چرا مردم وام نمی‌خواهند؟
آمار وام‌های حمایتی اخیر نشان می‌دهد مردم از این تسهیلات استقبال نکرده‌اند. همین موضوع نشان می‌دهد شرایط دریافت این وام‌ها با واقعیت جامعه بیگانه است و دست انداز‌های زیاد در مسیر دریافت وام وجود دارد.
روزنامه خراسان نوشت: احتمالا شما هم درباره تسهیلاتی همچون وام ودیعه مسکن، وام کرونا، وام مسکن یکم، وام بافت فرسوده، وام رونق تولید و ... شنیده اید. تسهیلاتی که هرکدام در برهه‌ای خاص با جنجال و هیاهو به نام کمک به مردم، رسانه‌ای شدند و قرار بود با این تسهیلات مشکلات عده‌ای برطرف شود، اما بررسی آمار‌ها از نبودِ اقبال مردم به این وام‌ها خبر می‌دهد.
همین موضوع نشان می‌دهد شرایط دریافت این وام‌ها با واقعیت جامعه بیگانه است و وجود دست انداز‌های زیاد در مسیر دریافت وام، سود‌های بالا، مبلغ زیاد اقساط، درخواست چندین ضامن کارمند و ... هفت خان سختی است که متقاضی تسهیلات باید طی کند و همین موضوعات باعث می‌شود بسیاری قید دریافت وام را که به نام کمک و گره گشایی معرفی شده، بزنند. امروز باهم با نگاهی به آمار برخی از این وام‌ها به دلایلی که باعث استقبال نکردن مردم از این گونه تسهیلات شده پرداخته ایم.
ودیعه مسکن - تشکیل پرونده ۲۵ درصد از ثبت نام کنندگان
تیرماه امسال با توجه به افزایش میزان اجاره بها، ستاد ملی مقابله با کرونا بسته حمایتی از مستاجران را تصویب کرد که یکی از بند‌های آن امکان اعطای تسهیلات ودیعه مسکن به مستأجران بود. مبلغ این وام در تهران ۵۰ میلیون، در هشت کلان شهر ۳۰ میلیون و دیگر شهرها ۱۵ میلیون تومان با سود ۱۳ درصد بود. اما بعد از پنج ماه که از آغاز ثبت نام این وام می‌گذرد، آمار‌ها از استقبال نکردن مستاجران خبر می‌دهد.
در حالی که طبق آمار سال ۹۵ حدود ۴۴ درصد از جمعیت کشور مستاجر هستند و به احتمال زیاد در این سال‌ها این آمار به بیش از این‌ها رسیده، مدیرکل اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی گفته حدود ۹۲۰ هزار نفر ثبت نام کردند که از این تعداد حدود ۲۳۰ هزار نفر در بانک‌ها تشکیل پرونده دادند و فقط ۱۹۱ هزار نفر وام ودیعه مسکن را دریافت کرده اند. این یعنی تنها ۲۵ درصد از ثبت نام کننده‌ها اقدام به تشکیل پرونده کرده اند.
دلایل نبودِ استقبال: مهم‌ترین دلیل استقبال نکردن از این وام، فیلتر‌های اولیه‌ای بود که برای دریافت این وام در نظر گرفته شده بود. در حالی که هنوز در کشور ما بسیاری از املاک به صورت قولنامه‌های دستی یا بدون دریافت کد رهگیری به اجاره داده می‌شود، الزام به داشتن کد رهگیری بسیاری را از ثبت نام در این طرح حذف کرد، اما در ادامه هم علی‌اصغر خانی عضو کمیسیون عمران مجلس عبور از فیلتر‌های تضمین وام ودیعه مسکن را دشوار اعلام کرد و سود ۱۳ درصد این وام را هم برای دهک‌های پایین، بالا دانست.
تسهیلات کرونا - ثبت نام ۵۲۲ صنف از ۳ میلیون
خسارت ماهانه تعطیلات ناشی از کرونا برای واحد‌های صنفی بیش از ۲۶ هزار میلیارد تومان برآورد شده و به همین منظور برای حمایت از کسب‌وکار‌های آسیب دیده از کرونا دولت تسهیلاتی در نظر گرفت. اما در این باره هم تعداد ثبت نام کننده‌ها و میزان تسهیلات داده شده نشان می‌دهد استقبال چندانی از آن نشده است.
گواه این ادعا هم آمار‌های منتشر شده از میزان ثبت نام کننده‌ها و وام گیرنده‌ها در این بخش است. در حالی که مهر در گزارشی سه میلیون واحد صنفی با ۵.۸ میلیون نفر کارگر را مشمول دریافت وام تسهیلات کرونایی اعلام کرده، مدیرکل هدایت نیروی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ثبت حدود ۵۲۲ هزار پرونده با اشتغال ۹۷۷ هزار و ۱۸۱ نفر خبر داده است.
دلایل نبودِ استقبال:براساس اعلام مسئولان اتاق اصناف ایران بسیاری ثبت‌نام نکردند و بسیاری دیگر هم در میانه فرایند دریافت وام با مشکلاتی مواجه شدند و این تسهیلات را دریافت نکردند تا جایی که براساس آخرین اطلاعات رسمی، تعداد محدودی این تسهیلات را دریافت کردند. براساس نتایج نظرسنجی از اصناف بزرگ‌ترین عامل استقبال نکردن از این تسهیلات، «متناسب نبودن میزان تسهیلات با خسارات وارد شده» بوده است. همچنین درخواست بانک‌ها برای دریافت وثیقه، تاخیر در عملیاتی شدن وعده دولت در پرداخت وام وبه خصوص بالابودن سود نرخ این تسهیلات، عمده‌ترین دلایل استقبال نکردن از تسهیلات دولت برای کسب‌وکار‌های آسیب دیده از کرونا بیان شده است.
وام مسکن یکم - بدون متقاضی
تسهیلات صندوق پس انداز مسکن یکم در سال ۹۳ تصویب و اجرایی شد. این تسهیلات که در زمان آغاز به اجرای آن در سال ۹۳ توانسته بود به طور میانگین تا ۸۰ درصد ارزش ملک در تهران را پوشش دهد، هم اکنون شاید به زور به ۱۰ درصد از ارزش یک واحد مسکونی برسد و همین موضوع باعث شده عملاً در تهران و کلان شهرها، این تسهیلات برای خرید خانه توسط مردم استفاده نشود و متقاضی برای دریافت آن وجود ندارد.
وام مسکن یکم درواقع وامی برای خرید خانه اولی‌هاست. مبلغ وام مسکن یکم بستگی به شهری دارد که شما قصد خرید خانه در آن جا را دارید. این وام در شهر تهران ۸۰ میلیون تومان است که برای زوج‌ها به ۱۶۰ میلیون تومان می‌رسد. البته برای دریافت وام مسکن یکم، زوج‌ها هر دو نفر باید شاغل باشند. این وام در شهر‌های بالای ۲۰۰ هزارنفر ۶۰ میلیون تومان و برای شهر‌های دیگر ۴۰ میلیون تومان است.
دلایل نبودِاستقبال:همان طور که خواندید یکی از مهم‌ترین دلایل استقبال کم از این وام این است که قطعا کمک چندانی به خرید خانه نمی‌کند و از آن جایی که این وام فقط بعد از خرید خانه به حساب فروشنده واریز می‌شود کسی با این وام، توان خرید خانه ندارد. البته شاغل بودن دو طرف و البته بوروکراسی‌های فراوان این وام که باید ۵۰ درصد از مبلغی را که قرار است وام دریافت کنید از ۶ ماه قبل در حسابی بلوکه کنید هم مزید بر علت است که بسیاری قید دریافت این وام را بزنند.
وام بافت فرسوده - سود بالا با پرداخت اقساطی
در میان بافت‌های شهری که در اغلب شهر‌های کشور نیز وجود دارد، بخشی به نام بافت فرسوده است که کارشناسان امر معتقدند، این بافت هم فرصتی برای توسعه شهرها حساب می‌شود و در صورت بی‌توجهی و نادیده انگاشتن آن‌ها تهدیدی برای شهر است از همین رو برای احیای بافت فرسوده تسهیلاتی به نام بازآفرینی شهری پرداخت می‌شود.
براساس اعلام وزارت راه و شهرسازی ۱۴۰ هزار بافت ناکارآمد و فرسوده شهری در کشور وجود دارد که از این میزان تا تیرماه امسال فقط ۲۷ هزار نفر برای دریافت تسهیلات به شعب بانک‌ها معرفی شده‌اند که از این تعداد هم فقط ۱۲ هزار و ۶۰ نفر از آن‌ها با بانک عامل، قرارداد منعقد کرده اند. این آمار را مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری داده است. مبلغ این وام که در امسال افزایش داشته برای افراد در کلان شهرها ۱۰۰ میلیون تومان است که ۵۰ میلیون آن با نرخ ۹ درصد و ۵۰ میلیون آن با نرخ ۱۸ درصد است این رقم برای انبوه سازان ۳۵۰ میلیون تومان است.
دلایل نبودِ استقبال:هرچند بافت فرسوده، تسهیلات دیگری از جمله رایگان بودن دریافت پروانه ساخت را دارد، اما میزان کم وام به علاوه سود بالای آن در کنار زمان بر بودن پرداخت وام که در چند قسط و بعد از پیشرفت ساخت و ساز به دریافت کننده پرداخت می‌شود باعث شده مالکان واحد‌ها در بافت فرسوده که عمدتا از دهک‌های متوسط جامعه هستند قید بازسازی را بزنند.
ثروتمندان ۴ برابر فقرا وام گرفته‌اند
معمولا استفاده از تسهیلات بانکی و به‌طور خاص «اعتبارات خرد» یکی از راه‌هایی است که دولت‌ها برای افزایش تاب‌آوری خانوار‌های فقیر در مواقع بحران به‌کار می‌بندند، اما با توجه به آن چه گفتیم و آمار‌های جدید وزارت کار، این موضوع نه تنها محقق نشده که باعث شده تسهیلات بیشتر در اختیار دهک‌های بالا قرار بگیرد.
در آمار وزارت کار که تجارت نیوز منتشر کرده، آمده است که پنج‌دهک بالای جامعه در مجموع ۲٫۵ برابر پنج‌دهک پایین جامعه تسهیلات دریافت کرده‌اند. بر اساس آخرین آمار‌های اعلام شده از توزیع تسهیلات و وام‌ها در دهک‌های مختلف؛ تعداد افراد متعلق به دهک ۹ و ۱۰ که تسهیلات دریافت کرده‌اند حدودچهار برابر افرادی است که در دهک یک و دو موفق به دریافت تسهیلات شده‌اند.
گفته می‌شود در کنار دست انداز‌های زیاد در مسیر دریافت وام برای دهک‌های پایین، دهک‌های بالا از رانت تسهیلات برخوردارند و همین باعث شده بسیاری از خانوار‌های کشور از این ابزار کمکی بی‌بهره بمانند. به همین دلیل باید متولیان امر در کنار تسهیلاتی که برای موضوعات مختلف در نظر می‌گیرند، راه‌های دریافت وام و رسیدن خانوار‌های مشمول به آن را هم تسهیل کنند.