کرده‌اند.

اصفهان، چهار منطقه عمده و بسیار مهم حفاظت‌شده دارد که می‌توان اهمیت آن‌ها را نسبت به دیگر مناطق بالاتر دانست. چراکه این چهار منطقه یعنی کلاه قاضی، قمیشلو، موته و عباس‌آباد هرکدام ویژگی‌هایی دارند که از نظر گونه‌های جانوری و گیاهی پراهمیت و گاه منحصربه‌فرد هستند. برای مثال پناهگاه حیات‌وحش موته با دارا بودن بیشترین جمعیت آهوی ایرانی، یکی از مهم‌ترین مناطق حفاظت‌شده اصفهان و کشور محسوب می‌شود به‌طوری‌که به‌تازگی قسمتی از آن به پارک ملی تبدیل شده است. یا پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو که علاوه بر موقعیت خاص اکولوژیکی و دارا بودن از تنوع چشمگیر گیاهی و جانوری، زیستگاه اصلی گونه منحصربفرد قوچ و میش اصفهان است که بیشترین جمعیت و خالص‌ترین نژاد آن منحصرا در این منطقه زندگی می‌کنند. گونه‌ای که در سراسر جهان به نام اصفهان شناخته می‌شود. پارک ملی کلاه قاضی نیز یکی از زیستگاه‌های اصلی کل و بز وحشی کشور است. تعداد قابل توجهی از این گونه را در خود جای داده است. پناهگاه حیات‌وحش عباس‌آباد در شرق استان مأمن گونه‌های کمیابی از گربه‌ساسنان در معرض خطر همچون یوز آسیایی و پرندگان با ارزشی نظیر هوبره و زاغ‌بور است. قابل توجه اینکه زاغ‌بور تنها پرنده آندومیک یا انحصاری کشور است. البته ذکر این نکته لازم است در بیشترین این مناطق گونه‌های یاد شده وجود دارند. اما به دلیل شرایط اقلیمی در هر کدام از مناطق یاد شده یکی از این گونه‌ها جمعیت غالب را دارد. به طوری که کل و بز شاخص پارک ملی کلاه‌قاضی، قوچ اصفهان (نماد حیات‌وحش استان) گونه غالب پارک ملی قمیشلو و آهو گونه اصلی پناهگاه حیات‌وحش موته به شمار می‌رود. اهمیت این مناطق را می‌توان از این نکته بهتر درک کرد که هر سه این مناطق شاخص اصفهان پارک ملی هستند که بالاترین درجه اهمیت حفاظتی را دارد. برای منطقه عباس‌آباد هم برنامه‌هایی برای ارتقا آن به پارک ملی پیش‌بینی شده است.

این چهار منطقه، شاخص‌ترین مناطق زیست‌محیطی استان اصفهان چه از حیث گیاهی و چه از نظر جانوری هستند. اما دیگر مناطق تحت حفاظت در اصفهان مانند کرکس، کهیاز، قمصر و برزوک و غیره نیز ویژگی‌های دارند که باعث شده تحت حفاظت قرار بگیرند. چرا که طبق قانون باید حداقل 10 درصد از عرصه‌های واجد شرایط و ارزشمند کشور تحت حفاظت و مدیریت سازمان محیط زیست کشور قرار بگیرد. اما نکته اینجاست که مناطقی مانند کرکس یا کهیاز اگرچه امروز نتوانند از نظر اهمیت با مناطق قدیمی با سابقه‌ای مانند موته یا قمیشلو رقابت کنند، اما در آینده و با استمرار حفاظت، می‌توانند به مناطق مهمی تبدیل شوند. چراکه کلاه‌قاضی و موته نیز با همین استمرار حفاظت، امروز اهمیت خاصی پیدا کرده‌اند و شاید آن روزی که حفاظت از این مناطق را شروع کردند، درجه اهیمتشان تا این اندازه نبوده است. بنابراین کرکس هم می‌تواند بعد از مدتی هم‌پای کلاه‌قاضی و موته شود.

در مورد بحث گردشگری در این مناطق هم باید گفت الان بهترین موقعیت را قمیشلو دارد. به طور کل اگر قرار بر دیدن حیات‌وحش این مناطق باشد، فصل تابستان بهترین فصل است. چرا که در فصل‌های پاییز و زمستان حیوانات به ارتفاعات می‌روند یا در پناهگاه‌های خود هستند و به سختی دیده می‌شوند. در فصل بهار نیز به دلیل زاد و ولد آن‌ها بازدید ممنوع است و به همین خاطر گروه‌های توریستی باید در تابستان برنامه‌ریزی کنند. همچنین بازدید از هر منطقه به طور خاص نیز بستگی به گونه‌ خاصی دارد که در آن منطقه موجود است. مثلا برای دیدن آهوی ایرانی بهترین منطقه موته است.