قوس آذر نمادی که اصفهان امروز را به تاریخ پیوند داده است

نمادها در بناهای تاریخی و آنچه در کتاب‌های تاریخی اشاره شده بر نماد برج قوس اصفهان صحه می‌گذارد اما موضوع مهم این است که چقدر مسئولان و حتی مردم اصفهان به فکر شهر خود هستند؟ روزها در تاریخ تنها بهانه‌ای است تا یادآوری به داشته‌هایمان باشد.
به گزارش تسنیم، برج قوس یا همان قوس آذر نمادی 400 سال است که بر سردر بازار قیصریه اصفهان جا خوش کرده و هم‌چنان نظرها را به خود جلب می‌کند.
در کتاب‌های تاریخی در مورد این نماد آمده پیش از فصل سرما و انقلاب زمستانی زمانی است که کار برمزرعه پایان یافته برج قوس رخ می‌نماید با سیمای نیمه انسان و نیمه حیوان (ببر) که چهارپا برزمین ایستاده و در مقابل دم حیوان که به شکل اژدها که سیمایی اهریمنی دارد کمانی در دست گرفته و تیری را نشانه رفته است.

به شکل نمادین حکایت از تبدیل نیروی وجود با جاذبه معنوی و اشراق روحی و اعتلای درونی است که نیروهای اهریمنی را هدف گرفته و از طریق آن غریزه و خود تعالی یافته و به جانب انسان برتر است.

می‌گویند در قدیم برای هر شهر یک نماد تعیین می‌کردند که اغلب برگرفته از نجوم و برج‌های فلکی بوده و بر اساس سعد بودن آن، نماد انتخاب می‌شده است.

از قدیم طالع شهر اصفهان را برج قوس می‌دانسته‌اند و گفته‌اند که باروی اصفهان در این زمان بنا شده است. از جمله: میرزا حسن‌خان جابری انصاری در تاریخ اصفهان این اعتقاد را به دورۀ دیلمیان نسبت می‌دهد، وی نوشته است: «رکن‌الدوله روزی که قمر در برج قوس بود بارویی در گرد شهر بکشید و دور بارو 21 هزار گام بود».

کهن‌ترین اشاره‌ای که ما به برج قوس به ‌عنوان طالع اصفهان داریم، در قصیده‌ای است که کمال‌الدین اسماعیل خلاق‌المعانی در استقبالِ امیر اتابک سعد زنگی زمانی که به سمت اصفهان حرکت می‌کرد، سروده است. کمال در این قصیده حضور «سعد» یا اتابک سعد را در «قوس» که طالع اصفهان است به نیکویی به «سعد اکبر» تعبیر کرده است:

تا بر او موکب منصور تو راه رهگذر است

برج قوس است سپاهان را طالع در اصل

همه سرمه است کنون خاک سپاهان یکسر

زیبد از مشتری‌اش آمد سعد اکبر

کتاب دیگری که در قرن هشتم به طالع اصفهان اشاره دارد: نزهـﮥ‌القلوب حمدالله مستوفی است که می‌گوید: «رکن‌الدوله حسن‌بن بویه او را (منظور شهر اصفهان را) بارو کشید و دور باروش 21 هزار گام باشد، طالع عمارتش برج قوس.»

لطف‌الله هنرفر در کتاب آشنایی با شهر تاریخی اصفهان در مورد نماد برج قوس نقش بسته بر سردر قیصریه نوشته‌اند: «... تصویر این صورت فلکی که زایچه و طالع اصفهان است در سردر بازاری با آن عظمت، داستانی زیبا و دل‌انگیز است و این نقش تاریخی می‌تواند همواره نشانۀ مخصوص شناسایی این شهر افسانه‌ای دنیا باشد.»

حشمت الله انتخابی اصفهان شناس و پژوهشگر اجتماعی در این مورد می‌گوید: می‌دانیم در قدیم طالع متولدین فروردین را بر اساس صورت فلکی انتخاب می‌کردند. همچنین مرسوم بود برای شهرها نیز بر اساس طالع روز و ماه احداث‌شان صورت فلکی انتخاب می‌کردند. (هرکدام از برج ها مطابق زمان تولد افراد یا مکان) دلیل انتخاب آذرماه(برج قوس) برای اصفهان این بود که بر اساس مستندات تاریخی، طالع بنیان شهر اصفهان در ماه آذر(قوس) دیده شده است.

بر اساس اسناد تاریخی در بسیاری از متون کهن خشت اول شهر اصفهان را در ماه آذر گذاشته‌اند و برج قوس را طالع اصفهان انتخاب کردند.

انتخابی افزود: هریک از شهرهای ایران قدیم بیرق ویژه خود را داشته‌اند اما نشان آن چندان مرسوم نبوده است. نماد اصفهان را دارای پیشینه تاریخی است؛ در ایران امروزی هیچ شهری چنین امتیازی ندارد و به سادگی نمی‌توان از کنار چنین نمادی که پیشینه هزار ساله دارد گذشت.

گزینش روزی برای اصفهان به بهمن‌ماه سال 1383 باز می‌گردد که پس از پیشنهاد گزینش چنین روزی از سوی دوستدارن و جمعی از کارشناسان به شورای شهر مطرح شد و و قرار شد به صورت رسمی یکم آذرماه با توجه به اسناد تاریخی روی اصفهان باشد که هنو زدر مورد آن اختلاف نظر وجود دارد.

به هر حال نمادها در بناهای تاریخی و آنچه در کتاب‌های تاریخی اشاره شده بر این موضوع صحه می‌گذارد اما موضوع مهم این است که چقدر مسئولان و حتی مردم اصفهان به فکر شهر خود هستند؟ روزها در تاریخ تنها بهانه‌ای است تا یادآوری داشته‌هایمان باشد.

داشته‌هایی که در بسیاری از مواقع آن‌ها را نمی‌بینیم، زاینده‌رود خشک، آلودگی هوا، ریسباف نیمه‌کاره، تپه اشرف و تپه جی رها شده، ترافیک و بسیاری از مسائل دیگر در اصفهان وجود دارد که در انتظار نیم نگاهی از سوی مسئولان است.

نامگذاری روز اصفهان و گرامیداشت آن را تنها بسنده نکنیم، اصفهان را دریابیم، روزها بهانه‌ای برای داشته‌های ما اصفهانی‌ها است.