آیا اینستاگرام فیلتر می شود

اینستاگرام محبوب ترین شبکه اجتماعی در ایران و جهان که در کنار تلگرام بیشترین کاربران را در ایران داشته احتمالا به زودی سرنوشتی مشابه همتای پرطرفدارش تلگرام را داشته و فیلتر خواهد شد. زمزمه های جدی بسیاری خبر از فیلتر شدن اینستاگرام دارد و زمان فیلترینگ اینستاگرام فرارسیده است. فیلتر شدن اینستاگرام از چند سال پیش مطرح شده و اکنون جدی تر شده است. تا جایی که برخی از مسئولان کشور از راه‌اندازی جانشین داخلی اینستاگرام خبر داده‌اند و حتی یک شرکت ایرانی، نمونه‌‌ای مشابه از اینستاگرام را با نام جیک و پیک عرضه کرده است.

اینستاگرام یک بار فیلتر شده است

زمزمه های فیلترینگ اینستاگرام از سال های گذشته مطرح شد تا جایی که به دلیل انتقادهای بسیار به روند حاکم بر این شبکه اجتماعی یک بار فیلتر شد اما با شروع فاز جدیدی از فیلترینگ از سال 93 با نام فیلترینگ هوشمند این شبکه اجتماعی از فیلترینگ کامل درآمد. در فیلترینگ هوشمند کلید واژه ها و محتواهای غیراخلاقی فیلتر شدند روندی که تداوم نداشت و رضایت منتقدان را جلب کند. پس از آن بارها شایعه فیلتر شدن اینستاگرام در رسانه های مختلف منتشر شد اما تا به امروز که این احتمال قدرت گرفت.

دستور قضایی فیلتر اینستاگرام

اولین زمزمه های جدی فیلترینگ اینستاگرام را سرپرست جدید معاونت امور فضای مجازی دادستانی کل کشور چند روز پیش مطرح کرد جواد جاویدنیا در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چندی پیش صحبت‌هایی مبنی بر احتمال فیلترینگ اینستاگرام مطرح شده بود. آیا قرار است این شبکه اجتماعی فیلتر شود؟ گفت: اینستاگرام باید چند سال پیش فیلتر می‌شد. متأسفانه میزان جرایمی که در بستر جرم خیز اینستاگرام بوجود آمده و هر روز رو به رشد است را می‌توان بعنوان یک فاجعه نام برد و خانواده‌های زیادی درگیر آسیب‌های آن شده و از این مسئله گلایه‌مند هستند.

دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه درباره دلیل فیلتر کردن اینستاگرام گفت: بسیاری از علما و اساتید دانشگاه و دانشجویان هر کدام با استدلال خود خواهان فیلترینگ این نرم افزار هستند. حتی برخی تمام مسئولان فضای مجازی کشور را که هر کدام به نحوی در این فضا نقش دارند به خاطر عدم جلوگیری و برخورد با این پدیده مسئول گمراهی تک تک افراد جامعه و به ویژه کودکان و نوجوانان می‌دانند و بی‌غیرت خطاب می‌کنند و حق هم دارند.

جاویدنیا تاکید کرد: من به عنوان مسئول نظام اسلامی بر صندلی خود تکیه داده‌ام و می‌بینم که چه فجایعی در این شبکه در حال وقوع است و اقدامی که می‌توانم انجام دهم را انجام ندهم و به جای وظایف شرعی و قانونی ملاحظات سیاسی را بهانه کنم آیا خداوند متعال و شهدا از من خواهند پذیرفت؟ اگر واقعا چنین است باید مسئولیتم را رها کنم و در خانه بنیشینم تا حداقل پاسخی داشته باشم که مسئول نبودم مقام معظم رهبری بارها و بارها وضعیت نامطلوب این فضا و اینکه این فضا به قتلگاه جوانان تبدیل شده است را گوشزد کرده‌اند. آیا من با ادعای ولایتمداری و سرباز ولایت بودن رواست که بی تفاوت باشم و بهانه‌های مختلف بیاورم؟

همین گفت و گو احتمال جدی بودن فیلترینگ اینستاگرام را قوی تر کرد تا اینکه سرپرست معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور و دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه (فیلترینگ) حکم قضائی فیلترینگ اینستاگرام را منتشر کرد تا احتمال فیلتر شدن این شبکه اجتماعی قوی تر شود.

سرپرست معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور در گفت‌وگو با ماهنامه پیوست خبر از حکم قضایی فیلترینگ اینستاگرام را داد و از دو ابلاغیه به دادستان‌های کل کشور گفت که براساس آن فیلترینگ سرویس کسب‌وکارهای مجازی حتی الامکان بدون اطلاع قبلی صورت نخواهد پذیرفت.

جواد جاویدنیا، در توضیح این ابلاغیه با اشاره به تبصره ماده ۲۱ قانون جرایم رایانه‌ای گفت: «یکی از کارهایی که در این معاونت به جد دنبال آن هستم اجرای دقیق قانون است و براساس آن اجرای کامل تبصره ۱ ماده ۲۱ قانون جرایم رایانه‌ای را در دستور کار قرار گرفته است. در این تبصره تاکید شده است با رفع فوری محتوای مجرمانه از سوی دارندگان تارنماهای شناخته شده (دارای هویت در داخل کشور) وب‌سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین مورد شکایت تا زمان صدور حکم نهایی این سرویس فیلتر نخواهد شد.»

او در ادامه افزود: «برای اجرای این تبصره از قانون آذر ماه سال جاری ابلاغیه‌ای هم به کلیه دادستان‌های کشور ارسال و از آنها خواسته شده تا حتماً تبصره موصوف قبل از صدور دستور فیلترینگ اجرا شود» او تاکید می‌کند که با اجرایی شدن این تبصره جلوی فیلترینگ بدون اطلاع قبلی بسیاری از سایت‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین گرفته خواهد شد.

دو ابلاغیه‌ای که به دادستانی‌های کل کشور ارسال شده و به گفته سرپرست معاونت امور فضای مجازی دادستانی جلوی فیلتر بدون ضابطه کسب‌وکارها گرفته می‌شود:

دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه با اعلام اینکه یک ساعت فیلترینگ می‌تواند ضررهای جبران ناپذیری به کسب‌وکارهای مجازی بزند تاکید می‌کند که نظارت بر اجرای این تبصره به شکل جدی پیگیری می‌شود و از همه همکاران قضائی نیز خواسته شده تا در این زمینه احتیاط لازم را در نظر بگیرند. البته جاویدنیا یادآور می‌شود که اجرای این تبصره از قانون جرایم رایانه‌ای تنها مختص سرویس‌هایی است که محتوای کلی سرویس آنها مجرمانه نباشد.

در تبصره ۱ ماده ۲۱ قانون جرایم رایانه‌ای اعلام شده است که چنانچه وب‌سایت‌های مختلف که امکان احراز هویت و ارتباط با آنها در داخل کشور وجود دارد، به صورت فوری محتوای مجرمانه و مورد شکایت را حذف کنند تا زمان صدور حکم نهایی موضوع مورد شکایت فیلتر نخواهد شد.

در بخش دیگر گفت‌وگو او از وجود حکم قضائی برای فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام نیز خبر داد. او در این زمینه گفت: «اینستاگرام یک بار فیلتر شد و دولت وعده داد که با کمک فیلترینگ هوشمند می‌تواند این فضا را کنترل کند اما متأسفانه در این زمینه هزینه زیادی انجام شد ولی به نتیجه‌ای نرسیدیم. هم اکنون دستور قضائی برای فیلتر این سرویس داریم و نظر اکثریت شورای عالی فضای مجازی و دیگر تصمیم‌گیران نیز مبنی بر فیلتر شدن این سرویس است.»

او در ادامه افزود: «طبق مصوبات شورای عالی فضای مجازی ترافیک اینستاگرام از یک سطح بالاتر نباید می‌رفت که متأسفانه فراتر رفت و از طرفی براساس مصوبات این شورا باید دولت برای فعالیت این شبکه در کشور مجوزدولت پس از التزام این شبکه اجتماعی به قوانین کشور و انتقال سرورها به داخل کشور مجوز صادر می‌کرد که این کار هم انجام نشده است.»

فیلترینگ اینستاگرام در انتظار اجماع

براساس اظهارت او در حال حاضر به صورت یک طرفه دستگاه قضائی می‌تواند با توجه به انجام نشدن مصوبات شورا اقدام کند اما فعلا منتظر اجماع نظر در این زمینه هستیم. ولی اگر صبر کردن فایده نداشته باشد دستگاه قضائی تصمیم لازم را خواهد گرفت.

مخالفان فیلترینگ اینستاگرام چه کسانی هستند؟

اما در کنار موافقان فیلترینگ اینستاگرام به نظر می رسد وزارت ارتباطات تمایل چندانی به فیلترینگ ندارد چرا که امیرناظمی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات اعلام کرده که موضوع فیلترینگ اینستاگرام به تصویب مراجع ذی‌ربط نرسیده‌است اما عده‌ای به شدت به دنبال فیلتر کردن این شبکه اجتماعی هستند.

و امروز نیز محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیات دولت درباره احتمال فیلترینگ اینستاگرام، گفت: من متن صبحت‌های معاون دادستان را نخواندم و صبح امروز در دولت از تیتر اخبار متوجه این موضوع شدم. فرض بر این که حرف‌های معاون دادستان درست است و وی اختیار قانونی برای فیلترینگ اینستاگرام دارد، این سؤال پیش می‌آید بعد از این قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ این را برای مردم روشن کنند و دو قطبی فیلترینگ یا مخالفت با فیلترینگ را درست نکنند.

وی ادامه داد: برای مردم بگویند از فردای فیلترینگ اینستاگرام در کشور در زندگی مردم، حاکمیت و کاهش جرایم چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ در این زمینه باید جمع بندی عقلایی شود.

با فیلترینگ اینستاگرام چه کسانی آسیب می بینند؟

هرچند هنوز به طور دقیق مشخص نیست که چه اتفاقی برای شبکه اجتماعی اینستاگرام می افتد اما بسیاری از کارشناسان حوزه آی تی و کسب و کار معتقدند که با فیلتر شدن اینستاگرام پس از تلگرام کسب و کارهای بسیاری که مبتنی بر این شبکه اجتماعی شکل گرفته اند دچار آسیب خواهند شد . آمار دقیقی از کسب و کارهای فعال در این شبکه اجتماعی وجود ندارد اما مشخص است که هنرمندان، صاحبان مشاغل و کسب و کارهای خانگی زیادی در این شبکه اجتماعی مشغول کسب درآمد هستند که با آغاز فیلترینگ بخشی از مشتریان داخلی خود را از دست خواهند داد و در فعالیت در این فضا دچار مشکل خواهند شد.

نکته جالب توجه درباره اینستاگرام این است که به تازگی وب سایت statista، در تازه‌ترین آمار ماهانه فهرستی از ۱۰ کشور جهان که دارای بیشترین تعداد کاربران شبکه اجتماعی اینستاگرام هستند، منتشر کرده که در آن، ایران در رتبه هفتم این رده بندی قرار گرفته. باید دید با فیلتر شدن اینستاگرام این رتبه حفظ می شود و اینستاگرام هم چنان یکی از پرطرفدارترین و پرترافیک ترین وب سایت و محبوب ترین اپلیکیشن و شبکه اجتماعی باقی خواهند ماند؟