رویان اصفهان نور امیدی برای درمان ناباروری

موسسه رویان اصفهان، نمادی از خودباوری جوانان دانشگاهی بود که با روحیه جهادی شکلی جدید به تولید علم در درمان بیماری‌های نازایی داد.
به گزارش صداوسیما؛ سال83 بود ظهر یک روز تابستانی برای دیدن جوانی 30ساله رفتم که می گفتند تنها کسی که در استان ما مدرک تحصیلی جنین شناسی دارد و می خواهد حیوانات ترایخته را پرورش دهد.
به خیابان مهرگان رفتم، مهرگان یکی از گران ترین خیابان های اصفهان است که معمولا افراد مرفه در آن زندگی می کنند. به نظرم آمد باید به دیدن جوانی پولدار بروم که در تب و تاب خارج از کشور میخواهد کارهای شاخ دار کند.
بر روی یک واحد مسکونی دو طبقه، یک تابلو کوچک نصب شده بود که روی آن پایگاه علوم تحقیقات سلولی نوشته شده بود، با در سبز رنگ، زنگ را زدم پیر مردی در را باز کرد گفتم: با دکتر «نصر قرار مصاحبه دارم».بدون هیچ حرفی کنار رفت تا وارد حیاط شدم.
قفس مرغ و خروس ها، آن طرف تر چند تا بره که داشتند علف می خوردند. بعد پیرمرد مرا به سمت ساختمان راهنمایی کرد چند دمپایی و کفش زنانه و مردانه در جا کفشی بود فهمیدم اینجا نباید با کفش وارد شوم، با دمپایی وارد ساختمان شدم. یک آزمایشگاه ساده که در آن دختر و پسر ی جوان پشت میکروسکوپ ها و سایل آزمایشگاهی کار می کردند. پیرمرد که فهمیده بودم سرایدار است باز هم با دست اشاره ای به اتاق روبرو کرد. به سمت اتاق رفتم؛ اتاقی ساده که میز چوبی ناهارخوری در وسط آن بود. دکتر خودش را با رایانه مشغول کرده بود. به در کوبیدم و وارد شدم، سلام کردم. لبخندی زد آنقدر ساده بود که فکر نکردم مردی که با او صحبت می کنم دانشمندی جنین شناس است و ساختمانی که آمده ام خانه ای استیجاری است.
از آن گفتگو ی ما که بیشتر من را با پژوهشکده رویان آشنا کرد یک سال گذشت.
سال84 همین واحد به ساختمانی سه طبقه با 600مترمربع وسعت تبدیل می شود و در سال های بعد زمینی 22هزار و 500متری در خوراسگان برای نگهداری دام خریداری می شود. دام هایی که اصل تحقیق این گروه جوان برای تبدیل علم شبیه سازی حیوانات در درمان بیماری های ژنتیکی و ناعلاج بود.
محمدحسین نصر اصفهانی مردی که روی بروی من نشسته، جنین شناس مرکز Bourn and Hallam انگلستان است. جایی که توانست نخستین نوزاد را از طریق IVF به دنیا آورد.

او از سال72 به کشورش برگشته بود به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مرکز باروری و ناباروری اصفهان را تاسیس کرده بود و بیماران نابارور را به روش IVF و ICSI در مان می کرد.
دکتر نصر تا امروز که من این گزارش را می نویسم استاد راهنمای بیش از 30طرح پایان‌نامه دانشجویی در مقطع دکترا و بیش از 65طرح پایان‌نامه دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و 4طرح دکترای حرفه‌ای را هدایت کرده است.
نصر اصفهانی دارای بیش از 156مقاله در مجلات داخلی و 129مقاله در مجلات خارجی و بیش از 70خلاصه‌ مقاله داخلی و همچنین بیش از 67خلاصه‌ مقاله بین‌المللی است.
و امروز بعد از گذشت 14سال دوباره با او قرار مصاحبه دارم، در مرکز باروی و ناباروی اصفهان در خیابان مشتاق، جایی که مملو از بیمارانی است که از سراسر ایران و حتی کشورهای همسایه به آن می آیند. من را خوب می شناسد و باز مثل همیشه گفتگو را از ابتدا آغاز می کند آنوقت که با مرحوم کاظمی آشتیانی پایه‌های پژو‌هشکده رویان آشنا شد. ناگهان عقب گرد می کند سال1978 وقتی نخستین بچه لقاح آزمایشگاهی به‌عنوان لوئیس براون در دانشگاه شهر کمبریج انگلستان متولد شد. گفت«آن زمان خیلی از زوج‌ها برای فرزند دار شدن هزینه سنگینی می‌دادند و از هر صد نفر، 10نفر شانس بارداری داشت.»
دکتر می گفت :«خوب به یاد دارم که در آن زمان هر زوج تقریباً به‌صورت میانگین، بین 10تا20 هزار دلار به زمان خودش هزینه می‌کرد تا یک فرزند به دنیا بیاورد و در واقع چیزی حدود 200هزار دلار هزینه می‌شد تا یک خانواده صاحب فرزند شود.»
و بعد دوباره به سال70 برمی گردد وقتی با مرحوم کاظم آشتیانی آشنا شد تا به کمک او بتواند به آرزوی دیرنه اش برسد و می گوید:« تقریباً در ابتدای سال70بود که مرکز رویان در تهران پایه‌گذاری و هم‌زمان با ورود من از دانشگاه کمبریج انگلستان به ایران، این حرکت آغاز شد».
دکتر نصر استاد راهنما بیش از 30 طرح پایان‌نامه دانشجویی در مقطع دکترا و بیش از 65 طرح پایان‌نامه دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و 4 طرح دکترای حرفه‌ای را هدایت کرده است. نصر اصفهانی دارای بیش از 156 مقاله در مجلات داخلی و 129 مقاله در مجلات خارجی و بیش از 70 خلاصه‌مقاله داخلی و همچنین بیش از 67 خلاصه‌مقاله بین‌المللی است.
وی ادامه می دهد: «در واقع من جزو اولین نفراتی بودم که در رشته جنین‌شناسی با رویکرد درمان نازایی تحصیل کرده بودم. خوب به یاد دارم که با آمدنم به ایران، برای تدریس به شهرکرد می‌رفتم و اگرچه شهرکرد به‌درد رشته من نمی‌خورد، اما مجبور شدم 2سال در شهرکرد زبان و غیره تدریس کنم تا در نهایت آشتیانی مرا به تهران دعوت کرد. البته آن زمان مرکز نازایی در اصفهان نبود.»
گفتگو را در پژوهشگاه رویان اصفهان ادامه می دهد دکتر هم به کارهای پژوهشکده می رسد و هم با من سخن می گوید:«بیش از 100پژوهشگر، مهندسی ژنتیک، زیست شناس سلول جنسی و زیست فناوری در زمینه پرورش حیوانات شبیه سازی شده در سه پژوهشکده زیست شناسی و فناوری سلول‌های بنیادی رویان، زیست شناسی و طب تولید مثل رویان و پژوهشکده زیست فناوری فعالیت دارند».
تولد حیوانات شبیه سازی شد
به همراه آقای دکتر به مرکز نگهداری حیوانات تراریخته رفتیم جای که در آن حاصل فعالیت های دو دهه ای دکتر نصر و پژوهشگران اصفهان در آن رقم می خورد. همکاران آقای دکتر توانستند با مهندسی ژنتیک و لقاح مصنوعی خبرهای بین المللی از تولد پستاندارانی شبیه سازی شده بسازند. رویانا، نام گوسفند شبیه سازی شده، حنا بز شبیه سازی شده، بنیانا، گوساله شبیه سازی شده نخستین حیواناتی هستند که در این مرکز شبیه سازی شدند.
محمدحسین نصر رییس پژوهشکده زیست فناوری موسسه رویان اصفهان می گوید:«بخش جنین شناسی این پژوهشکده هم در زمینه شبیه سازی، جز 5مرکز برتر جهانی است.»
شبیه سازی بز سانن
یکی از حیوانات شبیه سازی شده که در مرکز دیدم بز سانن بود. و به گفته دامدارانی که از این بز بهره مند می شوند«هر بز معمولی روزانه نیم کیلو شیر می دهد در حالی که بز سانن بین 2تا7 کیلوگرم شیردهی دارد و با توجه به اینکه قیمت هر کیلوگرم شیر این بز که چربی کم و مواد معدنی بالا دارد چند برابر شیر معمولی است که مشتریان خوبی در اروپا دارد.»
شبیه سازی یوزپلنگ ایرانی و قوچ
شبیه سازی گونه‌های در حال انقراض حیوانات در پژوهشکده زیست فناوری رویان راهی برای جلوگیری از نابودی آنهاست.
دکتر نصر ابتدا از شبیه سازی قوچ وحشی مارال در پژوهشکده زیست فناوری رویان و باز گشت این حیوان در حال انقراض به طبیعت می گوید و ادامه می دهد:«این قوچ در رحم گوسفند متولد شد».
قوچ قمیشلو هم که زیستگاه اصلی آن استان اصفهان و جزءگونه‌های در حال انقراض است که پژوهشگران برای جلوگیری از انقراض این گونه حیوانی آن را هم شبیه سازی کردند.دکتر نصر این طرح را از مهمترین طرح های شبیه سازی می داند و می گوید: «در این پژوهشکده با کمک سلولهای بنیادی یوز پلنگ و ببر ایرانی در حال شبیه سازی است و هم اکنون جنین آنها شبیه سازی شده و به احتمال زیاد از رحم شیر برای انجام این عمل استفاده خواهد شد».
ارزش این حیوان در این است که از طریق گوسفند معمولی و داشتن یک سلول کوچک از قوچ قمیشلو می‌توان هزاران قوچ را تکثیر کرد.»
شبيه سازي بز مورسیای اسپانیا
تجربه های قبلی به کمک این پژوهشگران آمده است،متخصصان این پژوهشکده با استفاده شبيه سازي بز مورسیای اسپانیا از تخمدان و لقاح مصنوعی، سلول بنیادین، حیوان شبیه سازی و سه بز از نژاد مورسیا را تولیدکردند.
مورسیا گرانادا نژاد بومی جنوب شرقی اسپانیا است. این نژاد از بزهای اسپانیا به دلیل سهولت پرورش، مقاوم به آب و هوای گرم و خشک، تحمل مناسب در شرایط نامساعد،چند قلوزایی و تولید شیر عالی مورد توجه قرار گرفته است.
این نژاد تقریباً در 280روز دوره شیردهی، 500کیلوگرم شیر با پنج و سه دهم درصد چربی و سه و چهار دهم درصد پروتئین، تولید می کند.
وزن زنده بز ماده مورسیا حدود 30تا50 کیلوگرم و وزن زنده بز نر حدود 50تا60 کیلوگرم است.
دکتر نصر با اشاره به اینکه قرار است با دستیابی به این فناوری 100راس بز مورسیا شبیه سازی شود می گوید:«هم اکنون این طرح آماده واگذاری به دامپروران برای تولید انبوه است که با انبوه سازی آن می توان قیمت تمام شده تولید شیر را کاهش و کیفیت آن را بالا برد».
دکتر فرنوش جعفر پور عضو هیات علمی پژوهشکده زیست فناوری رویان اصفهان هم به فرایند شبیه سازی مورسیا اشاره می کند و می گوید:«تخمک این نژاد در آزمایشگاه بالغ سازی و سلول های مورد نظر نژاد مورسیا به درون تخمک های بالغ انتقال داده و حیوان 105روز بعد به دنیا می آمد.
درمان ناباروی با کمک علوم جدید
مرکز باروری و ناباروری را دکتر نصر به همراه چند متخصص در سال72 در اصفهان راه اندازی کرد جای شناخته شده برای ایرانیان و خارجی ها، در این مرکز زوج های جوان برای درمان ناباروی می آیند.
درمان ناباروری مردان
حمید آقا که برای درمان نازایی اش به این مرکز رفت و آمد داشته است و حالا خانم 38ساله اش بعد از نه سال باردار می باشد می گوید: «علت ناباروری من بیماری اریون بود که در دوران نوجوانی به آن مبتلا شدم و سبب شده سلولهای زاینده اسپرم را از بین ببرد.»
مرد 30ساله ای هم که با اکراه با ما مصاحبه کرد می گفت:«ساکن یک کشور عربی است و بیماری های مقاربتی سبب انسداد لوله های او شده است.» بیماری که کارشناسان مرکز می گفتند از خارج وارد ایران شده است و در کشور ما هم رو به گسترش است.
آقا سعید هم یک نانوا است که نکته جالبی را از قول کارشناسان می گفت:«من از دوران کودکی نانوایی کردم و همین سبب ناباروری من شده است». مطلبی سبب شد با دکتر کلانتری عضو هیات علمی این مرکز درمیان گذاشتیم،آقای دکتر گفت:« بیماری واریکوسل (گشاد شدن رگهای بیضه) در بین 16درصد از مردان جوانی که مستعد به ناباروری هستند و به شغل های مثل نانوایی و رانندگی به دلیل گرمای زیادی که به بیضه مردان می رسد، نشستن زیاد مانند هنگام استفاده از رایانه، فعالیت در آزمایشگاه ها، مراکز شیمیایی و رنگسازی و در معرض امواج الکترومغناطیسی یا دکل های برق فشار قوی مشغول هستند دیده می شود.که چنانچه در دوران جوانی و نوجوانی معاینه شوند به راحتی قابل درمان است.»
تنبلی تخمدان، شایعترین عامل ناباروری زنان
شیرین نام بانوی 32ساله ای است که به دلیل تنبلی تخمدان ها و فعال نبودن فولیکول ها 5سال است اقدام به بارداری کرده اما فایده ای نداشته است، می گوید:«من 80 کیلو وزن دارم ؛چاقی من دلیل ایجاد این بیماری شده است.»
سیما دندان پزشک هم می گوید:«در 40سالگی ازدواج کردم و از همان روزهای اول برای بار دار شدن تلاش کردم اما در سونوگرافی مشخص شد با رشد غیرطبیعی بافت رحمی در داخل شکم مواجه هستم که منجر به نازایی من شده است.»
میکروانجکشن، بیشترین روش استفاده شده برای باروری
به سراغ خانواده هایی می رویم که با روش های درمانی در این مرکز صاحب فرزند شده اند.
مادری که بعد از 40سال انتظار در 58سالگی فرزندش به دنیا آمد می گوید : «برای درمان 40سال بود اقدام می کردیم و در این مدت حتی به خارج از کشور هم رفتیم اما جواب نداد.»این خانواده که از بوشهر به اصفهان برای درمان آمده اند می گویند«:دو ماه بعد از اینکه اقدام کردیم بار دار شدم.»
زهرا خانم و آقا محمد هم زوج اصفهانی هستند که با روش فریز جنین صاحب فرزند دو قلو شدند این خانواده هم 13سال است روش های درمانی گوناگون چه شیمیایی و چه طبیعی را تجربه کردند اما به دلیل گرانی روش های درمانی که در شهر خودشان بود اقدامی نکرده بودند تا اینکه وقتی همه درها را بسته می بینند اقدام می کنند و حالا علی اصغر و زهره کوچولوی آنها حسابی شیطون شده اند و به قول پدر و مادر نمک زندگی شان هستند.
پدر خانواده می گوید: «زندگی هفت سال اخیر ما با 13سال قبل از آن قابل مقایسه نیست وی معتقد است« 13سالی که فرزند نداشتند زندگی شان آرام و ساکت بود و حالا هفت سال است پر از شور هیجان شده است.»
از دکتر نصر که ما را هنوز همراهی می کرد و گاهی تلفنی کار ها را پیگیری می کرد درمورد روش های درمانی پرسیدم.
نصر اصفهانی، میکرواینجکشن یا تزریق اسپرم داخل تخمک (ICSI) را بیشترین روش استفاده شده در این مرکز بویژه برای درمان ناباروری مردان عنوان کرد و گفت:«در این روش اسپرم در محیط آزمایشگاه داخل یک تخمک تزریق و داخل رحم منتقل شده، به دنبال آن لقاح و تقسیم سلولی صورت می گیرد و جنین تشکیل می شود.»
وی افزود: شانس لقاح در این روش بین 50تا70 درصد و شانس جنین گذاشتن بین 30تا40 درصد است.
دستاوردهای مرکز باروری اصفهان
500هزار جنین منجمد در مرکز باروری اصفهان نگهداری می شود این جنین ها متعلق به 100هزار زوجی است که یا دو قلو باردار شده اندو یا لقاح آزمایشگاهی داشته اند.
نصر اصفهانی با بیان اینکه نگهداری جنین منجمد از سال1372 در مرکز باروری و ناباروری اصفهان آغاز شده است، افزود: این جنین های منجمد پنج تا 12سال عمر دارند.
وی گفت: در لقاح مصنوعی و آزمایشگاهی 10تا20 تخمک بارور می شود و در روش های موجود یک یا دو تخمک به رحم مادر منتقل و بقیه منجمد می شود تا در سال های آینده در صورت نیاز یا درخواست زوجین مورد استفاده قرار گیرد.
وی مزیت های روش نگهداری جنین منجمد را جلوگیری از بیهوشی مجدد مادر، هزینه کمتر، جلوگیری از تحریک مجدد تخمک گذاری و حفظ شانس باردار شدن مادر دانست.
نصر اصفهانی گفت: از هر هزار جنین منجمد شده حدود 300نوزاد متولد می شوند.
همکاری رویان با مرکز باروری اصفهان
در میان مراجعه کنندگان به مرکز رویان افردی را می بینی که از کشورهای خارجی می آیند. بانویی که از عراق آمده است می گوید:«من برای درمان در کشور خودم هم اقدام کردم اما آنجا هزینه های خیلی بیشتر از ایران بود.»
بانوی جوان دیگر هم که ایرانی مقیم اتریش است هم به این مرکز برای درمان آمده بود و می گفت :«برای درمان به آمریکا و سوئد و حتی اتریش رفته بودم اما روش های درمانی ایران شبیه روش های درمانی این کشورها بود اما با هزینه بسیار کمتر .»
دکتر احمدی یکی از پزشکان متخصص این مرکز با اشاره به اینکه از بین مراجعه کنندگان 30تا40 درصد در همان مرحله اول باردار می شوند می گوید :«در این مرکز خدمات دیگری مانند تعیین جنسیت جنین انجام می شود.»
تولید داروهای نوترکیب
تولید آنتی بادی‌های اختصاصی در پژوهشکده رویان از دیگر کارهای موسسه رویان در تولید دارو نو ترکیب است. که آخرین دستاورد آنها تولید، آنتی بادی‌هایی برای درمان بیماری اسهال در دام‌های تازه متولد شده است.
سیروس قائدی؛ يكي از محققان پژوهشکده زیست فناوری رویان اصفهان می گوید:«این دارو به منظور کنترل و جلوگیری از مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها و پیشگیری و درمان بیماری هایی از جمله اسهال در دام ها تولید شده است.»
وی با اشاره به اینکه تا کنون موفق به درمان بيش از سه هزار گوساله با استفاده از این دارو شده افزود: تولید انبوه این دارو می تواند از خروج ارز از کشور به منظور خرید انواع آنتی‌بیوتیک‌های جلوگیری كند و با توليد بيش از دو ميليون ساشه از اين محصول مي توان با تامين نياز داخلی كشور، برای بیش از 30نفر به‌طور مستقیم و 50نفر به‌صورت غیرمستقیم اشتغال‌زایی ‌کرد.
بیش از 12ساعت از ورود ما به پژوهشکده رویان گذشت دنبال دکتر نصر گشتیم او نبود به گوشی اش زنگ زدیم،دکتر گفت:«کار مهمی پیش آمده و باید میرفتم»ما هم تشکر کردیم و به خبرگزاری برگشتیم.