فرصتی برای پیشتازی ایران در پارس جنوبی
در روزهای اخیر ورق بهره برداری ایران و قطر از پارس جنوبی برگشته و در حالی که قطر سخت درگیر گفتگو و مذاکره برای نجات خویش از تحریمهای نفس گیر کشورهای همسایه اش است، ایران با سرعت و جدیت تکمیل فازهای مختلف پارس جنوبی را به پیش می برد.
خبرگزاری ایمنا - گروه سیاسی - اعظم ملایی: هر چند در روزهای اخیر نام قطر بیشتر به دلیل تحریم این کشور از سوی برخی کشورهای عرب همسایه اش بر سر زبانها افتاده و بحثهای کارشناسی بیشتر به فرصتهای ایران در این شرایط اختصاص دارد؛ اما نام ایران و قطر در یک حوزه دیگر نیز به هم گره خورده و آن هم بزرگترین میدان گازی جهان به نام «میدان پارس جنوبی» است. مساحت این میدان ۹ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع است که ۳ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع آن در آبهای سرزمینی ایران و ۶ هزار کیلومتر مربع آن در آبهای سرزمینی قطر قرار دارد. حجم گاز برداشت‌شدنی میدان به همراه میعانات گازی، معادل ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد بشکه نفت خام است . ذخیره بخش ایرانی میدان ۱۳٫۳۳ تریلیون مترمکعب گاز درجا و ۱۹ میلیارد بشکه میعانات گازی (۹ میلیارد بشکه قابل برداشت) است که ۵۰۰ درصد ذخایر گازی ایران و ۸ درصد از ذخایر گازی جهان را در خود جای داده است. ذخیره بخش قطری میدان ۳۷ تریلیون مترمکعب گاز درجا و ۲۶ تریلیون مترمکعب گاز قابل برداشت و ۳۰ میلیارد بشکه میعانات گازی (۱۰ بیلیون بشکه قابل برداشت) است که معادل ۹۹٫۹ درصد ذخایر گازی قطر و ۲۱ درصد ذخایر گازی جهان است .
در سالهای اخیر کشاکش ایران و قطر همواره بر سر میزان بهره برداری از این میدان گازی مشترک بوده است؛ در حالیکه ایران سخت ترین تحریمهای بین المللی را تجربه می کرد و از جذب سرمایه گذاری خارجی برای بهره برداری از این میدان باز مانده بود، قطر روزانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب یعنی دو برابر میزان برداشت ایران از این میدان گاز تولید می کرد. وضعیت نابرابری که احتمال جابجایی منابع و ضرر دهی ایران را زیاد می کرد. بدین ترتیب عقب بودن ایران در توسعه پارس جنوبی که در مواردی باعث تنش های سیاسی بین دو کشور شده بود و نیز طرح این احتمال از سوی کارشناسان که افزایش سریع برداشت، در طولانی مدت می تواند به ذخایر قابل برداشت این میدان آسیب بزند، سبب شد تا قطر در سال ۲۰۰۵ میلادی توسعه میدان پارس جنوبی را به طور خود خواسته و موقتا تعلیق کند. هر چند پس از برداشته شدن تحریمهای ایران و باز شدن دست کشورمان برای سرمایه گذاری بیشتر در این میدان، قطر از پیشرفتهای ایران در این حوزه احساس نگرانی کرد و در آوریل ۲۰۱۷، اعلام کرد که بعد از یک دهه توسعه میدان گازی مشترک با ایران را از سر می‌گیرد. شرکت نفت و گاز قطر می‌گوید که با برداشته شدن این تعلیق، توسعه بین ۵ تا ۷ سال آینده تکمیل می شود و صادرات گاز تا ۵۶ میلیون متر مکعب در روز افزایش خواهد یافت که برابر با افزایش برداشت حدودا ۱۰ درصدی از این میدان است . بنابراین، تعلیق خود خواسته قطر، که قرار بود تا سال ۲۰۰۸۸ به پایان برسد، هر چند بارها تمدید شد؛ اما حالا برداشته شده و این امر بار دیگر ایران را در حوزه گازی به چالش می کشد. وزارت نفت ایران می‌گوید ۲۴ فاز پارس جنوبی در صورت تکمیل می‌توانند تا ۷۰۰ میلیون متر مکعب گاز در روز تولید کنند و بنابراین توسعه و راه اندازی این فازها به یکی از اولویتهای دولتهای مختلف در ایران تبدیل شده است.
با وجود نگرانی های فوق، در روزهای اخیر به نظر می رسد ورق بهره برداری ایران و قطر در این حوزه گازی مشترک برگشته و شاید برای نخستین بار جای ایران و قطر با هم عوض شده است؛ در حالی که قطر سخت درگیر گفتگو و مذاکره برای نجات خویش از تحریمهای زمینی، هوایی و دریایی کشورهای همسایه اش است، ایران با سرعت و جدیت تکمیل فازهای مختلف پارس جنوبی را به پیش می برد. از جمله عملیات لوله‌گذاری نخستین خط دریایی فاز ۱۳ پارس جنوبی در اولین روزهای همین هفته آغاز شده و طبق برنامه در مدت ۷۵ روز به پایان خواهد رسید.
طرح توسعه فاز ۱۳ پارس جنوبی دارای چهار سکوی دریایی است که از طریق دو خط مجزای ۳۲ اینچ ، گاز ترش استخراج شده از ۳۸ حلقه چاه دریایی را به پالایشگاه خشکی واقع در ۲۰ کیلومتری کنگان می‌رساند . این طرح به منظور استخراج ۵۶ میلیون متر مکعب گاز غنی از میدان پارس‌جنوبی و تولید روزانه ۵۰ میلیون مترمکعب گاز شیرین، ۲ هزار و ۹۰۰ تن گاز مایع، ۲ هزار و ۷۵۰ تن اتان، ۷۵ هزار بشکه میعانات گازی و ۴۰۰ تن گوگرد طراحی شده است.
تا کنون ۱۱ فاز از میدان پارس جنوبی مورد بهره برداری قرار گرفته و تولید گاز ایران طی ۴ سال گذشته دو برابر شده و به ۵۷۵ میلیون مترمکعب رسیده است . با این وجود، ایران با دارا بودن دومین ذخیره بزرگ گاز طبیعی بعد از روسیه؛ در کسوت صادر کننده جایگاه چشمگیری ندارد. علاوه بر تحریمها که امکان جذب سرمایه گذاری و بهره برداری از فازهای پارس جنوبی را دشوار ساخته بود، مصرف بالای گاز در عرصه داخلی و عدم دسترسی به فن آوریهای روز دنیا نیز به جایگاه نامناسب ایران در بازارهای صادرات گاز دامن می زند. در سالهای اخیر حدود ۸۰ درصد گاز تولیدی ایران در داخل مصرف شده، ۱۲ درصد در چاه ها تزریق شده و هفت درصد هم سوزانده شده است. ایران دو سال پیش در سوزاندن و هدر دادن گاز استخراجی از روسیه پیش افتاد و به رتبه اول جهان رسید. دلیل سوزاندن گاز، توسعه نیافتن امکانات پالایش و ذخیره است . بدین ترتیب به نظر می رسد بهبود موقعیت کشورمان در عرصه تولید و صادرات گاز مستلزم جذب سرمایه های داخلی و خارجی، بهبود و ارتقاء فرهنگ مصرف و نیز عزم جوانان ایرانی برای ارتقاء دانش فنی کشورمان پا به پای پیشرفتهای جهانی است.