دلواپسان جریان حیات در اصفهان

موافق یا مخالف فرقی نمی کند مهم این است که هرکس با هر دیدگاهی دغدغه دارد و ناراحت از حال و روز رودی که زمانی زنده بود و زندگی می بخشید، برای فردای آن دلواپس است، مطالبه همه نیز این است که این رود را مثل همیشه زنده، توفنده و جاری می خواهند.

به گزارش ایمنا، به دنبال مطالبه مردم و مسئول و ... برای بازگشت این رود به جریان زندگی مردم، طرح‌های مختلفی ارائه شد که هنوز نتیجه ای به همراه نداشته است.

رودخانه‌ اکوسیستمی مهم و تاثیرگذار در هر زیست بوم است اما زاینده رود برای اصفهان فقط یک اکوسیستم نبود بلکه حیات یک دیار در آن خلاصه می شد هر چند که زنده رود فقط برای اصفهانی ها از چنینی جایگاهی برخوردار نبود بلکه برای همه هموطنان و هر غیر ایرانی که فقط یکبار لذت در جوار این رود بودن را چشیده، ارزش حضورش را درک کرده است.
«بازچرخانی آب در زاینده رود» آخرین طرحی است که برای احیای این رود ارائه شد، این طرح از دوره دولت نهم و استانداری مرتضی بختیاری مطرح بود اما اینبار در ۲۶ شهریور ۹۷ در جلسه مجمع نمایندگان مردم استان توسط مهرعلیزاده استاندار وقت اصفهان مطرح شد.

استاندار اصفهان از اجرای ۵۲کیلومتر لوله گذاری در بستر این رود خبر داد و ابراز امیدواری کرد که جریان آب در رودخانه زاینده رود برقرار می شود. این لوله گذاری در مسیر سد چم آسمان تا آبشار است و در سال‌هایی که محدودیت منابع آبی وجود دارد، تمام شهرستان ها به نسبت سهمی که از آب دارند، می توانند برداشت کنند.

مهرعلیزاده تصریح کرد که اعتبار اجرای این طرح از سوی استانداری اصفهان تامین و مشاوره، مطالعه و محاسبه‌های لازم انجام شده است.

با این وجود طرح بازچرخانی از همان ابتدا مخالفانی داشت؛ از این رو طرحی که قرار بود عملیات اجرایی آن از ابتدای مهرماه آغاز شود، به ناگهان متوقف شد.

حجت الاسلام و المسلمین سید ناصر موسوی لارگانی رییس مجمع نمایندگان استان اصفهان(مخالف) می‌گوید: دلیل مخالفت من این است که اگر بخواهیم آب را بازچرخانی و در محدوده ناژوان تا آبشار جاری کنیم، با حفر یک چاه هم می‌توان با یک هزارم بودجه که قرار است صرف شود، باز چرخانی را بدون۴۵۰ میلیارد تومان هزینه برای لوله گذاری، انجام داد.

نماینده مردم فلاورجان در مجلس شورای اسلامی تاکید می کند: لوله‌گذاری برای آب ناپایداری که نمی‌تواند به مردم و کشاورزانی که در شرق و غرب اصفهان حقابه دارند، نفع برساند، هیچ سودی نخواهد داشت.

وی ادامه می‌دهد: استاندار چطور صحبت از عبور ۶۰ میلیون مترمکعب آب از طریق لوله به زبان می‌آورد در حالی که وضعیت موجود آب در سد زاینده رود از خط قرمز نیز عبور کرده و برای تأمین آب آشامیدنی نیز در مرز بحران هستیم.

حجت الاسلام و المسلمین موسوی لارگانی با بیان اینکه اگر اعتبار ۴۵۰ میلیارد تومانی در نظر گرفته شده برای این طرح، صرف انتقال آب از دریا و یا پروژه بهشت آباد به رودخانه شود، بهتر نتیجه خواهیم گرفت، اضافه می‌کند: چند سال است که بحث ساماندهی رودخانه را پیگیری کردیم، اما به نتیجه نرسیده‌ایم؛ در شهرستان فلاورجان و حتی شرق اصفهان هنوز حقابه کشاورزان که قبل از انقلاب پول دادند و سند دارند، به دستشان نرسیده است، آبی که سهم کشاورز بوده دولت به بخش‌های صنعت و شرب فروخته یا به استان‌های دیگر فرستاده و کشاورز ما امروز بیچاره شده است.

وی تاکید می‌کند: اگر موضوع حفظ آثار تاریخی است، ما هم در فلاورجان پل بابا محمود، بقعه پیربکران و ... را داریم، البته قرار بود مراسم کلنگ زنی طرح بازچرخانی از لنجان انجام شود که خوشبختانه در حال حاضر متوقف شده است.

رییس مجمع نمایندگان استان اصفهان با بیان اینکه طرح بازچرخانی مورد نظر استاندار اصفهان برای تالاب گاوخونی نیز کارساز نخواهد بود، می‌گوید: یکی از معضلات بزرگی که استان اصفهان را تهدید می‌کند، خشکی تالاب گاوخونی است و بی‌شک سوء مدیریت‌ باعث خشکی زاینده رود و این تالاب شده است؛ مردم استان اصفهان انتظار دارند زاینده‌رود همیشه زنده‌ای که در مسیر خود حاشیه زاینده‌رود و فضای طبیعی واقعی را ایجاد کرده بود را داشته باشد، از این رو مردم نیز با آب چرخانی موافق نیستند و زاینده رود همیشه زنده را مطالبه می‌کنند.

عیسی ابراهیمی- رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان در خصوص مطرح شدن طرح بازچرخانی و توجیه‌های ارائه شده برای جاری کردن آب در بستر رودخانه زاینده‌رود، تصریح می‌کند: شاید مطالعات و بررسی‌هایی انجام شده باشد، اما مطمئناً شواهد امر و مستندات نشان می‌دهد نگرش مکانیکی و فیزیکی بوده است.

وی تاکید می‌کند: پُر واضح است اگر آب را در یک بخشی از بستر جریان کنیم، آب نمای خوبی درست کرده‌ایم، اما احیاء واقعی صورت نگرفته است، زیرا رودخانه تعریف خاصی دارد و این اقدام به معنای احیاء زاینده‌رود نخواهد بود.

رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه بستر رودخانه صرفاً یک کانال فیزیکی نیست، می‌گوید: بازچرخانی آب به آن معنا است که یک کانال سیمانی، استخر یا حوض آبی در بستر زاینده رود درست شود، زیرا زبری و خشن بودن بستر رودخانه و گستردگی آب در برخی نقاط از جمله عوامل فیزیکی است که در کنار خود می‌تواند پارامترهای شیمیایی مثل اکسیژن، PH و املاح مغذی را فراهم کند و فراهم شدن آنها باعث می‌شود زنجیره‌های غذایی و به دنبال آن ارگانیسم‌های مختلف در رودخانه شکل بگیرد.

وی ادامه می‌دهد: در مجموع رودخانه یک سیستم زنده و پویا است و اگر صرفا رودخانه را یک منبع آبی با یک بستر متراکم شده که هیچ تبادلی بین عناصر مغذی و موجودات بین توده آب و ناحیه زیر بستری ندارد، فرض کنیم، در واقع یک حوض آبی درست کرده ایم که با گذشت زمانی کوتاه تبدیل به محیط متعفن با بوی نامطبوع و جانوران غیر مناسب مثل قورباغه، مار و حشرات موذی می شود و اکوسیستم و حیات اصلی زاینده رود تغییر کرده و این بستر یک رودخانه نخواهد بود.

ابراهیمی با تاکید بر اینکه اجرای طرح بازچرخانی بدون مجوز اداره کل حفاظت محیط زیست امکان‌پذیر نخواهد بود، می‌گوید: اینکه تاکنون سازمان حفاظت محیط زیست هیچ نظری نداده است، کار عاقلانه ای بوده زیرا باید طرح مورد بررسی و مطالعات دقیق قرار گیرد.

وی می‌گوید: ما که مبدع برخی کارها در دنیا نیستیم، در دنیا بسیاری از رودخانه ها دچار مشکل کم‌آبی خشکی شده و انتقال غیراصولی آب بین حوضه‌ها اتفاق افتاده، یعنی در دنیا به عقل کسی نمی‌رسید که آب را بازچرخانی و آب‌نمای بزرگی در شهر تحت عنوان رودخانه ایجاد کند؟ بنابراین باید گفت این کار اصولی و علمی نیست.

رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان در پاسخ به این سؤال که با وجود چاه‌های مجاز و غیر مجاز در طول ۱۲ کیلومتر از مسیر بازچرخانی، آیا عملاً آبی برای احیاء تالاب باقی خواهد ماند؟، اظهارمی‌کند: اگر قرار باشد آب به تالاب برسد این بازچرخانی نخواهد بود، باید حقابه ای را برای رودخانه و تالاب در نظر گرفته و مطالعات دقیقی صورت گیرد، اگر آب تامین شود به طور طبیعی رودخانه احیاء و مزیت‌هایی برای حوضه آبریز خواهد داشت.

وی تاکید می‌کند: باید به جای باز چرخانی به فکر احیاء زاینده رود باشیم، زیرا یکی از افتخارات ما در اصفهان این است که امروزه دنیا ما را به واسطه آثار تاریخی که در مسیر رودخانه احداث شده، تحسین می‌کند، اما کاری نکنیم که با اجرای این طرح به حال ما تأسف بخورند که چنین طرح های غیرعلمی و غیراصولی اجرا کرده‌ایم.

این طرح موافقانی نیز دارد؛

علی بختیار نماینده مردم گلپایگان و خوانسار و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی(موافق) اظهارمی‌کند: طرحی که استاندار در جلسه مجمع نمایندگان مطرح کرد بر اساس بررسی‌های مشاور و اقدامات کارشناسی بود؛ در آن جلسه استاندار مطرح کرد که «نیاز آبی اصفهان بالغ بر یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب است که از این میزان در سال آبی آینده حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب نیاز داریم، اما اینکه بقیه آب مورد نیاز را باید چگونه تامین کنیم، صحبت های محرمانه ای اعلام کرد».

وی می‌گوید: درخصوص طرح بازچرخانی که بخشی از آب از طریق پساب‌های تصفیه شده تأمین می‌شود، باید گفت که امروز در استان اصفهان مواجه هستیم با بخش زیادی از این پساب‌ها که به سلامت مردم آسیب وارد می‌کند و بهترین راهکار این است که این پساب‌های تصفیه نشده را تصفیه و به سمت شرق اصفهان و باتلاق گاوخونی هدایت کنیم.

بختیار با بیان اینکه اگر در سال‌های کم‌آبی و خشکسالی آب را از طریق لوله منتقل کنیم باید حقوق حقابه‌داران را نیز پرداخت کنیم، ادامه می‌دهد: لوله‌گذاری به این معنا نیست که حقوق حقابه‌داران نادیده گرفته شود ؛ در سال‌های تَرسالی آب در رودخانه جریان پیدا می‌کند، اما در این سال‌ها که میزان آب نصف میزان مورد نیاز است و از یک سو موضوع گردشگری اصفهان و حفظ آثار تاریخی در شهرهای در مسیر رودخانه که اقتصاد شهر را تحت تاثیر قرار می‌هد، مطرح است، احیاء زاینده رود لازم و ضروری است هر چند البته در این مسیر چیزهایی را نیز از دست خواهیم داد.

وی تصریح می‌کند: اگر آب را به همین شیوه که تاکنون استفاده کنیم همچنان همه ناراضی هستند کمااینکه می‌بینیم کشاورزان شرق و غرب برای تامین حقابه گلایه دارند و باتلاق در شرایط بدی قرار دارد.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برای اجرای این طرح ها باید مسائل زیست محیطی را مورد توجه قرار داد زیرا از کشاورزی بسیار مهمتر است، می‌گوید: اگر به سمت مدیریت و کاهش مصرف آب در بخش شرب و کشاورزی نرویم، هیچ طرحی برای احیاء زاینده رود و تامین حقوق حقابه‌داران موفقیت‌آمیز نخواهد بود، بنابراین باید علاوه بر اقدامات فنی و مهندسی، میزان هدر رفت آب را نیز مدنظر قرار دهیم.

وی با اشاره به محل تامین اعتبار طرح بازچرخانی آب، اظهار می‌کند: استاندار اصفهان در این باره زیاد توضیح نداده، اما قاعدتاً نباید از موضوع حق نکشت به کشاورزان برداشت شود.

بختیار در خصوص اختلاف نظرهای شدید عده ای با اجرای طرح بازچرخانی تصریح می‌کند: باید بپذیریم که در این طرح‌ها نگاه سیاسی حاکم نکنیم بلکه نگاه ملی باشد تا تعدادی از این طرح ها برای استفاده بهینه آب در بخش‌های مختلف صنعت و کشاوری و شرب اجرا شود.

ناصر طاهری- معاون حفظ و احیای بناهای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در پاسخ به این سؤال که «استاندار اصفهان تاکید دارد با طرح بازچرخانی آب، پل‌های شهر حفظ و گردشگری رونق پیدا می‌کند، نظر شما چیست»؟ تاکید می‌کند: در محدوده شهر اصفهان پنج پل تاریخی بر روی بستر زاینده رود واقع شده که بخشی از استخوان‌بندی شهر اصفهان محسوب می‌شود، اما به نظر من هر طرح و برنامه‌ای باید تضمین شده باشد.

وی ادامه می‌دهد: تاکنون جلسات مختلف و فشرده در خصوص سلامت و حفاظت از پل‌ها برگزار شده زیرا وجود آب در رودخانه برای حیات پل‌ها حیاتی است و آب می‌تواند در سلامت پل‌ها بسیار موثر باشد، اما در این بین برخی ملاحظات فنی، آب و سیما در حفاری‌ها دغدغه میراث است، آنچنان که در بخشی از مکاتبه میراث با استاندار تاکید شد که املاح موجود در آب در تظاهر بدنه پل‌ها تأثیر خواهد داشت.

طاهری با بیان اینکه پل‌های تاریخی در دوره ۴۰۰ ساله شرایط مختلفی تجربه کرده و ما نگرانی از این بابت نداریم، اضافه می‌کند: این پل‌ها زمانی محل تردد خودروها بوده و حتی محصولات سنگین فولاد مبارکه و ذوب آهن را از خود عبور می‌داده و حالا به محور پیاده گردشگری تبدیل شده است.

وی ادامه می‌دهد: متراکم کردن سطح خاک رودخانه یکی از موارد مطرح شده در طرح بازچرخانی است که این موضوع به پل‌های تاریخی آسیب می‌زند؛ اینکه خاک رودخانه را متراکم کنیم باید حتماً مطالعات زمین‌شناسی انجام شود.

معاون حفظ و احیای بناهای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان با بیان اینکه در حال حاضر پل‌های تاریخی اصفهان وضعیت مناسبی دارند، اظهار می‌کند: پایه و ریشه این پل‌ها در دل زمین در شرایط مرطوب قرار دارد و تاکنون شاهد اتفاقات بدی نبودیم، اما متراکم کردن سطح خاک رودخانه در مسیر بازچرخانی باید همراه با مطالعه بوده و اسناد پشتیبان ضمیمه آن باشد، در حالی که تاکنون هیچ سند علمی ارائه نشده و این موضوع جزو ملاحظات میراث بوده است.‌

وی تاکید می‌کند: به عنوان یک اصفهانی با این طرح موافق هستم مشروط به آن که ملاحظات تاریخی و فرهنگی در نظر گرفته شود چرا که این طرح رونق گردشگری را به همراه خواهد داشت.

طاهری می‌گوید: بخش اصلی شهر رودخانه است و احیاء آن اقدام خوبی است به شرط آن که ملاحظات فرهنگی، تاریخی انجام و اسناد پشتیبان وجود داشته باشد.