آیکنوگرافی و درک نشانه های تصویری در تصاویر

اصفهان زیبا: دهمین نشست تخصصی پژوهشی آلاچیق در هنرسرای خورشید با حضور اساتید و پژوهشگران موسیقی و به همت دفتر تخصصی موسیقی سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان برگزار شد. این سلسله نشست ها که آخرین برنامه در اولین دوره خود را تجربه کرد، به بررسی موسیقی و تاثیر آن از دید متخصصان پرداخت. در این نشست «درآمدی بر آیکنوگرافی در هنر موسیقی ایران» با حضور اساتید این رشته، میثم میریان و مریم دولتی فرد، بنیان‌گذار انجمن آیکنوگرافی بررسی شد.

آیکنوگرافی در ایران
میثم میریان، استاد دانشگاه و پژوهشگر موسیقی و هنر در این نشست، آیکنوگرافی را برگرفته از یونان باستان دانست و گفت: تلاش‌های بسیاری برای تشکیل این انجمن در ایران صورت گرفت. این انجمن ابتدا در دانشگاه لوزان سوئیس تشکیل شد و به‌سرعت توسط دانشگاه‌های آمریکا گسترش یافت و اکنون حدود چهار دهه از فعالیت این مرکز می‌گذرد.وی در مورد برنامه‌های انجمن آیکنوگرافی اظهار داشت: بخش زیادی از تحقیقات این مرکز به بررسی آیکنوگرافی کشورهای شرقی می‌پردازد؛ زیرا محتوای آیکنوگرافی در این کشورها به‌خوبی قابل پیگیری است. حال که پس از تلاش‌های بسیار این مرکز توانسته کرسی رسمی این رشته را به دست بگیرد، کارگاه‌هایی که به‌ صورت رسمی از این ‌پس در این زمینه برگزار می‌شود، با اهدای گواهی حضور از طرف دانشگاه لوزان سوئیس همراه خواهد بود.

آیکنوگرافی چیست
استاد فلسفه هنر و موسس انجمن آیکنوگرافی ایران به تعریف و شرح مفاهیم آیکنوگرافی پرداخت و بیان داشت: آیکون واژه‌ای است که در مکالمات روزمره امروزی آن را می‌شنویم، این واژه از لحاظ پایه و اساس و ریشه‌شناسی به کلمه «اییکون» یونانی باز می‌گردد. در فارسی در ترجمان معادل‌هایی ازجمله تصویر، نماد، تمثیل و نشانه برای آن استفاده شده است.مریم دولتی فرد در مورد اولین استفاده از واژه‌ آیکون قبل از ورود به دنیای هنر گفت: در کلیسای ارتدکس از این کلمه در مورد شمایل‌های مذهبی از جمله صورت مسیح استفاده می‌شد. آیکنوگرافی با معانی شمایل‌نگاری و نشانه‌شناسی در متون ترجمه شده که نمی‌توان آن را به‌عنوان معادل درستی برای آیکنوگرافی دانست و پیشنهاد می‌شود که ترجمه از خود کلمه آیکنوگرافی استفاده شود.دولتی فرد دلیل به وجود آمدن آیکنوگرافی موسیقی را چنین بیان کرد: آیکنوگرافی موسیقی کمک می‌کند نشانه‌هایی را که در تصاویر وجود دارد، بررسی کرده و به سطح عمیق‌تری از درک و اطلاعات برسیم، باید تصاویر محتوای آیکنوگرافیک داشته باشند تا بتوانیم این مطالعه را انجام دهیم.

ارتباط ادبیات و آیکنوگرافی
وی با بیان این جمله که سنت تصویری ایرانی با ادبیات آمیخته، افزود: تفسیر آیکنوگرافی ما را به سمت اطلاعات عمیق‌تر پیش می‌برد، تصاویر اولیه در کتیبه‌های خوشنویسی نمود بیشتری دارند و در این زمینه ادبیات به ما کمک می‌کند تا آیکنوگرافی عمیق‌تری داشته باشیم، ارتباط معناداری بین ادبیات و موسیقی وجود دارد که نباید از آن غافل شد.وی به دیوارنگاره‌های کاخ‌موزه چهلستون اصفهان اشاره کرد و گفت: در این تصاویر علاوه بر روایات تاریخی، نشانه‌های بسیاری وجود دارد که خوانش آیکنوگرافیک را ممکن می‌کند، لباس‌ها، سازها و حتی قرارگیری افراد در صحنه دارای پیام‌های مختلفی هستند.موسس انجمن آیکنوگرافی ایران در پایان به تاریخ آیکنوگرافی اشاره کرد و اظهار داشت: واژه آیکنوگرافی موسیقی اولین بار توسط یک دانشمند اتریشی در سال 1961 ابداع شد. او که یک موسیقیدان بود، در زمان جنگ جهانی دوم تلاش بسیاری در تحلیل تصاویر داشت و او حتی برای جذب مردم به موزه‌ها برای اولین بار کنسرت‌های موسیقی را در موزه‌ها برگزار کرد.مریم دولتی‌فرد آیکنوگرافی را ابزاری برای رسیدن به سطح بالاتر درک دانست و گفت: پژوهشگری که از تصاویر آیکنوگرافی استفاده می‌کند از رویکردهای مختلفی را به کار می‌گیرد، در ایران به دلیل فقر فرهنگ نوشتاری که از گذشته وجود داشته است. تاریخ و فرهنگ کمتر به رشته تحریر درآمده و آیکنوگرافی می‌تواند به ما در درک بهتر فرهنگ و تاریخ گذشته کمک کند.در آخرین نشست دوره اول برنامه آلاچیق سعید مزدک، پیشکسوت مکتب موسیقی اصفهان و استاد چیره‌دست تار به همراه محسن شیرانی نوازنده جوان و بااستعداد تنبک به اجرای برنامه پرداختند.همچنین زخمه تار استاد در دستگاه‌های نوا و شور شنیدن داشت و در پایان دو نوازی علی امیریان فرد نوازنده عود و محسن شیرانی دقایقی دل‌نشین را برای حاضران رقم زد.شایان ذکر است ایران از معدود اعضای انجمن جهانی آیکنوگرافی است که توانسته کرسی این رشته را در دانشگاه داشته باشد.