ازدواج، کیفیت می‌خواهد نه کمیت
بار دیگر در جامعه اتفاقی افتاد که در فضای مجازی بازتاب گسترده پیدا کرد و در مدت‌زمان کوتاهی ترند جستجوهای اینترنتی شد.
گروه جامعه| این بار نوبت هشتک چندهمسری بود که به دنبال خبر برگزاری کارگاهی با این عنوان در پایتخت واکنش کاربران فضای مجازی را برانگیخت. در این رهگذار استفاده غیرحرفه‌ای از پوستری که بدون اجازه طراح اصلی دست‌کاری و منتشر شده بود به حواشی این خبر بیش از پیش دامن زد و موجب تقبیح هرچه بیشتر دست‌اندرکاران این کارگاه شود؛ اما فارغ از اینها در میان سیل هجمه‌‌های موجود و شوخی‌هایی که با این موضوع شده است، باید گفت نظر به شکستن رکورد طلاق کشور در سال گذشته و در شرایط فعلی جامعه نگاه به مبحث ازدواج آن‌قدر حساس شده که بیان چنین مسائلی ولو در حد شوخی نیز ضدتبلیغ بزرگی است که عواقب جبران‌ناپذیری دارد چه رسد به اینکه آن‌قدر علنی و جدی درباره آن صحبت شده و حتی برای آن به برگزاری کارگاه‌های آموزشی نیز اقدام شود.
نکته جالب اینجاست که چند وقت پیش رهبر انقلاب هم درباره این مسئله واکنش نشان دادند. خبرگزاری مهر دراین‌باره گزارش داده: «سال گذشته فتوایی منتسب به رهبری در کانال‌ها منتشر شد که مدعی بود ایشان تعدد زوجات را در شرایط فعلی جامعه مستحب می‌دانند؛ اما چند وقت پیش در جمعی، یکی از حضار ماجرا را از رهبری جویا شد و ایشان هم متعجبانه گفته‌اند: «اصلا بنده همچین فتوایی ندارم و اصلا همچین چیزی را قبول ندارم؛ چه کسی این را گفته است؟ آقایان حتی به شوخی هم نباید درباره تعدد زوجات حرف بزنند که باعث دلسردی خانم‌ها می‌شود». حتی ایشان هشدار داده‌اند که افراد شاغل در بیت رهبری اگر همسر دوم اختیار کنند، اخراج می‌شوند.»
در میان واکنش‌های موجود، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده با انتقاد از ترویج چندهمسری گفته است: برخی از افرادی که دغدغه ازدواج دارند هرچند وقت یک‌بار موضوعاتی را مطرح می‌کنند که از نظر فضای فرهنگی و روانی به ضرر ازدواج است و با ترسیم یک تصویر نادرست که با واقعیت همخوانی ندارد، فضای نادرستی ایجاد می‌کنند. معصومه ابتکار در واکنش به انتشار برخی تبلیغات در فضای مجازی برای ترویج چندهمسری و برگزاری کارگاه آموزشی با همین موضوع و همچنین در برنامه‌ای در صداوسیما افزود: هم‌زمان با انتشار این موضوعات بسیاری نگرانی‌هایی را در مورد تغییر احساس افراد نسبت به ازدواج مطرح می‌کنند. مفهوم ازدواج برای جوانان باید توأم با احساس خوشنودی باشد ما هم باید شرایط را از نظر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، حمایت‌های اشتغال، مسکن و غیره فراهم کنیم تا جوانان ازدواج کنند؛ اگر همه اینها در کنار هم مطرح شود شرایطی فراهم می‌شود تا زوج‌های جوان بتوانند همدیگر را پیدا کرده و زندگی مشترک تشکیل دهند و در عین حال نسبت به زندگی مشترک احساس خوشنودی داشته باشند. او افزود: همان کسانی که ادعا و دغدغه‌شان این است که می‌گویند ازدواج کاهش یافته است و مشکل شده است، در حال ایجاد فضاهای روانی هستند که نسبت به مسئله ازدواج نه تنها حس خوشایندی به وجود نیاید، بلکه حس ناامیدی، بی‌اعتمادی و شک و تردید گسترش پیدا کند. یکی از نخستین مسائلی که آنها مطرح کردند موضوع طلاق بود. آنها گفتند که «چه نشسته‌اید که آمار طلاق وحشتناک شده و بالا رفته است». این حرف‌ها در ظاهر نشان می‌داد که آنها مسئله و دغدغه ازدواج و طلاق را دارند، اما در واقع با ترسیم یک تصویر نادرست که با واقعیت همخوانی نداشت، فضای نادرستی را ایجاد کردند. این بار نیز موضوع چندهمسری را مطرح کرده‌اند. بالاخره وقتی فرد احساس می‌کند که در حال ورود به معادله‌ای است که ممکن است به خودش و خانواده‌اش از نظر روحی آسیب بزند نسبت به این موضوع تردید می‌کند. ابتکار با اشاره به اینکه ما باید ازدواج را آسان و دوست‌داشتنی کنیم، تصریح کرد: حاصل ازدواج باید مهر و صفا باشد نه درگیری و تنش و اضطراب که همسر ممکن است روزی به سراغ ازدواج مجدد برود. مواردی هم که در شرع مقدس به این موضوع پرداخته شده موارد خاصی است که واقعا نیاز است که بر اساس آن موارد خاص این اتفاق بیفتد و اصلا عمومیت ندارد. این نحوه برخورد و عمومیت دادن به موضوع چندهمسری اصلا به صلاح خانواده و جامعه نیست. او با تأکید بر اینکه مقام معظم رهبری هم در مورد این موضوع به‌صراحت نظرشان را گفته‌اند، ادامه داد: این موضوع از جمله همان مسائلی است که جوانان را نسبت به مسئله ازدواج فراری می‌دهد و می‌ترساند. مسائلی هم مانند سخت‌گیری‌هایی که در ارتباط با موضوع طلاق داریم که افراد احساس می‌کنند اگر وارد ازدواج شدند دیگر نمی‌توانند از آن خارج شوند نیز همین‌طور است. می‌خواهم بگویم دوستانی که خیلی دغدغه ازدواج دارند هرچند وقت یک‌بار موضوعاتی را مطرح می‌کنند که از نظر فضای فرهنگی و روانی به ضرر ازدواج است. ما باید ازدواج‌های راحت و در چارچوب شرع مقدس که به نفع جوانان است را ترویج دهیم تا آنها در چارچوبی با هم زندگی کنند و زندگی آرامی داشته باشند.
ناهید خانبابایی با اشاره به اینکه زندگی مشترک دارای موقعیت‌ها و لایه‌های مختلف است که زوجین باید برای آنها آماده باشند و در توضیح این مسئله به ایرنا گفت: همیشه اختلافات از رویدادهای بد اقتصادی یا حوادث ناخوشایند شروع نمی‌شود، گاهی یک گفت‌وگوی ساده و حتی محبت‌آمیز می‌تواند باعث کدورت‌های بزرگ شود به همین دلیل آموزش مهارت‌های پیش از ازدواج باید جدی گرفته شود. وقتی یک جمله محبت‌آمیز با لحن بد یا زبان بدن، نامناسب بیان شود می‌تواند پیام گوینده را اشتباهی انتقال دهد و آن جمله عاشقانه را به یک عبارت طعنه‌آمیز و حتی مسخره بدل کند. گاهی یک عبارت در شوخی می‌تواند لبخند را به گریه مبدل سازد و این به خاطر آن است که فرد همچنان رفتارها و الگوهای دوران مجردی را که با دوستان خود داشته، در زندگی مشترک انجام می‌دهد و این به دلیل نداشتن مهارت‌های پیش از ازدواج است. در مشاوره‌ها همواره به زوج‌های جوان تأکید می‌شود که همسر شما دوست دوران مجردی نیست و نباید هر دیالوگ و رفتاری را با همسرتان داشته باشید. خانبابایی اضافه کرد: اندیشه‌ها، انگیزه‌ها و نوع نگاه به زندگی مشترک باید پیش از ازدواج بررسی و حتی اصلاح شود؛ چراکه افراد پیش از ازدواج نگاهشان به زندگی بیشتر رؤیایی، فانتزی و حتی شبیه کارتون‌هایی نظیر دیو و دلبر و سیندرلا است. او با بیان اینکه هدف از یک رابطه مشترک از خود رابطه مهمتر است، افزود: اگر هر فرد خواسته‌ها، آرزوها، نیازها و اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدتش را بشناسد و برای هر یک برنامه‌ریزی منطقی هم داشته باشد، بازهم در زندگی مشترک دچار دغدغه خواهد شد چون در یک رابطه قرار نیست دو هدف با دو مسیر مختلف طی شود بلکه باید یک هدف را از یک مسیر مشخص دنبال کرد. خانبابایی اظهار داشت: اگر هر یک از طرفین به دنبال آمال و آرزوهای شخصی خود باشند؛ سکان زندگی از دست آنها خارج خواهد شد، پس در ابتدا لازم است برای شناخت همدیگر وقت اختصاص داده شود. برای جزئی‌ترین مسائل زندگی برنامه‌ریزی و در مورد کم‌اهمیت‌ترین مسائل نظرخواهی شود. نکته جالب اینکه اغلب ازدواج‌ها در چند ماه اول زندگی دقیقا بر سر همین کم‌اهمیت‌ترین مسائل به بن بست می‌رسد. او با اشاره به اینکه بی‌برنامگی را نباید با مواردی نظیر ایثار و ازخودگذشتگی اشتباه گرفت، افزود: زنی که قوانین خاصی برای خودش ندارد، در نتیجه هیچ برنامه‌ای برای ادامه رابطه ندارد، هیچ انتظار خاصی از یک مرد نداشته و هیچ شرط و محدودیتی برای او قائل نیست، چون اساسا این فرد به ازدواج به عنوان یک رویداد جدی فکر نمی‌کند او بدون هیچ هدفی وارد رابطه‌ای شده که برایش پیش آمده و از ابتدا تسلیم شرایط است. به گفته این روانشناس، علاوه بر آموزش مهارت‌های پیش از ازدواج، طرفین باید زیر نظر متخصص مورد ارزیابی شخصیت قرار گیرند؛ چراکه عدم تناسب خصوصیات شخصیتی دختر و پسر می‌تواند پس از شروع رابطه دردسرساز شود، به‌طور مثال بیشتر مردان برون‌گرا نمی‌توانند با زنان درون‌گرا زندگی خوبی داشته باشند بر همین اساس تیپ‌های شخصیتی زوجین باید پیش از ازدواج بررسی و در صورت وجود تعارضات شخصیتی، تکنیک‌هایی را به آنها آموزش داد. خانبابایی خاطرنشان کرد: درست است که میزان درآمد و شرایط مطلوب اقتصادی در کیفیت زندگی تأثیرگذار است ولی ملاک اصلی در خوشبختی محسوب نمی‌شود. بلکه عیار یک رابطه را میزان تعهد، مسئولیت‌پذیری، شادی و نشاط، رضایتمندی، درک متقابل و تلاش برای رسیدن به اهداف مشترک مشخص می‌کند. به همین دلیل باید تأکید کرد که فقدان آموزش مهارت‌های زندگی مهمترین دلیل در شکل‌گیری اختلافات است، درحالی‌که فقر و بیکاری تأثیر چندانی در بروز طلاق ندارد.
نکته جالب اینجاست که چند وقت پیش رهبر انقلاب هم درباره این مسئله واکنش نشان دادند. خبرگزاری مهر دراین‌باره گزارش داده: «سال گذشته فتوایی منتسب به رهبری در کانال‌ها منتشر شد که مدعی بود ایشان تعدد زوجات را در شرایط فعلی جامعه مستحب می‌دانند؛ اما چند وقت پیش در جمعی، یکی از حضار ماجرا را از رهبری جویا شد و ایشان هم متعجبانه گفته‌اند: «اصلا بنده همچین فتوایی ندارم و اصلا همچین چیزی را قبول ندارم؛ چه کسی این را گفته است؟ آقایان حتی به شوخی هم نباید درباره تعدد زوجات حرف بزنند که باعث دلسردی خانم‌ها می‌شود». حتی ایشان هشدار داده‌اند که افراد شاغل در بیت رهبری اگر همسر دوم اختیار کنند، اخراج می‌شوند.»
در میان واکنش‌های موجود، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده با انتقاد از ترویج چندهمسری گفته است: برخی از افرادی که دغدغه ازدواج دارند هرچند وقت یک‌بار موضوعاتی را مطرح می‌کنند که از نظر فضای فرهنگی و روانی به ضرر ازدواج است و با ترسیم یک تصویر نادرست که با واقعیت همخوانی ندارد، فضای نادرستی ایجاد می‌کنند. معصومه ابتکار در واکنش به انتشار برخی تبلیغات در فضای مجازی برای ترویج چندهمسری و برگزاری کارگاه آموزشی با همین موضوع و همچنین در برنامه‌ای در صداوسیما افزود: هم‌زمان با انتشار این موضوعات بسیاری نگرانی‌هایی را در مورد تغییر احساس افراد نسبت به ازدواج مطرح می‌کنند. مفهوم ازدواج برای جوانان باید توأم با احساس خوشنودی باشد ما هم باید شرایط را از نظر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، حمایت‌های اشتغال، مسکن و غیره فراهم کنیم تا جوانان ازدواج کنند؛ اگر همه اینها در کنار هم مطرح شود شرایطی فراهم می‌شود تا زوج‌های جوان بتوانند همدیگر را پیدا کرده و زندگی مشترک تشکیل دهند و در عین حال نسبت به زندگی مشترک احساس خوشنودی داشته باشند. او افزود: همان کسانی که ادعا و دغدغه‌شان این است که می‌گویند ازدواج کاهش یافته است و مشکل شده است، در حال ایجاد فضاهای روانی هستند که نسبت به مسئله ازدواج نه تنها حس خوشایندی به وجود نیاید، بلکه حس ناامیدی، بی‌اعتمادی و شک و تردید گسترش پیدا کند. یکی از نخستین مسائلی که آنها مطرح کردند موضوع طلاق بود. آنها گفتند که «چه نشسته‌اید که آمار طلاق وحشتناک شده و بالا رفته است». این حرف‌ها در ظاهر نشان می‌داد که آنها مسئله و دغدغه ازدواج و طلاق را دارند، اما در واقع با ترسیم یک تصویر نادرست که با واقعیت همخوانی نداشت، فضای نادرستی را ایجاد کردند. این بار نیز موضوع چندهمسری را مطرح کرده‌اند. بالاخره وقتی فرد احساس می‌کند که در حال ورود به معادله‌ای است که ممکن است به خودش و خانواده‌اش از نظر روحی آسیب بزند نسبت به این موضوع تردید می‌کند. ابتکار با اشاره به اینکه ما باید ازدواج را آسان و دوست‌داشتنی کنیم، تصریح کرد: حاصل ازدواج باید مهر و صفا باشد نه درگیری و تنش و اضطراب که همسر ممکن است روزی به سراغ ازدواج مجدد برود. مواردی هم که در شرع مقدس به این موضوع پرداخته شده موارد خاصی است که واقعا نیاز است که بر اساس آن موارد خاص این اتفاق بیفتد و اصلا عمومیت ندارد. این نحوه برخورد و عمومیت دادن به موضوع چندهمسری اصلا به صلاح خانواده و جامعه نیست. او با تأکید بر اینکه مقام معظم رهبری هم در مورد این موضوع به‌صراحت نظرشان را گفته‌اند، ادامه داد: این موضوع از جمله همان مسائلی است که جوانان را نسبت به مسئله ازدواج فراری می‌دهد و می‌ترساند. مسائلی هم مانند سخت‌گیری‌هایی که در ارتباط با موضوع طلاق داریم که افراد احساس می‌کنند اگر وارد ازدواج شدند دیگر نمی‌توانند از آن خارج شوند نیز همین‌طور است. می‌خواهم بگویم دوستانی که خیلی دغدغه ازدواج دارند هرچند وقت یک‌بار موضوعاتی را مطرح می‌کنند که از نظر فضای فرهنگی و روانی به ضرر ازدواج است. ما باید ازدواج‌های راحت و در چارچوب شرع مقدس که به نفع جوانان است را ترویج دهیم تا آنها در چارچوبی با هم زندگی کنند و زندگی آرامی داشته باشند.
افزایش طلاق ناشی از نبود آموزش‌های پیش از ازدواج است
در واقع شرایط خاص زندگی امروز اهمیت توانمندی برای مدیریت یک زندگی مشترک را گوشزد می‌کند و به ما یادآور می‌شود لازم است در ارتقای دانش مربوط به زندگی مشترک تغییر نگرش داشته باشیم چرا که راهکارهای سنتی و قدیمی جوابگوی زندگی جامعه امروز نیست. به نظر می‌رسد بهتر است از مسئله پرحاشیه و ظاهرا ناکارآمد چندهمسری که امروز جامعه ما را دچار التهاب کرده گذر کنیم و سعی در تمرکز بر کیفیت یک ازدواج امروز داشته باشیم؛ در وانفسای کاهش آمار ازدواج و به دنبال آن افزایش طلاق بویژه در سال‌های نخست تشکیل زندگی مشترک به اعتقاد برخی کارشناسان باید بر آموزش‌های پیش از ازدواج سرمایه‌گذاری کرد بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود که در همین راستا روانشناس بالینی افزایش نرخ طلاق، خیانت و انحرافات اخلاقی را نتیجه تفکرات فانتزی و کارتونی و همچنین نداشتن آموزش‌های پیش از ازدواج می‌داند.ناهید خانبابایی با اشاره به اینکه زندگی مشترک دارای موقعیت‌ها و لایه‌های مختلف است که زوجین باید برای آنها آماده باشند و در توضیح این مسئله به ایرنا گفت: همیشه اختلافات از رویدادهای بد اقتصادی یا حوادث ناخوشایند شروع نمی‌شود، گاهی یک گفت‌وگوی ساده و حتی محبت‌آمیز می‌تواند باعث کدورت‌های بزرگ شود به همین دلیل آموزش مهارت‌های پیش از ازدواج باید جدی گرفته شود. وقتی یک جمله محبت‌آمیز با لحن بد یا زبان بدن، نامناسب بیان شود می‌تواند پیام گوینده را اشتباهی انتقال دهد و آن جمله عاشقانه را به یک عبارت طعنه‌آمیز و حتی مسخره بدل کند. گاهی یک عبارت در شوخی می‌تواند لبخند را به گریه مبدل سازد و این به خاطر آن است که فرد همچنان رفتارها و الگوهای دوران مجردی را که با دوستان خود داشته، در زندگی مشترک انجام می‌دهد و این به دلیل نداشتن مهارت‌های پیش از ازدواج است. در مشاوره‌ها همواره به زوج‌های جوان تأکید می‌شود که همسر شما دوست دوران مجردی نیست و نباید هر دیالوگ و رفتاری را با همسرتان داشته باشید. خانبابایی اضافه کرد: اندیشه‌ها، انگیزه‌ها و نوع نگاه به زندگی مشترک باید پیش از ازدواج بررسی و حتی اصلاح شود؛ چراکه افراد پیش از ازدواج نگاهشان به زندگی بیشتر رؤیایی، فانتزی و حتی شبیه کارتون‌هایی نظیر دیو و دلبر و سیندرلا است. او با بیان اینکه هدف از یک رابطه مشترک از خود رابطه مهمتر است، افزود: اگر هر فرد خواسته‌ها، آرزوها، نیازها و اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدتش را بشناسد و برای هر یک برنامه‌ریزی منطقی هم داشته باشد، بازهم در زندگی مشترک دچار دغدغه خواهد شد چون در یک رابطه قرار نیست دو هدف با دو مسیر مختلف طی شود بلکه باید یک هدف را از یک مسیر مشخص دنبال کرد. خانبابایی اظهار داشت: اگر هر یک از طرفین به دنبال آمال و آرزوهای شخصی خود باشند؛ سکان زندگی از دست آنها خارج خواهد شد، پس در ابتدا لازم است برای شناخت همدیگر وقت اختصاص داده شود. برای جزئی‌ترین مسائل زندگی برنامه‌ریزی و در مورد کم‌اهمیت‌ترین مسائل نظرخواهی شود. نکته جالب اینکه اغلب ازدواج‌ها در چند ماه اول زندگی دقیقا بر سر همین کم‌اهمیت‌ترین مسائل به بن بست می‌رسد. او با اشاره به اینکه بی‌برنامگی را نباید با مواردی نظیر ایثار و ازخودگذشتگی اشتباه گرفت، افزود: زنی که قوانین خاصی برای خودش ندارد، در نتیجه هیچ برنامه‌ای برای ادامه رابطه ندارد، هیچ انتظار خاصی از یک مرد نداشته و هیچ شرط و محدودیتی برای او قائل نیست، چون اساسا این فرد به ازدواج به عنوان یک رویداد جدی فکر نمی‌کند او بدون هیچ هدفی وارد رابطه‌ای شده که برایش پیش آمده و از ابتدا تسلیم شرایط است. به گفته این روانشناس، علاوه بر آموزش مهارت‌های پیش از ازدواج، طرفین باید زیر نظر متخصص مورد ارزیابی شخصیت قرار گیرند؛ چراکه عدم تناسب خصوصیات شخصیتی دختر و پسر می‌تواند پس از شروع رابطه دردسرساز شود، به‌طور مثال بیشتر مردان برون‌گرا نمی‌توانند با زنان درون‌گرا زندگی خوبی داشته باشند بر همین اساس تیپ‌های شخصیتی زوجین باید پیش از ازدواج بررسی و در صورت وجود تعارضات شخصیتی، تکنیک‌هایی را به آنها آموزش داد. خانبابایی خاطرنشان کرد: درست است که میزان درآمد و شرایط مطلوب اقتصادی در کیفیت زندگی تأثیرگذار است ولی ملاک اصلی در خوشبختی محسوب نمی‌شود. بلکه عیار یک رابطه را میزان تعهد، مسئولیت‌پذیری، شادی و نشاط، رضایتمندی، درک متقابل و تلاش برای رسیدن به اهداف مشترک مشخص می‌کند. به همین دلیل باید تأکید کرد که فقدان آموزش مهارت‌های زندگی مهمترین دلیل در شکل‌گیری اختلافات است، درحالی‌که فقر و بیکاری تأثیر چندانی در بروز طلاق ندارد.