جان دادن بناهای تاریخی اصفهان زیر پای مالکان

بناهای تاریخی اصفهان که مالک خصوصی دارد با خطر جدی تخریب و یا آسیب‌های ناشی از بی فرهنگی روبرو است و در این میان میراث فرهنگی نیز به علت برخی محدودیت ها قدرت حفاظت از آنها را ندارد.
آتش سوزی در کاخ سرهنگ آباد اردستان در ماه گذشته سازه های چوبی را تقریبا به شکل کامل از میان برد، این در حالی است که میراث فرهنگی در ادعایی عجیب گفته است که امکان اختصاص نگهبان برای حفاظت از این بنا وجود نداشته است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان، سال گذشته ۵ میلیارد ریال برای مرمت بخشی از این سازه‌های چوبی هزینه شده است که تمامی بخش مرمتی در این آتش سوزی از میان رفته است.
دوری مسیر و کمبود نگهبان، آسیب های وارده به بناهای تاریخی را جبران نمی‌کند
گرچه اللهیاری اعتقاد دارد که بخشی از مشکلات این بنا به دلیل دوری مسیر و به توافق نرسیدن با مالکان خصوصی است اما این صحبت‌ها برای دوست‌داران میراث فرهنگی قانع کننده نیست چراکه به یقین زمانی که یک بنا مورد مرمت قرار می گیرد باید زیرساخت های حفاظتی نیز برای آن اتخاذ شود، بر این اساس دوری مسیر این بنای تاریخی به مرکز استان، کمبود نگهبان، زیاد بودن بناهای مورد حفاظت استان و مالکیت خصوصی برخی از بناهای تاریخی و غیره به عنوان دلیل این اتفاقات هم به سختی باورپذیر است و هم کم کاری میراث در حفاظت از این بناها را جوابگو نخواهد بود و نیز آسیبهای وارده به بناهای تاریخی را جبران نمی کند.
نزدیک ترین آسیب به بناهای تاریخی استان پیش از کاخ سرهنگ‌آباد، تخریب خانه تاریخی نائل بود که هنوز نه مقصران این امر معرفی شدند و نه دلیل تخریب مشخص است، گمانه زنی های کارشناسان از عمدی بودن این تخریب ها توسط مالکان یا دیگر بخش‌ها برای منفعت بردن از زمین این بناها حکایت دارد، موضوعی که به دلیل سکوت مسئولان پس از گذشت مدت مدید از رخ دادن این حوادث و ادعای میراث در ارتباط با مشکلاتی که مالکان خصوصی در حفاظت از بناها ایجاد می کنند در ذهن مردم تقویت می شود.
حمام خسروآقا نمونه دیگری است که ۱۲ سال پیش به شکل شبانه توسط شهرداری اصفهان تخریب شد و هزار و یک ادعا پس از آن شاهد بودیم از تخریب اشتباهی بنا گرفته تا نا آگاهی کارگران و اجرای تخریب بدون دستور و یا حتی نسبت دادن این تخریب به بخش‌های دیگر؛ گرچه میراث فرهنگی استان در سال‌های گذشته نوید بازسازی این حمام را داد و به راستی در ماه‌های گذشته بازسازی این حمام آغاز شده است اما آجر و سنگی که به تقلید از بنایی در قرن‌های گذشته برش خورده است مگر می‌تواند جای خشت و گلی که نقش تاریخ را بر تن خود لمس کرده است و گرمای دست گذشتگان را چشیده است بگیرد.
مشکلات حفاظتی بناهای تاریخی که دارای مالک خصوصی است
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در ارتباط با مشکلات حفاظتی بناهای تاریخی که دارای مالک خصوصی است، اظهار داشت: مشکلی که به طور معمول در این ارتباط وجود دارد این است که مالک مبادرت به حفظ این بنا نمی‌کند و این در حالی است که حفاظت هر بنای تاریخی دارای مالک، بر عهده خود این افراد است.
وی تاکید کرد: در این ارتباط باید رایزنی‌های لازم را با مالکان بناهای تاریخی کاخ سرهنگ آباد انجام دهیم که یا مالک مبادرت به واگذاری به بخش خصوصی کرده و بهره‌بردار برای این بنا تعریف شود یا اینکه خود اقدام به حفاظت از این بناها کند.
فرهنگ‌سازی‌ اساسی در ارتباط با نگهداری بناهای تاریخی انجام شود
الله‌یاری درباره تخریب‌هایی که در بناهای تاریخی اصفهان با مالکیت خصوصی مانند خانه نائل و کاخ سرهنگ آباد و بناهای مربوط به سازمان‌های غیرمیراثی مانند تخریب شبانه حمام در سال‌های گذشته انجام شده است، بیان داشت: لازم است فرهنگ‌سازی‌ اساسی در ارتباط با نگهداری بناهای تاریخی انجام شود.
وی با اشاره به اینکه اصفهان دارای بناهای تاریخی بسیار زیادی است که حفاظت از برخی در اولویت قرار دارد، اضافه کرد: برای میراث فرهنگی این امکان وجود ندارد که برای حفاظت از این تعداد از بناهای تاریخی موجود نگهبان بگمارد به ویژه اینکه بسیاری از آنها دارای مالکان خصوصی است بلکه با توجه به این نقش نظارتی لازم است تعاملات و رایزنی‌های چاره‌سازی با این افراد در راستای حفاظت مناسب از این بناها انجام شود.
کاخ چهلستون سرهنگ آباد در زواره اردستان زیباترین کاخ تاریخی کویر باقی مانده از دوران قاجار است و هدف از ساخت آن که مشتمل بر یک کوشک و شکارگاه است، بیشتر جنبه تفرجگاهی بوده است. این کاخ با گچ‌بری ‌های بی نظیر دارای سقف‌های چوبی و تزئینات سنگی شبیه عالی‌قاپو و چهل‌ستون است. آیینه‌کاری‌های مجموعه و نقاشی‌های موجود و نقش چوب‌ها از منبت و معرق تا تراش سنگ‌های کاخ به صورت عالی در بنا استفاده شده است.
تخریب بنایی که تنها بادگیر مدور تاریخی را دارد
در سال های گذشته با توجه به کم کاری میراث فرهنگی این بنا در آستانه فرو ریختن قرار گرفته بود که با اطلاع رسانی رسانه ها بار دیگر مورد توجه قرار گرفت و بخش‌هایی از آن مورد مرمت قرار گرفت اما همچنان بودجه تخصیصی برای تعمیر این بنا که تنها بادگیر مدور تاریخی را دارد، کافی نبوده است.
اما الله‌یاری در ارتباط با امکان بازسازی بخش‌های سوخته و ادامه برنامه‌های مرمتی این بنا در سال جاری اظهار داشت: طرح مرمت کاخ چهلستون سرهنگ‌آباد وجود دارد و این کاخ قابل بازسازی و مرمت کامل است اما هنوز با مالکان به جمع بندی نرسیدیم.
وی افزود: در شرایط فعلی تثبیت وضعیت این کاخ را در دستور کار قرار دادیم تا نقاطی که در معرض آسیب قرار دارد رفع خطر شود و بازسازی کاخ به بعد از تعیین تکلیف اساسی در این ارتباط موکول می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان ادامه داد: در واقع باید افرادی در آتش‌سوزی نقش داشتند شناسایی و ملزم به جبران خسارت شوند و از سویی با توجه به مالکیت خصوصی این بنا لازم است، تعاملاتی با مالکان در ارتباط با نگهداری این بنا انجام شود.
حفاظت از کاخ سرهنگ‌آباد با روند فعلی بسیار سخت است
وی در ارتباط با گماشتن نگهبان برای حفاظت از کاخ سرهنگ‌آباد افزود: با توجه به بعد مسافت تهدیدهای مختلفی برای این بنا وجود دارد که حفاظت از آن با روند فعلی بسیار سخت است و باید علاوه بر برنامه‌ریزی برای مرمت، چاره‌ای عاجل برای حفاظت از این کاخ اندیشیده شود.
البته شاید نتوان تمام بار تقصیر را در استان اصفهان جست‌وجو کرد چراکه به گفته الله‌یاری مدیرکل میراث فر هنگی استان اصفهان، حدود ۲۲ هزار اثر تاریخی در اصفهان وجود دارد که میراث سالانه تنها قادر به بازسازی و تعمیرات ۳۰۰ تا ۵۰۰ مورد است.
حفاظت از ۳۰۰ خانه تاریخی اصفهان در طول یک سال
در این ارتباط معاون میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به تلاش برای نجات بخشی سالانه ۳۰۰ خانه تاریخی در پهنه استان اصفهان اظهار داشت: میراث فرهنگی استان اصفهان هر ساله بودجه‌ای را برای مرمت خانه های تاریخی اختصاص می‌دهد و بر این اساس به طور معمول ۳۰۰ خانه تاریخی در سال به سازمان میراث فرهنگی در راستای حفاظت و مرمت معرفی می‌شود.
وی با بیان اینکه اصفهان در زمینه حفاظت از خانه‌های تاریخی رتبه ممتازی در کشور برخوردار است، گفت: با توجه به اندازه آثار تاریخی شیوه‌های مختلفی برای مرمت آثار تاریخی وجود دارد و تجربیات جهانی و شیوه های موجود برای مرمت یک بنا نیز راه‌های متنوعی پیش رو می‌گشاید.
مرمت خانه‌های تاریخی اصفهان مورد حمایت میراث فرهنگی است
ناصر طاهری با اشاره به اینکه امکان خرید، مرمت و ساکن شدن در خانه‌های تاریخی اصفهان و یا تبدیل آنها به سفره‌خانه و دیگر موارد امکان‌پذیر و مورد حمایت میراث فرهنگی استان اصفهان است، ابراز داشت: برای مالکان خانه‌های تاریخی، بسته‌های حمایتی مختلفی از جمله معافیت از هزینه‌های آب و برق وتعرفه‌های خدمات، معافیت از عوارض نقل و انتقال و معافیت از عوارض تغییر کاربری از کاربری مسکونی به درآمدزا وجود دارد.
وی ادامه داد: اصفهان در طول سال‌های گذشته مشکلاتی برای بناهای تاریخی اصفهان ایجاد شده است و امیدواریم با اندیشیدن این تسهیلات خاص خانه‌های تاریخی اصفهان را به بهترین وجه حفظ کنیم تا از تخریب آنها به هر دلیل جلوگیری به عمل آید.
بودجه تخصیصی برای حفاظت از بناهای اصفهان شایسته پایتخت فرهنگی کشور نیست
رسیدگی به تعداد زیاد بناهای تاریخی در اصفهان به یقین نیازمند تخصیص بودجه‌ ملی کافی است و این درحالی است که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی میزان بودجه تخصیص یافته برای استانی که گاه قلعه‌های تاریخی از فراز کوهسارهای بلند آن، فرهنگ این دیار را فریاد می‌کند و گاه نقش اتفاق پرده از رخ نشان‌های فرهنگی پنهان شده در دل خاک آن بر می‌کشد به هیچ عنوان شایسته پایتخت فرهنگی کشور نیست.