اما و اگرهای عرضه خودرو در بورس/ دست دلالان کوتاه می‌شود/ ورق بازار خودرو برمی‌گردد
عضو هیات علمی گروه مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت اظهار داشت: با عرضه خودرو در بورس کالا ورق بازار کاملاً بر می‌گردد؛ الان دلال سود می‌برد و خودروساز ضرر می‌کند و دست مصرف کننده واقعی از خودرو کوتاه است. اما با اجرای این طرح خودروساز سود می‌کند، دست دلالان کوتاه می‌شود و مصرف کننده واقعی هم راحت‌تر می‌تواند به خودرو برسد.
امیرحسن کاکایی در گفت‌وگو با ایلنا در مورد عرضه خودرو در بورس کالا اظهار داشت: شرایط فعلی صنعت و اقتصاد کلان ما عادی نیست، عرضه خودرو در بورس هم برای یک حالت عادی مناسب نیست. در هیچ کجای دنیا خودرو را در بورس عرضه نمی‌کنند ولی در شرایط فعلی ما مجبور به چنین کاری هستیم.
وی افزود: در دو و نیم سال گذشته قیمت خودرو را در کارخانه سرکوب کردند تا قیمت ثابت بماند، اما به علت همین سرکوب یک حاشیه بازار سنگین با ۵۰ تا ۲۰۰ درصد سود برای کسی که خودرو را از کارخانه خریده و در بازار به فروش می‌رساند، ایجاد شود. این باعث شده که خودروسازان به شدت آسیب ببینند بنابراین سیاست‌گذار مجبور است تا از سویی به خودروساز آسیب نزند و از سوی دیگر دست دلالان کوتاه شود.
کاکایی در ادامه تصریح کرد: یکی از راه‌های پیش رو این است که خودرو در بورس کالا عرضه شود، فرض کنید یک خودرو در کارخانه ۱۰۰ میلیون و در بازار ۳۰۰ میلیون به فروش می‌رود، کسی که در این قرعه‌کشی شرکت کرده و برنده شده چیزی حدود ۲۰۰ درصد سود می‌کند، بنابراین سرمایه‌ها به این سمت می‌آید و دلالی شکل می‌گیرد. درحال حاضر تنها سرمایه‌گذاری به این شکل بوده و آن هم نوعی لاتاری است. اما در بورس کالا برای همین خودرو اول ۳۰۰ میلیون تومان پیشنهاد شده، چراکه در بورس کالا قیمت از طرف خریدار پیشنهاد می‌شود، وقتی خودرو به بازار می‌رود نهایتاً تا ۳۲۰ میلیون تومان فروش می‌رود. دیگر سود ۲۰۰ میلیون تومانی وجود ندارد در روزهای بعد پیشنهادات ۳۰۰ میلیون هم پایین‌تر می‌آید.
وی افزود: هر کسی هم نمی‌تواند در بورس کالا شرکت کند و خودرو خریداری کند. شرایطی مثل شخص خریدار خودرو نداشته باشد، سه سال خودرو نخریده و حتی اگر بعد از خرید خودرو بلافاصله بخواهد آن را بفروشد باید ۸۰ درصد مابه التفاوت خرید و فروش را مالیات بدهد، دارد. به طور خلاصه کسانی که مصرف کننده واقعی هستند و خودرو ندارند می‌توانند از بورس کالا خودرو بخرند. بنابراین قیمت به طور خود به خود پایین می‌آید تا به قیمت کف کارخانه برسد. مثلا آن خودروی ۳۰۰ میلیونی به ۱۷۰ یا ۱۸۰ میلیون تومان می‌رسد. با عرضه در بورس کالا می‌خواهند هم خودروساز و هم مصرف کننده متضرر نشود. از یک طرف قیمت بازاری از ۳۰۰ میلیون به ۱۷۰ یا ۱۸۰ میلیون می‌رسد و از طرف دیگر قیمت کارخانه به این رقم می‌رسد.
عضو هیات علمی گروه مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت اضافه کرد: از طرف دیگر خریدار تا سه سال نمی‌تواند خودرو را بفروشد و اگر بفروشد باید ۸۰ درصد مابه التفاوت را مالیات بدهد یعنی حتی اگر بازار گرم شد و کسانی خواستند دلالی کنند، باید ۸۰ درصد مالیات بدهند که در عمل برای آنها صرفه اقتصادی ندارد.
وی خاطرنشان کرد: پیش‌بینی من این است که اگر قانون‌گذار و دولت به طور عام که شامل مجلس و قوه قضاییه و غیره می‌شود، یک ماه تحمل کنند قیمت‌ها واقعی می‌شود و پایین می‌آید. اگر همزمان روی تولید تمرکز و مشکلات تولید رفع شود، مسائل خارج از کارخانه مثل گمرک و غیره را حل کنند ظرف ۳ الی ۴ ماه تولید هم افزایش معناداری پیدا می‌کند و بازار به تعادل می‌رسد.
این کارشناس خودرو در مورد اضافه شدن بوروکراسی اداری در بورس کالا گفت: روش جایگزین بورس کالا؛ بازار آزاد و قیمت حاشیه بازار است که روش درستی است چون بورس باعث می‌شود یک مرحله بروکراسی اضافه شود، اما یک فرق ظریف در این بین وجود دارد. کل بحث ما بر سر دو خودروساز است چرا که ۲۸ خودروساز دیگر یا تعطیل هستند یا قیمت آنها آزاد است. این دو خودروساز اگر بخواهند بر اساس حاشیه بازار قیمت دهند این شائبه وجود خواهد داشت که خودروسازها قیمت‌ها را بالا می‌گویند چراکه عرضه کننده قیمت را تعیین می‌کند اما در بورس کالا، وضعیت برعکس است.
وی افزود: با اینکه من در وضعیت کلی با عرضه در بورس مخالف هستم اما در شرایط فعلی راه‌حل معقولی است که عرضه و تقاضا از سمت تقاضا تنظیم شود و نه از طرف عرضه. اما در روشی که ما حاشیه بازار را اصل قرار دهیم عرضه کننده همه چیز را تعیین می‌کند اما در روش دوم این تقاضا است که برای کالا قیمت‌گذاری می‌کند البته از هر کدام که شروع کنیم در صورت تعادل بازار هیج فرقی نخواهد داشت. اختلاف معناداری بین قیمت خودروساز و قیمت بازار و از طرفی بین عرضه و تقاضا وجود دارد و برای کم کردن این اختلاف سیاست‌گذاران پیشنهاد بورس کالا را دادند.
کاکایی تصریح کرد: با رسیدن بازار خودرو به تعادل، بورس کالا یک بروکراسی و هزینه اضافه خواهد بود به همین علت من فکر می‌کنم بعد از رسیدن به تعادل باید بورس کالا کنار گذاشته شود تا خود خودروسازان قیمت را تعیین کنند و ضوابطی مانند خرید توسط مصرف کنندگان وجود داشته باشد. البته با رسیدن به تعادل بازار جذابیتی برای دلالی نخواهد داشت.
وی افزود: اگر تصمیم گیری با من بود به صورت مستقیم به سمت بازار آزاد پیش می‌بردم اما به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران با این روش مخالف هستند و ترجیح می‌دهند با اضافه کردن یک مرحله بروکراسی، بازار را به صورت کنترل شده پیش ببرند.
این کارشناس خودرو اضافه کرد: کلیات این طرح تصویب شده اما متاسفانه مدام عقب می‌افتد. بروکراسی مشکل بزرگ کشور ما است، الان بیش از یک ساله که مسئولان کشور می‌دانند باید قیمت خودرو به سمت بازار آزاد پیش برود اما شیوه مناسب آن را پیدا نکردند و از طرف دیگر از اجرای آن ترس دارد که تصمیم‌گیری را عقب می‌اندازد. البته کلیات طرح بورس کالا در مجلس تصویب شده اما تا جزئیات آن تصویب شود، به شورای نگهبان برود و در دولت ابلاغ شود، من فکر می‌کنم حدود سه ماه طول بکشد که به عید می‌رسد و دوباره مسئولین خواهند ترسید. حتی اگر قانون ابلاغ شده باشد آن را اجرا نمی‌کنند در حالیکه باید تکلیف قیمت‌گذاری تعیین شود.
وی با تاکید بر اهمیت زمان گفت: اینکه بعد از چند ماه خودرو در بورس کالا عرضه شود نوشداروی بعد از مرگ سهراب است و با این مشکلات بازار خودرو، اگر این طرح اجرا شود فایده‌ای نخواهد داشت. اگر سه ماه دیگر تولید خودروساز به دلیل نداشتن نقدینگی نصف شود، دیگر بورس کالا فایده‌ای نخواهد داشت. حرف‌هایی که در مورد فواید این طرح زدیم در مورد امروز است، اما اگر قرار باشد اجرای آن ۳ یا ۴ ماه طول بکشد و تا شب عید پیش برود، در آن زمان هم انتظارات تورمی وجود دارد و حتی بورس‌کالا می‌تواند به انتظارات تورمی و هیجان بازار دامن بزند.
عضو هیات علمی گروه مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت در پایان افزود: امروز تقریباً قیمت ارز به یک ثبات رسیده و هنوز خودروسازها زنده هستند اما اگر همین روش جلو برود و زیان خودروسازها باز هم افزایش یابد اتفاقات نامناسبی در راه بوده و به شدت نیازمند تصمیم‌گیری جدی مسئولین است.