ناترازی در صنعت لجستیک

تین نیوز | هومن پشنگیان* بر اساس شاخص های LPI که هرساله از سوی بانک جهانی اعلام می شود و عملکرد لجستیکی کشورها را مشخص می سازد، متأسفانه عملکرد ایران در صنعت لجستیک در سال 2023 رتبه 123 را از میان 138 کشور جهان به خود اختصاص داده است. این عدد خود گویای ناترازی در صنعت لجستیک ایران و نشان دهنده آن است که بهینه سازی لجستیک در ایران در حد یک شعار باقی مانده است.       

از آنجاکه ایران کشوری دارای زیرساخت ها و ویژگی هایی از جمله قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، دارا بودن مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، همسایگی با 13 کشور و اتصال زمینی و دریایی، دارا بودن 2500 کیلومتر مرز دریایی و 6500 کیلومتر مرز زمینی، قرار گرفتن در کریدورهای مهم ترانزیت بین الملل، قیمت پایین سوخت و انرژی و هزینه های پایین نیروی انسانی، دسترسی آسان به دریاهای آزاد و کشورهای خاورمیانه، بهره مندی از متخصصان و طراحان مهندسی لجستیک در کشور و نیز برخورداری از زیرساخت های فراوان در حوزه حمل و نقل دریایی، هوایی و ریلی است، داشتن چنین رتبه ای، حکایتگر ناترازی بسیار جدی در این عرصه است. اگرچه موضوعاتی مانند تحریم های بین المللی نیز در این زمینه تأثیرگذار بوده و افق آینده و استراتژی های ما را به موضوعات حاکمیتی و ... گره زده است، اما ضعف سیاستگذاری های داخلی و تخصصی نیز بر این موضوع اثرگذار بوده و درصورت ادامه این روند، مشکلات زیادی را برای اقتصاد و صنعت لجستیک کشور به بار می آورد. 

این درحالی است که برخی از کشورهای همسایه توسعه مسیرهای ترانزیت را آغاز کرده اند و این مسیرها در آینده با بخشی از مسیرهای ترانزیت ایران جایگزین خواهد شد. از این رو اگر همچنان غفلت کنیم به زودی شاهراه ترانزیتی ایران، قدرت عمل خود را از دست خواهد داد. در این صورت ارزش افزوده ای که می توانیم در صنعت ترانزیت به دست بیاوریم از دست خواهد رفت و این یک فرصت سوزی بزرگ است.   

ازآنجاکه تحریم ها شرایط برای ورود و ماندگاری سرمایه گذاران خارجی در ایران را دشوار کرده و سرمایه گذاران خارجی نیز تمایل چندانی به سرمایه گذاری در ایران ندارند، باید فضای انگیزشی و مسیر سبزی را برای سرمایه گذاران داخلی صنعت لجستیک ایجاد کرد تا سرمایه گذاری در زیرساخت های این صنعت توسعه یابد. البته در این زمینه باید تجربه حوزه حمل و نقل بزرگ مقیاس را نیز مورد توجه قرار داد؛ چراکه متأسفانه شرکت های خصوصی که بعضاً در این حوزه سرمایه گذاری سنگین کردند با مشکلات زیادی در سیاستگذاری و توسعه مواجه شده، دستاورد و انتظار لازم را به دست نیاوردند و استراتژی های حوزه بزرگ مقیاس آنگونه که مدنظر بود اتفاق نیفتاد.

مسأله مهم این است که در شرایط فعلیِ صنعت لجستیک، کشور باید از ظرفیت شرکت های توانمند لجستیک خصوصی برای مسایل ترانزینی بهره مند شده و مسیرهای سبزی را برای سرمایه گذاران و فعالان این صنعت ایجاد کند.

یکی از مهم ترین شاخصه هایی که می تواند پارامتر رقابتی ایران در رقابت با دیگر کشورها باشد، کاهش هزینه و کاهش Transit Time یا زمان حمل، و تکمیل و توسعه برخی از زیرساخت های لجستیک است. باوجود داشتن کریدورهای ترانزیتی و ارتباط با کشورهای همسایه، به حداقل رساندن cost و قیمت تمام شده خدمات و به حداقل رساندن مدت زمان فرآیند حمل، می تواند به معنای حضور بهتر ما در بازار بین المللی لجستیک باشد. بنابراین باید سیاستگذاری منسجمی در این زمینه داشته باشیم و ارگان ها و متولیانی که در حوزه ترانزیت وجود دارد را نیز کاهش دهیم تا امکان برنامه ریزی و سیاستگذاری بهتر و درست تر وجود داشته باشد.

*فعال صنعت لجستیک