پشت پرده افزایش عجیب و غریب قیمت لاستیک

لاستیک و تایر خودرو‌های سواری و ماشین‌های سنگین از آن دست کالا‌هایی بود که سال ۹۹ را با افزایش قیمت قابل توجهی آغازکرد. افزایش قیمتی که البته سه ماه بعد از آغاز سال جدید از سوی سازمان سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تایید و در ۳۱ خرداد مجوز افزایش ۳۰ درصدی قیمت انواع تایر به شرکت‌های تولیدکننده ابلاغ شد.
مطابق این ابلاغیه با تصمیم ستاد تنظیم بازار افزایش ۳۰ درصدی قیمت‌ها مورد موافقت قرار گرفته و بر همین اساس شرکت‌ها می‌توانستند این میزان افزایش را روی محصولات خود اعمال کنند. اما این پایان ماجرا نبود و قیمت‌ها به هیچ وجه به افزایش ۳۰ درصدی بسنده نکردند، به طوری که قیمت لاستیک -چه سواری و چه ماشین‌های سنگین- در ماه‌های اخیر با افزایش غیرمنطقی روبه‌رو شده‌اند.
به طوری که قیمت لاستیک در بعضی از سایز‌های پرمصرف مثل تایر پرایدی و پژو ۴۰۵ با افزایش دو تا سه برابری قیمت‌ها در بازار مواجه شده است. حتی طرح فروش تایر دولتی توسط تولیدکنندگان نیز نتوانسته دردی از وضعیت بازار تایر دوا کند، چرا که طرح فروش اینترنتی تولیدکنندگان با مشکلات عجیبی مانند کمبود عرضه و ایرادات فنی بسیار همراه بوده و فروش حضوری تایر دولتی نیز به علت محدودیت نمایندگان فروش و همچنین تعداد کم تایر‌های تخصیص یافته، باعث ایجاد صف‌های طولانی و فرآیندی زمانبر شده که در نتیجه بسیاری از متقاضیان را از دریافت تایر دولتی منصرف کرده است.
احمد کریمی درباره قیمت لاستیک در هفته‌های اخیر می‌گوید: با توجه به مشکلات ارزی دولت از ماه‌های گذشته تصمیم گرفت تا ارز مربوط به واردات لاستیک یا مواد اولیه تولید آن را از دلار دولتی به نیمایی تغییر دهد؛ موضوعی که عملا موجب افزایش پنج برابری هزینه شد. این موضوع درباره ماشین‌های سواری و لاستیک مربوط به خودرو‌های سنگین ابعاد و اثرات مختلفی داشته است.
سید محمد میرعابدینی، دبیر انجمن واردکنندگان تایر ایران درباره وضعیت پیش‌آمده برای لاستیک ماشین‌های سنگین می‌گوید: بخش قابل توجهی از مشکلات پیش‌آمده در موضوع قیمت لاستیک ماشین‌های سنگین مربوط به سامانه جامع تجارت و ایرادات این سامانه است. این فعال صنفی در تشریح این موضوع ادامه داد: موضوع اول مشکلات سیستمی خود سامانه و موضوع بعدی اجرای سامانه بدون ایجاد پیش‌نیاز‌ها یا به‌روزکردن قوانین است. به طوری که قوانین موجود برای بیش از ۳۰ سال پیش است که بر این اساس سود تعیین‌شده برای عمده‌فروشان ۳ درصد و برای خرده‌فروشان ۱۲ درصد است. در این شرایط طبیعتا هیچ واردکننده‌ای برای واردات انگیزه نخواهد داشت.
در واقع بخشی از افزایش قیمت لاستیک و تایر ماشین‌های سنگین بیش از آن‌که مربوط به ارز باشد به دلیل کاهش عرضه و قوانین موجود است.
میرعابدینی ماجرای تایر خودرو‌های سواری را متفاوت از ماشین‌های سنگین دانسته و خاطرنشان کرد: حدود ۷۰ درصد از نیاز کشور به تایر سواری از طریق تولید داخلی و ۳۰ درصد از طریق واردات تامین می‌شود. در این میان از آنجا که تعرفه واردات تایر سواری به کشور حدود ۴۰ درصد است این عدد در کنار ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده و سایز هزینه‌های واردات موجب شده هزینه واردات قانونی لاستیک به کشور حداقل ۵۰‌درصد بیشتر از قاچاق این کالا به کشورباشد. این هزینه‌ها باعث شده واردات کاهش یافته و بازار با کمبود عرضه مواجه شود. همین موضوع باعث شده خرید و فروش لاستیک در کشور با قیمتی بیش از دو برابر قیمت‌های مصوب انجام شود، چرا که تایر به اندازه کافی وجود ندارد.
میرعابدینی تصریح کرد: در گذشته به دلیل اختلاف قیمتی میان ارز نیمایی با بازار آزاد واردات قانونی صرفه اقتصادی داشت، اما در حال حاضر واردات صرفه نداشته و بازار با کمبود تایر و لاستیک مواجه است. به طوری که ما در سال ۹۷ چیزی حدود ۴۰ شرکت وارد کننده لاستیک داشتیم، اما تعداد این شرکت‌ها در حال حاضر به کمتر از ۱۵ شرکت رسیده است.
اما مصطفی تنها، سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر در واکنش به موضوع کمبود لاستیک و تایر در کشور به جام‌جم گفت: میزان تولید لاستیک خودرو‌های سواری در پنج ماهه اول سال گذشته حدود ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار حلقه بود که این میزان در سال جاری با رشدی ۲۸‌درصدی همراه بوده است. به طوری که بر اساس آمار میزان تولید لاستیک سواری در پنج ماهه اول سال جاری به بیش از ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار حلقه رسیده است، این یعنی تولید لاستیک در کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته چیزی حدود دو میلیون حلقه افزایش یافته است در حالی که قطعا افزایش تعداد خودرو‌های سواری ما بسیار کمتر از این تعداد بوده است.
تنها افزود: ارائه لاستیک دولتی به افراد دارای خودرو در حال حاضر نیز ممکن بوده و از دو طریق انجام می‌شود. روش اول اینکه تعدادی از شرکت‌های انجمن تولیدکنندگان تایر از سیستم فروش آنلاین برخوردار هستند که یکی از روش‌های تهیه لاستیک دولتی است. اما از آنجا که حداکثر چیزی حدود ۸ تا ۱۰ درصد تولید روزانه لاستیک در این سیستم عرضه می‌شود موضوع فروش آنلاین چندان گسترده نبوده و ملموس نیست.
راه دیگر تامین تایر دولتی مراجعه حضوری به نمایندگی‌های تایرسازان و ثبت نام حضوری در این نمایندگی‌هاست که عمدتا به دلیل عرضه کم، این نمایندگی‌ها نیز بسیار شلوغ بوده و همواره با ازدحام جمعیت مواجه است.
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر اظهار کرد: مطمئنا مشکل گرانی یا کمبود لاستیک در کشور هیچ ارتباطی به کاهش تولید ندارد، بلکه عرضه لاستیک نسبت به سال گذشته افزایش نیز داشته است به طوری که پیش‌بینی می‌شود میزان تولید ما در سال جاری به بیش از ۲۳ میلیون حلقه برسد.
وی تنها، مشکل اصلی بازار لاستیک را در شبکه توزیع لاستیک دانسته و افزود: تولید‌کنندگان روی بازار عرضه لاستیک هیچ نقشی اعم از مدیریتی یا نظارتی ندارند، بلکه وظیفه ما صرفا این است که مواد اولیه را تهیه کرده و تولید را با کیفیت مناسب انجام دهیم.
میرعابدینی درباره میزان تامین لاستیک مورد نیاز خودرو‌های سواری اظهار کرد: در تامین لاستیک مورد نیاز برای خودروهایی، چون پراید، سمند، انواع پژو و حتی لاستیک مورد نیاز برای خودرو‌های چینی موجود در بازار ایران هیچ مشکلی نداریم و نه‌تن‌ها توانایی تامین صددرصدی آن در داخل کشور وجود دارد، بلکه حتی میزان تولید از نیاز کشور نیز بیشتر است. اما در تامین لاستیک مورد نیاز برای تمام خودرو‌های شاسی‌بلند خودکفا نیستیم که دلیل عمده آن عدم توجیه اقتصادی برای تولید این لاستیک‌هاست که طبیعتا نیاز کشور در این بخش باید از طریق واردات تامین شود.