سرطانی به جان اصفهان!
بعد از آلودگی هوا و کمبود آب در ماه‌های اخیر، موضوع "فرونشست زمین" بحرانی است که این روزها اخبار مربوط به آن را زیاد می شنویم، پدیده‌ای که در پی تخلیه آبخوان‌ها در بیشتر استان‌های کشور از جمله فارس، همدان، کرمان، خراسان، سمنان و اصفهان باید خطر جدی محسوب شود.
بعد از آلودگی هوا و کمبود آب در ماه‌های اخیر، موضوع "فرونشست زمین" بحرانی است که این روزها اخبار مربوط به آن را زیاد می شنویم، پدیده‌ای که در پی تخلیه آبخوان‌ها در بیشتر استان‌های کشور از جمله فارس، همدان، کرمان، خراسان، سمنان و اصفهان باید خطر جدی محسوب شود.
به گزارش یمنا، با ادامه روند خشکسالی، فرونشست زمین یا همان زلزله خاموش در برخی نقاط اتفاق افتاده است، موضوع مهمی که در آینده نزدیک به یکی از چالش‌های جدی کشور تبدیل خواهد شد؛ فرونشست، بناهای مسکونی، تاریخی، راه‌های مواصلاتی، جاده‌ای، ریلی و تاسیسات شهری را تهدید می‌کند و اصفهان نیز از آن در امان نیست چرا که این پدیده در دشت‌های برخوار، اصفهان و گلپایگان باعث خسارت زیاد کشاورزان شده است، بنابراین می‌توان گفت که خطری به مراتب بزرگتر از خشکی زاینده‌رود، زیر زمین این جهان شهر در حال وقوع است.
رُخ‌نمایی فرونشست به معنای شروع بیابانی شدن است، پدیده‌ای شوم که در صورت غفلت از آن هیچ راه حلی وجود نخواهد داشت، آن‌چنان که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، صاحب‌نظران، اساتید دانشگاه و متخصصان در صورت فرونشست زمین چاره‌ای جز تخلیه شهر وجود ندارد.
«خاموشی» جای خود را به «پایش‌های لحظه‌ای و مستمر» دهد
«فریاد پرهیز» رییس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان در این باره می‌گوید: برای بررسی فرونشست زمین نیاز است تمام دستگاه‌های مرتبط درگیر این موضوع شوند و به صورت مشارکتی مطالعات فرونشست زمین در شهر اصفهان را انجام دهند، زیرا عملکرد تمام این دستگاه‌ها با بروز فرونشست زمین دچار اختلال می‌شود.
فریاد پرهیز تصریح می‌کند: طبق بررسی‌های انجام شده آثار فرونشست زمین در شمال شهر اصفهان، در محله‌های ولی‌عصر و عاشق‌آباد مشاهده شده است، همچنین در ساختمان‌های واقع شده در محدوده اتوبان فرودگاه اصفهان ترک‌هایی وجود دارد که احتمال ارتباط آنها با پدیده فرونشست وجود دارد.
وی کاهش نزولات آسمانی، قطع آب زاینده‌رود، افت سطح آب‌های زیرزمینی و تغذیه نشدن چشمه‌های آب زیرزمینی را از مهمترین عوامل تشدید فرونشست زمین عنوان کرده، تاکید می‌کند: با توجه به شرایط موجود و تهدید محسوس و غیر قابل انکار فرونشست زمین باید مطالعات پایه‌ای در خصوص آب‌های زیرزمینی انجام شود.
رییس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان اظهار می‌کند: باید «خاموشی» که در ارتباط با نظارت‌ها وجود دارد، جای خود را به «پایش‌های لحظه‌ای و مستمر» بدهد تا بتوانیم اتفاقاتی که در سطح شهر می‌افتد را رصد کنیم و بر اساس آینده نگری بدانیم چه اقداماتی باید انجام شود.
آغاز فرونشت زمین در اصفهان از سال ۴۶
«محمد سیاری» دکترای زمین شناسی و کارشناس مطالعات آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در استان اصفهان پدیده فرونشست زمین از سال ۴۶ از دشت مهیار آغاز شد و در ادامه، دشت های کاشان، اردستان، گلپایگان، دامنه، برخوار به دلیل افزایش برداشت بی رویه از سطح آب های زیرزمینی درگیر فرونشست شد.
وی اظهار می‌کند: در حال حاضر گلپایگان در شرایط خاصی قرار گرفته است و بر اساس تحقیقات انجام شده حدود ۱۰ سانتی متر در سال فرونشست زمین دارد.
این دکترای زمین شناسی با بیان اینکه دشت دامنه ۱۲ سانتی متر در سال فرونشست دارد، اضافه می‌کند: معمولاً ما هنگامی وارد برخی مباحث می شویم که کار از کار گذشته زیرا تنها شواهد و ظواهر را در نظر می گیریم در حالی که دشت های اصفهان از سال ها پیش فرونشست داشته و در شرایط بحرانی قرار گرفته‌اند.
وی ادامه می‌دهد: در خصوص افت سطح آب باید گفت که بیشترین میزان در دشت‌های مهیار شمالی بوده است چرا که به طور میانگین ۴۵ متر افت تجمعی دشت اتفاق افتاده است و بعد از آن در دشت دامنه ۳۸ متر، دشت برخوار ۳۴ متر و دشت گلپایگان ۲۵ متر بوده است، اما شرایط گلپایگان بحرانی‌تر است، زیرا نزدیک مرکز شهری بزرگ فرونشست اتفاق افتاده، اما در مهیار بیشتر در زمین‌های کشاورزی است.
سیاری با بیان اینکه فرونشست دشت‌های اصفهان از نوع تدریجی است به طوری که سالانه بین یک تا ۱۰ سانتی متر فرونشست داشته است، می‌گوید: البته تا کنون ریزش ناگهانی که به واسطه آن فروچاله‌ای تشکیل شود، نداشته‌ایم، اما وقوع آن بعید نیست.
وی با تاکید بر اینکه شهر اصفهان در معرض خطر فرونشست قرار گرفته است، اظهار می‌کند: در شهر اصفهان احتمال فرونشست در مناطق شمالی شهر به لحاظ ریزدانه بودن جنس خاک نسبت به سایر نقاط شهر بیشتر است، عامل دیگر خشکی زاینده رود است؛ اگر آب بار دیگر در بستر رودخانه جاری شود، آبخوان ها احیا شده و مانند مانعی در برابر فرونشست زمین عمل خواهد کرد.
کارشناس مطالعات آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با اشاره به طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی، تصریح می‌کند: طرح تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی که مورد تاکید مسئولان است، یک طرح ملی و طولانی مدت است و نتایج آن طی دو سال مشخص نمی‌شود؛ در این برنامه، انسداد چاه‌های غیرمجاز و نصب کنترل هوشمند برای جلوگیری از اضافه برداشت، تعدیل پروانه چاه‌های مجوز دار برای کاهش برداشت در دستور کار مسئولان قرار دارد و با اجرای آن تا حدودی برداشت‌ها کاهش یافته، اما به میزان متعادل نرسیده است.
سیاری با بیان اینکه طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی در شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در حال انجام است، اظهار می‌کند: علیرغم اینکه در سال گذشته تعداد یک هزار و ۲۲ حلقه چاه مسدود شده است، اما همچنان برداشت‌های غیرمجاز وجود دارد و نکته مهم دیگر اینکه حتی اگر تمام چاه‌ها مسدود شود، حجم برداشت‌های مجاز نیز بسیار زیاد است و نمی‌توانیم پدیده فرونشست را به طور کامل کنترل یا مهار کنیم چون برای مقابله با این پدیده، باید اُفت سطح آب را کنترل کرد؛ اساس حرکت برای مقابله با پدیده فرونشست بر سه اصل پیش‌بینی، تشخیص و پایش استوار است.
تشکیل کارگروه ویژه تخصصی برای مدیریت بحران فرونشست
«منصور شیشه‌فروش» مدیر کل مدیریت بحران استان اصفهان نیز اظهار می‌کند: فرونشست بعد از شرایط کم بارشی، کاهش سطح آب های زیرزمینی و خشکسالی گریبانگیر اصفهان شده است و در پی برداشت‌های بی رویه آب اتفاق افتاده است زیرا سفره های آب زیرزمینی تخلیه شده است.
وی با تاکید بر اینکه کارگروه ویژه تخصصی در شرکت آب منطقه‌ای برای مدیریت بحران فرونشست تشکیل شده است، می‌گوید: در این کارگروه تاکید شد که در دشت‌ها الگوی کشت تغییر کند و کلاس های آموزشی برای کشاورزان به منظور آموزش کاشت صحیح و عدم برداشت های بی‌رویه برگزار شود، طرح تغییر الگوی کشت و طرح تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی از نتایج فعالیت کارگروه ویژه تخصصی در آب منطقه‌ای بوده است.
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با بیان اینکه فرونشست زمین در کاشان خسارت زیاد داشته است و در شهر دامنه به منازل مسکونی خساراتی رسانده است، تصریح می‌کند: مطالعات فرونشست دشت‌های استان اصفهان با همکاری دانشگاه‌ها در حال انجام است.
شیشه فروش با بیان اینکه در حوزه مدیریت بحران باید بررسی شود که با مشکلات فرونشست چگونه برخورد کرد، اضافه می‌کند: بررسی شرایط موجود و جلوگیری از خسارت‌های بیشتر از مهمترین برنامه‌های مدیریت بحران استان اصفهان در خصوص پدیده فرونشست زمین است، البته شورای حفاظت از منابع آب در فرمانداری اصفهان برگزار شده، گزارش برخی بررسی‌ها به این شورا ارائه و طرح هوشمندکردن کنتورها و مسدود کردن چاه‌های غیر مجاز در دستور کار است.
وی خاطرنشان می‌کند: سازمان جهادکشاورزی استان اصفهان نیز با توسعه طرح‌های کشت گلخانه‌ای، کاهش استفاده از منابع آبی را در نظر گرفته است.