۷۵درصد بازار خانگی در دست ۱۰برند خارجی
تقریبا هیچ‌خانه‌ای در ایران وجود ندارد که حداقل یک کالا از لوازم‌خانگی‌اش، برند «کره» نباشد، اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود.
تقریبا هیچ‌خانه‌ای در ایران وجود ندارد که حداقل یک کالا از لوازم‌خانگی‌اش، برند «کره» نباشد، اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود.
تقریبا هیچ‌خانه‌ای در ایران وجود ندارد که حداقل یک کالا از لوازم‌خانگی‌اش، برند «کره» نباشد، اما مساله به همین‌جا ختم نمی‌شود. تبلیغات تلویزیون، سینما، حاشیه بزرگراه‌ها و معابر اصلی شهر، تبلیغات حاشیه استادیوم و هر آن چیزی که بشود روی آن نام برند خارجی را نصب کرد، امروز پر است از نام‌های کره‌ای، چینی و ترک و خالی است از نام‌های نوستالژیک ایرانی که زمانی زینت‌بخش خانه‌هایمان بودند. سخنگوی اتحادیه تولیدکنندگان لوازم خانگی در این بازه آماری را اعلام کرده که بسیار جالب توجه است؛ در حال حاضر 75 درصد بازار لوازم‌خانگی در دست 10 برند اصلی خارجی است و حدود 600 کارخانه داخلی که حداقل 30 کارخانه از برندهای بزرگ داخلی هستند، سهم 25 درصدی از بازار لوازم‌خانگی کشور را در دست دارند. به‌عبارتی‌دیگر، از 30هزار میلیارد تومان بازار لوازم‌خانگی کشور، 23هزار میلیارد تومان آن در دست 10 برند خارجی و 7هزار میلیارد تومان آن در دست 600 کارخانه داخلی است. در این باره سهم محصولات مختلف نیز بسیار جالب توجه است، برای مثال در بازار یخچال و فریزر سهم برندهای خارجی در بازار کشور 60 و سهم ایرانی‌ها 40 درصد است. این میزان در گروه
شوینده‌ها به ترتیب 55 درصد خارجی و 45 درصد داخلی است، اما بدترین وضعیت در گروه صوتی و تصویری است، چنانکه سهم برندهای خارجی 95 درصد و ایرانی‌ها پنج درصد است.
تولیدی که رونق نگرفت
داده‌های آماری نشان می‌دهد تولید سه اقلام منتخب تلویزیون رنگی، یخچال و فریزر و ماشین لباسشویی در طول چهار سال اخیر با کاهش روبه‌رو بوده است. چنان که تولید تلویزیون رنگی از دو میلیون و 60 هزار دستگاه در سال 92 به یک میلیون و 500 دستگاه در سال 95 و 609 هزار دستگاه در هفت ماهه سال جاری رسیده است. بر اساس این آمار، در سال 92 تعداد 994 هزار دستگاه یخچال تولید شده که این میزان در سال 93 به یک میلیون و 300 هزار دستگاه و در سال 95 به یک‌میلیون دستگاه کاهش یافته است. همچنین میزان تولید ماشین لباسشویی نیز گرچه به مقدار جزئی افزایش یافته، با این‌حال مقدار افزایش آنچنان قابل‌توجه نبوده است. نمودار پایانی (وضعیت تولید اقلام منتخب) نشان می‌دهد رکود اقتصادی سال‌های اخیر آنچنان بر بازار لوازم خانگی سایه انداخته است که با ادامه روند فعلی، تحقق اهداف برنامه راهبردی صنایع لوازم‌خانگی (رسیدن به تولید چهار میلیون دستگاه در هرکدام از اقلام منتخب) نه‌تنها در سال سند چشم‌انداز، بلکه تا چندین دهه نیز تحقق نخواهد یافت.
واردات لوازم‌خانگی کاهش یافته است، اما کالای خارجی نه!
داده‌های آماری وزارت صنعت نشان می‌دهد در سال‌های اخیر واردات لوازم‌خانگی به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است، چنانکه میزان واردات تلویزیون رنگی، ماشین لباسشویی، یخچال، فریزر و اجاق‌گاز به ترتیب از 348، 192، 67 و 21 میلیون دلار به 59، 144، 46 و 9.8 میلیون دلار در سال 95 رسیده است. حال سوال یا تناقضی که اینجا پیش می‌آید، این است که پس این همه کالا و برندهای خارجی چگونه وارد بازار ایران شده‌اند. در این باره برخی آمارها نشان می‌دهند در حال حاضر 75 درصد بازار لوازم خانگی در دست 10 برند اصلی خارجی است که اغلب آنها در داخل توسط شرکت‌های ایرانی مونتاژ می‌شوند و حدود 600 کارخانه داخلی هم که 25 درصد بازار داخلی را در اختیار دارند، با همان برندهای داخلی کارشان را ادامه می‌دهند.
هویتی که از مشتری پنهان می‌شود
محمدآرمان خالقی، دبیر انجمن لوازم‌خانگی ایران نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با بیان اینکه بسیاری از تولیدکنندگان داخلی محصولات تولیدی خود را تحت لیسانس برندهای خارجی تولید می‌کنند، می‌گوید متاسفانه به‌رغم بهبود بسیار خوب کیفیت لوازم‌خانگی داخلی، نظر و اقبال عمومی نسبت به کالاهای داخلی خیلی خوشایند نیست، شاید از روی ناچاری یا ضرورت است که عده‌ای کالای ایرانی می‌خرند. البته افرادی هم هستند که اعتقاد دارند کالای ایرانی کیفیت خوبی دارد، اما عده زیادی هم دنبال برند خارجی هستند.
وی در ادامه اظهار می‌دارد عمده تولیدات لوازم‌خانگی تولیدی در بخش تلویزیون رنگی، ماشین لباسشویی و یخچال در داخل مونتاژ می‌شوند، اما مساله اصلی این است که متاسفانه بیگانه‌پرستی در این کشور نمی‌گذارد تولیدکننده داخلی محصولش را که برای آن زحمت کشیده است به نام خود عرضه کند، چنانکه بسیاری از برندهای ایرانی قابل رقابت با محصولات خارجی هستند، اما اگر در برند داخلی عرضه شوند، شاید اقبال به آنها به طور قابل‌توجهی کاهش یابد.
فقط قاچاق کولرگازی اندازه کل صادرات لوازم خانگی ایران است
بر اساس آنچه در برنامه راهبردی صنعت آمده است، سهم صادرات لوازم‌خانگی کمتر از یک درصد (نزدیک به 7/0 درصد ) از صادرات صنعتی کشور است. اگر این میزان ناچیز (صادرات بخش لوازم‌خانگی) را در کنار آمارهای دیگر از این صنعت چون اشتغال 58 هزار نفری صنایع لوازم‌خانگی قرار دهیم، می‌توان گفت صنایع لوازم‌خانگی ایران در غفلت تاریخی از رقابت باهمتایان خارجی خود باز مانده، اما نکته قابل تامل آنجاست که این واقعیات در مهم‌ترین سند راهبردی کشور یعنی سند راهبردی وزارت صنعت (ویرایش اسفند سال 95) نیز مورد توجه قرار نگرفته است. چنان که این برنامه راهبردی درحالی تولید یخچال، فریزر و ماشین لباسشویی را به ترتیب 2.7 و 2.5 میلیون دستگاه برای سال 96 هدف‌گذاری کرده است که تولید هفت ماهه سال جاری این محصولات به ترتیب 583 هزار دستگاه یخچال و 490 هزار دستگاه ماشین لباسشویی بوده است. به عبارتی هرکدام از این محصولات حدود دو میلیون دستگاه با هدف‌گذاری برنامه راهبردی صنعت که در اسفند 95 ویرایش شده است، فاصله دارند. این موضوع نشان از عدم درک واقعیت‌های صنعتی کشور است که آسیب‌های آن آینده چندان روشنی را برای صنعت ترسیم نمی‌کند. بر اساس داده‌های نمودار پایانی (وضعیت صادرات اقلام منتخب لوازم‌خانگی)، میزان صادرات اقلام منتخب در بهترین حالت، همواره کمتر از 17 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی رقم بسیار ناچیز است.
برای نمونه میزان صادرات برخی از اقلام در سال 95 عبارتند از اجاق‌گاز 15.4 میلیون دلار، یخچال و فریزر 9 میلیون دلار، ماشین لباسشویی 2.28 میلیون دلار و تلویزیون رنگی 0.32 میلیون دلار. همچنین به لحاظ ارزی نیز هدف‌گذاری صادرات صنعت لوازم‌خانگی برای سال 96 حدود 600 میلیون دلار، برای سال 99 حدود 1600 میلیون دلار و تا سال 1404 حدود سه هزار میلیون دلار است. با این‌حال میزان صادرات لوازم خانگی سالانه در سال 94 حدود 202 میلیون دلار بوده است که این میزان در سال 95 به 300 میلیون دلار و در 9 ماهه سال 96 به 183 میلیون دلار رسیده است. حال معلوم نیست با وضعیت فعلی کاهش، اهداف 600 میلیون دلار سال 96 چگونه محقق خواهد شد. شاید مهم‌ترین دلیل نامشخص بودن راهبرد تولید در لوازم‌خانگی، همین هدف‌گذاری وزارت صنعت باشد که به‌رغم اینکه خرید کولرهای آبی به جهت مصرف آب و مشکلات ناشی از نصب آن در نماهای ساختمانی کاهش یافته، در برنامه راهبردی برای سال 1404 تولید سه میلیون کولر آبی هدف‌گذاری شده است. صادرات 300 میلیون دلاری کل محصولات خانگی در حالی است که به گفته دبیر انجمن لوازم‌خانگی کوچک، ارزش قاچاق کولر گازی در هشت ماهه سال 96 حدود
160 میلیون دلار و در سال 95 حدود 300 میلیون دلار بوده است. به گفته شانه‌ساز هرچند آمار دقیقی از میزان قاچاق کالاهای خانگی به کشور در دست نیست، اما کارشناسان بازار این رقم را حدود سه میلیارد دلار برآورد می‌کنند.
راهبرد صنعت مشخص نیست
محمدآرمان خالقی، دبیر انجمن لوازم‌خانگی نیز در این باره به «فرهیختگان» می‌گوید عمده‌ترین دلیل کاهش تولید شرایط رکودی است که قدرت خرید مردم را کاهش داده است، با این‌حال کاهش حمایت‌های دولتی از کالای ایرانی نیز در این زمینه بسیار تاثیرگذار بوده است، چنان که زمانی دولت در جهت حمایت از تولید داخلی وعده عرضه کارت‌های اعتباری خرید را داد که می‌توانست در تشویق به خرید تولیدات داخلی موثر باشد، با این حال این موضوع فقط در حد یک حرف باقی ماند و به مرحله اجرا نرسید.
منبع:روزنامه فرهیختگان